اطلاعات زیاد و گوناگون برخی از والدین را نگران ساخته، به این وای که آنها را نسبت به رفتار با کودکانشان حساس کرده است. دیده شده است که گاه والدین انتظارات خاصی از فرزندان خود دارند و این امر هشدار در والدین کمال گرا مشاهده می شود. والدین سختگیر، وسواسی و کمال‌گرا انتظار دارند که فرزندان نمونه ای داشته باشند و همین انعطاف ناپذیری شخصیت آنها مسبب رفتارهای اعتراض آمیز در فرزندانشان می شود، نباید فراموش کنیم که کودکان در حال رشد هستند و فرایندهای برای رشد در آنها جریان دارد.
در طول رشد و تحول کودکان، همانندسازی یکی از شاخص های مورد نظر است و کودکان از رفتارهای والدین خود آشنا می کنند. همان طور که رفتارهای عادی از طریق مشاهده رفتارهای والدین تقلید می شود، رفتارهای غیرعادی نیز ممکن است از طریق مشاهده و تقلید از والدین فرا گرفته شود. مثلا ممکن است کودک رفتار پرخاشگرانه را از والدین خود یاد بگیرد یا اضطراب مبنای یادگیری او شود.
عواطف و هیجانها از موارد بسیار مهم در دوره اولیه زندگی است. نقش هیجان در دوره اولیه زندگی به قدری مهم است که حتی جنبه هایی از شخصیت انسان را در همان دوره شکل می دهد. این نقش در سال های بعد آثار خود را نشان می دهد. در بسیاری از هیجان های عاطفی بزرگسالان ریشه در دوره کودکی دارد، بنابراین کاملا ضروری است که تلاش کنیم تا فرزندمان در دوره کودکی هیجان های منفی را تجربه نکند و اگر دچار مشکلات عاطفی شد، نحوه رویارویی با این مقوله ها را به او آموزش دهیم. از همه مهم تر اینکه تلاش کنیم اولا این هیجانها به طور مستمر و فراگیر فرزندمان را احاطه نکند و ثانیا فرصتهایی را ایجاد نماییم که هیجان های مثبت را نیز تجربه کند تا به این ترتیب آثار منفی حوادث مخرب کم رنگ گردد.
مشکلات عاطفی- هیجانی کودکان بسیار متنوع است. بعضی از آنها شامل مشکلات روزمره هستند که هر والدی می تواند با برخورد منطقی و مناسب آن را رفع کند یا تأثیراتش را کمرنگ سازد، اما برخی دیگر بسیار عمیق و ریشه دارند که جنبه بیماری پیدا می کنند و باید علت آنها را شناخت تا با استفاده از شیوه های کارشناسانه و تخصصی آنها را رفع کرد.
کودکان وقتی به سن بلوغ یا به سن پیش از بلوغ می رسند، متوجه برخی تغییرات جسمی در خود می شوند، ولی نمی دانند که این تغییرات به چه دلیل صورت می گیرد و این نشانه ها برای آنها سؤال برانگیز است. در این صورت باید درباره بلوغ برای آنها توضیح بدهیم. بهتر است پدرها با پسرانشان و مادرها با دخترانشان درباره بلوغ به طور کلی صحبت کنند و موارد بهداشتی مربوط به این دوره را برای آنها توضیح دهند. مخصوصا دخترها که بلوغ در آنها زودتر به وجود می آید و خیلی دوست دارند که به سؤالاتشان پاسخ داده شود. البته بخشی از این موارد در کتابهای درسی توضیح داده شده ولی چون بسیاری از کودکان زودتر از زمان مشخص به بلوغ می رسند، نمی توانیم صبر کنیم تا در کتاب درسی خاصی این موضوع برای آنها توضیح داده شود.
باید مادر به نوجوان خود آموزش بدهد و به او بگوید که این تغییرات بر اثر تغییرات هورمونی به وجود می آید و لازمه رشد اوست و در کسی که در حال رشد است و به دوره نوجوانی و جوانی نزدیک می شود، رخ خواهد داد. بنابراین فرایندی طبیعی است و جای نگرانی نیست.
توصیه های بهداشتی مربوط به این دوره را مادر می تواند برای دخترش توضیح دهد و امکانات لازم را فراهم بکند و به او اجازه بدهد که هر سؤالی که به ذهنش می رسد بپرسد. در زمینه رفتارهای جنسی، عده ای فکر می کنند شاید مجبور شوند درباره روابط زناشویی برای فرزندانشان توضیح دهند و در این مورد نگران هستند، در حالی که نیازی به این کار نیست.
در مورد آموزش جنسی به کودکان و نوجوانان تا حدی در کتابهای زیست شناسی آنها مطالبی وجود دارد و در قالب ترکیب سلول های نر و ماده و تولید یک موجود زنده در گیاهان و جانوران توضیحاتی داده شده است و آنها متوجه می شوند که چگونه رابطه و تشابهی بین انسان و حیوان وجود دارد و به این ترتیب استنباط می شود که در انسان هم به همین صورت است.
در عصر حاضر ممکن است با دیدن یک تصویر یا عکس یا پوستر مستهجن یا صحنه ای از یک فیلم سؤال هایی درباره روابط جنسی در ذهن کودک و یا نوجوان شکل بگیرد و والدین نگران می شوند و سعی می کنند که از چنین اتفاقی جلوگیری کنند. به دلیل بافت فرهنگی- اجتماعی که در کشور ما وجود دارد، بهتر است درباره چنین موارد مستهجنی با فرزندانمان صحبت نکنیم، یعنی به صورت فردی و مستقیم در این باره توضیح ندهیم، مگر به صورت علمی که در مدارس به دانش آموزان آموزش می دهند و تأثیر بدی هم نمی گذارد. به این ترتیب، کار والدین هم راحت تر می شود. بعضی از والدین خجالت می کشند درباره مسائل جنسی با فرزندانشان صحبت بکنند. گاهی ممکن است نوجوان صحنه هایی را ببیند یا دوستانش برای او درباره مسائل آمیزشی توضیح دهند. در این حال نوجوان سردرگم و نگران می شود و ذهنش از سؤال انباشته می گردد. در مورد کودکانی که تجربه دیداری و شنیداری دارند، باید به آنها به طرز صحیحی توضیح داده شود.
منبع: پاسخ به والدین، دکتر سیما فردوسی، تهران: انتشارات صابرین، چاپ سیزدهم، 1394.
