کلید های طلایی گذر از فتنه و آشوب در آیات و روایات
با دقت و تأمل در آیات و روایات، به شاه کلید های شگفت انگیزی می توان دست یافت که درهای امنیت و آرامش را برای جوامع انسانی باز می کند.
1-شکر گزاری و پرهیز از کفران نعمت
خدای متعال در قرآن کریم با آیه ای عبرت آموز حکایت سرزمینی را یاد آور می شود که در نعمت و آرامش قرار داشتند، ولی به واسطه گرفتار شدن در رذیله بسیار خطرناک و ویرانگر کفران نعمت آرامش و آسایش خود را از دست می دهند: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْیَةً کانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ؛[2]خداوند (براى آنان که کفران نعمت مىکنند،) مثلى زده است: منطقه آبادى که امن و آرام و مطمئن بود؛ و همواره روزیش از هر جا مى رسید؛ امّا به نعمت هاى خدا ناسپاسى کردند؛ و خداوند به خاطر اعمالى که انجام مى دادند، لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانید!»با اندکی دقت و تأمل در این آیه شریف به شاه کلید بسیار مهمی دست پیدا می کنیم، شاه کلید شکر گزاری و پرهیز از کفران نعمت، شاه کلیدی که اگر در جوامع انسانی به فراموشی سپرده شود و کفران نعمت ها جای آن را بگیرد، امنیت و آرامش از آن جامعه رخت بسته و درگیری، نا امنی، گرسنگی و فلاکت آن جامعه را فرا خواهد گرفت، در زمان کنونی نیز اگر نعمت حکومت اسلامی مورد بی مهری و کفران قرار گیرد، و با ابزار ارعاب و تهدید و اغتشاش درصدد تضعیف و کفران آن باشیم، حال و روز بهتری از افغانستان، و سوریه و عراق...نخواهیم داشت. کشورهایی که به جای اصلاح اصولی و هوشمندانه زمینه حضور افراطی های تکفیری را در سرزمین خود فراهم کردند. هم مسئولین و هم مردم وظیفه شکر گزاری این نعمت گرانبها را بر عهده دارند و شکر گزاری هر یک از این گروها نیز بسته به نوع عملکرد صحیح و هوشمندانه آن گروه دارد.مقام معظم رهبری در فتنه بنزینی اخیر آحاد جامعه را این چنین دعوت به خوش بینی می کنند:«وقتی یک چیزی مصوّبه‌ی سران کشور است، آدم باید با چشم خوشبینی به آن نگاه کند» همین کلید واژه حسن ظن همچون دریای سردی آتش فتنه بنزینی را خاموش کرد.
2-تلاش در جهت برپایی عدالت و حذف ظلم
یکی از شاه کلید های مهم و اساسی که مردم و مسئولین باید دست در دست هم گذاشته و آن را به دست آورند، برپایی عدالت اجتماعی و حذف ظلم و ستم در جامعه است، برپایی عدالت اجتماعی چیزی نیست که دست یابی به آن فقط وظیفه دولت باشد و از عهده دولت مردان برآید، چرا که برای تحقق این امر مهم باید همه آحاد جامعه احساس مسئولیت و تکلیف کرده و با هر آنچه در توان دارند برای رسیدن به این نیاز ضروری زندگی اجتماعی تلاش نمایند، برای نمونه بازاریان و کسبه محترم، با رعایت حقوق مشتریان و عدم اجحاف در حق آنها، دولت و کارگزاران دولتی با ایجاد زیر ساخت های مناسب رفاهی و تسهیل کسب و کار در جامعه، حذف موانع عدالت اجتماعی در جامعه پیشگام باشند، در این چنین فضایی خدای متعال به جامعه مؤمن و عدالت پیشه این چنین نوید امنیت و آرامش می دهد: «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ؛[3] (آرى،) آنها که ایمان آوردند، و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنى تنها از آن آنهاست؛ و آنها هدایت یافتگانند!» در برخی از روایات کلید واژه هایی همچون امنیت، عدالت، و رفاه در کنار همدیگر ذکر شده اند این مطلب می تواند گویای ارتباط منطقی این شاخص ها با یکدیگر باشد، منابع روایی به نقل از امام صادق(علیه السلام) آورده اند: «ثَلاثَةُ اَشْیاءَ یَحْتاجُ النّاسُ طُرّا اِلَیْها: اَلاَمْنُ و َالْعَدْلُ و َالْخِصْبُ؛[4] سه چیز است که همه مردم به آنها نیاز دارند: امنیّت، عدالت و آسایش.»
