باید گفت دو عامل اصلی در تولد نوزاد نقش دارند. اگرچه زن ۹ ماه بارداری را تحمل کرده و در نهایت نوزاد را به دنیا می آورد اما مرد هم نقش خاص و غیرقابل انکار خود در این فرآیند را دارد. برای یک بارداری خوب و کامل، اسپرم باید در سلامت کامل بوده و در عین حال آنقدر قوی باشد که بتواند به تخم نفوذ کند. در این فرآیند مرد به مرحله انزال می رسد که همراه با آن جریانی از میلیونها اسپرم راهی رحم می شود. این اسپرم‌ها باید از نظر ساختاری سالم و کاملا سرحال باشند تا در نهایت بارداری مورد نظر آن هم در سطحی عالی صورت گیرد. بروز هر مشکلی در هر یک از این مراحل موجب بروز اختلال در فرآیند باروری می شود.
فاکتورهای مختلفی در این میان تأثیرگذار هستند که از ویژگی های ژنتیکی گرفته تا سبک زندگی و تغییرات هورمونی، همه در این مراحل نقش اساسی را ایفا می کنند. از این رو هر یک از این موارد در بارور بودن مرد و قدرت و سلامت اسپرم او مؤثر هستند. دقیقا به همین دلیل است که متخصصان علوم باروری تعیین یک عامل اصلی برای عدم بارور بودن مرد را کاری دشوار می دانند.
نخستین توصیه به مردان برای اینکه باروری اسپرم آنها در بالاترین حد خود باشد این است که رویه شادی را در زندگی دنبال کنند. در حقیقت مردی که زندگی سالمی از بعد روانی و بهداشتی داشته باشد و در ادامه فرآیند بارورسازی زن را به بهترین نحو ممکن انجام دهد، هیچ مشکلی در شکل دهی به یک بارداری بی عیب و نقص نخواهد داشت.
یک ایراد اساسی که می توان به بسیاری از زنان و مردانی گرفت که به فکر بچه دار شدن هستند این است که فکر می کنند فرآیند لقاح را باید تا زمان مناسب متوقف سازند. در حقیقت بسیاری از زوج‌های جوان با این خیال اشتباه و برای به حداکثر رساندن شانس بارداری و انجام بهتر عملیات لقاح است، تا زمان مورد نظرشان رابطه جنسی با یکدیگر برقرار نمی کنند.
این اشتباه از زمانی آغاز می شود که زوج رابطه جنسی خود را صرفا متمرکز و مرتبط با باردار شدن تصور می کنند. از این رو است که یکی از عوامل ناباروری در مردان و زنان عدم برقراری رابطه جنسی مرتب و پیوسته عنوان می شود.
برآورد می شود که تولید اسپرم ۷۲ روز به طول می انجامد. اسپرم‌های تولید شده در ادامه در بخش خارجی بیضه ها ذخیره سازی می شوند. این ذخیره سازی بین ۱۵ تا ۲۵ روز صورت می گیرد و در این مدت بالغ شده و به سطحی می رسند که به نوعی توانایی شناور شدن و حرکت را پیدا می کنند.
مطالعات پزشکی نشان می دهد در زوج‌هایی که مرد دارای اضافه وزن بوده و حتی در شرایط بدتر، «چاق» قلمداد می شود و در نقطه مقابل، زن در وضعیت عادی قرار دارد، فرآیند آبستن شدن زن نسبت به سایر زوج‌هایی که هیچ یک اضافه وزن ندارند طولانی تر صورت می گیرد. همچنین برخی تحقیقات نشان داده است که اضافه وزن و در مرحله بدتر آن که به چاقی منجر می شود، قدرت اسپرم‌ها و در کل میزان باروری مردان را تحت تأثیر قرار داده و کاهش می دهد. تأثیر اصلی این وضعیت چیزی نیست جز شمار کمتر اسپرم‌ها و همچنین افت توانایی آنها در شناور بودن. حتی برخی از این مطالعات ثابت کرده که DNA اسپرم مردان چاق دارای آسیب هایی است که نتیجه نهایی آن عدم باروری است.
تأثیر تغذیه در باروری مردان
بسیاری از کارشناسان تغذیه و متخصصان درمان ناباروری به این نکته اشاره می کنند که نقش تغذیه در بارور شدن مردان چندان روشن نیست. جدای از اینکه علوم جدید هنوز نتوانسته پاسخی مناسب برای این معما پیدا کند اما منطق حکم می کند که مردانی که به فکر پدر شدن هستند به مراتب باید نسبت به سایر مردان تغذیه باکیفیت تری داشته باشند و در رژیم غذایی روزمره شان از طیف متنوعی از گروه های غذایی میوه جات و سبزیجات که منابع غنی از ویتامین ها و فیبرها به شمار می آیند استفاده کنند.تاثیر اضافه وزن و چاقی در باروری مردان
به خاطر داشته باشید اضافه وزن و چاقی تنها زندگی شخصی شما را تحت تأثیر قرار نمی دهد بلکه برای این دسته از مردان، پدر شدن در بسیاری از موارد به یک آرزوی سخت و حتی دست نیافتنی تبدیل می شود. تحقیقات نشان داده تجمع زیاد چربی ها در بخش های مختلف بدن مردان چاق با ایجاد تغییرات نامشخص در تستوسترون و سایر هورمون های مرتبط با باروری مردان در ارتباط است.اهمیت کنترل همیشگی فشار خون و دیابت در مردان
پزشکان توصیه می کنند که با زیر نظر قرار دادن همیشگی ناراحتی های پزشکی نظیر فشار خون بالا و دیابت، شانس مردان برای به حداکثر رساندن شانسشان در بارورسازی تخم افزایش چشم گیری پیدا می کند. حتی ثابت شده که بیماری «فیبروز کیسه ای» که طی آن رگهای بیضه بزرگ تر شده و در نتیجه با گرم تر شدن آن، اسپرم‌ها به سرعت از بین می روند نیز باروری مردان را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.به خاطر داشته باشید حالات روحی نظیر افسردگی، اضطراب و فاکتورهای دیگری نظیر دردهای مزمن و پروستات دارای عملکرد ناقص تأثیر منفی در بارور شدن مردان دارد. حتی بسیاری از کارشناسان استفاده از مکمل های تستوسترون را نیز در کاهش قدرت باروری مردان تأثیرگذار می دانند زیرا ثابت شده که این مکمل ها سطح تولید چنین هورمون حیاتی برای باروری در مردان را کاهش می دهد.
در عین حال برخی تحقیقات نشان داده اند که یک سری از داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی (که برای درمان سرطان به کار برده می شود- نیز می تواند به نابارور شدن دائمی مردان منجر شود. به همین دلیل به مردانی که به پزشک متخصص باروری مراجعه می کنند توصیه می شود تمامی این موارد را به اطلاع وی برسانند.
منبع: تعیین جنسیت جنین، فاطمه تقدسی‌نیا، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