3-مقاومت، حلم و صبر انقلابی
یکی دیگر از کلید های طلایی که استفاده صحیح و هوشمندانه از آن موجب از بین بردن فتنه های اجتماعی می شود و امنیت و آرامش را برای جامعه به ارمغان می آورد، داشتن مقاومت و صبر انقلابی است. صبر انقلابی به معنای خویشتن داری هوشمندانه ای است که انسان را از هر گونه رفتار عجولانه و بدور از عقلانیت باز می دارد، ولی به انسان کمک می کند که در زمان مناسب رفتار مناسب از خود نشان دهد، بسیاری از تنش های اجتماعی به خاطر فقدان صبر و خویشتن داری به وقوع می پیوندد، اگر فعالان سیاسی در کنش های اجتماعی خود مقداری صبر و برداری را چاشنی کار خود می کردند، زمینه بروز برخی فتنه های اجتماعی در جامعه شکل نمی گرفت، کما اینکه در منابع روایی از امام على (علیه السلام) نقل شده است: «الْحِلْمُ حِجَابٌ مِنَ الْآفَاتِ؛[5] بردبارى، مانعى در برابر آفت هاست.» و یا اینکه اگر مردم در برابر برخی عملکرد های مسئولین جامعه صبوری به خرج می دادند، و عجولانه تصمیم به رفتار تنش زا در جامعه نمی کردند، برخی نفوذی های فرصت طلب از فضای غبار آلود فتنه به نفع خود بهره برداری نمی کردند.4-حسن ظن، شاه کلیدی که آتش فتنه را خاموش کرد
گاهی ریشه فتنه نشأت گرفته از تحلیل های تنش زا است. تحلیل و قضاوت هایی که نشأت گرفته از سوءظن و بدبینی است، موضوعی که از واقعیت خارجی فاصله چند صد فرسخی دارد، متهم کردن مسئولان و خدمت گزاران به جاسوس و نفوذی و نظام براندازی، که در بسیاری مدرک مستند علمی و عینی هم ندارد و تنها بر اساس حدس و گمان های بی پایه و اساس گمانه زنی می شود، موضوعی است که خدای متعال در قرآن کریم همگان را از آن برحذر داشته است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْم؛[6]اى کسانى که ایمان آوردهاید! از بسیارى از گمان ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان ها گناه است.»
مقام معظم رهبری در فتنه بنزینی اخیر آحاد جامعه را این چنین دعوت به خوش بینی می کنند:«وقتی یک چیزی مصوّبه‌ی سران کشور است، آدم باید با چشم خوشبینی به آن نگاه کند»[7] همین کلید واژه حسن ظن همچون دریای سردی آتش فتنه بنزینی را خاموش کرد، البته این رهنمود طلایی برای اولین بار از ایشان شنیده نشده است، در فضای فتنه زده سال 88 نیز این چنین رهنمودی را بیان داشتند: «فضای جامعه را فضای برادری، مهربانی، حسن ظن قرار بدهیم. من هیچ موافق نیستم بااینکه فضای جامعه را فضای سوءظن و فضای بدگمانی قرار بدهیم. این عادات را از خودمان باید دور کنیم. اینکه متأسفانه باب شده که روزنامه و رسانه و دستگاههای گوناگون ارتباطی- که امروز روز به روز هم بیشتر و گستردهتر و پیچیدهتر میشود- روشی را در پیش گرفتهاند برای متهم کردن یکدیگر، این چیز خوبی نیست؛ این چیز خوبی نیست، دل ما را تاریک میکند، فضای زندگی ما را ظلمانی می کند. هیچ منافات ندارد که گنهکار تاوان گناه خودش را ببیند، اما فضا، فضای اشاعهی گناه نباشد؛ تهمت زدن، دیگران را متهم کردن به شایعات، به خیالات.»[8]
پی نوشت ها:
[1]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص447، ح 10255. «شَرُّ الْبِلَادِ بَلَدٌ لَا أَمْنَ فِیهِ وَ لَا خِصْب؛امام علی (علیه السلام):بدترین شهرها شهرى است که در آن امنیّت و ارزانى نباشد.»
[2]. سوره نحل، آیه 112.
[3]. سوره انعام، آیه 82.
[4]. تحف العقول ص 320.
[5]. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 24 ، ح 228 .
[6]. سوره حجرات، آیه 12.
[7].در ابتدای جلسه‌ی درس خارج فقه۱۳۹۸/۰۸/۲۶.
[8]. خطبه‌های نماز عید سعید فطر - 1388/06/29.
