دو نوع مسمومیت با اشعه وجود دارد:
* سندرم تابش حاد: این ناشی از قرار گرفتن در معرض تابش کوتاه مدت است.
* سندرم تابش مزمن: این ناشی از قرار گرفتن در معرض تابش به صورت طولانی مدت است.
تابش همچنین می‌تواند تابش خارجی و تابش داخلی باشد. تشعشع خارجی هنگامی اتفاق می‌افتد که منبع تابش در خارج از بدنی که در معرض است باشد، در حالی که تابش داخلی در صورت وجود منبع تابش در بدن فردِ در معرض آن، اتفاق می‌افتد.
نمونه‌ای از تشعشعات خارجی وقتی است که مسافر فضایی در معرض اشعه کیهانی قرار می‌گیرد. نمونه‌ای از تابش داخلی زمانی است که انسان شیر گاو رادیو اکتیو مصرف می‌کند.
منابع
* اثرات جنگ هسته‌ای از منابع اصلی مسمومیت با اشعه است. تابش گرمای ناشی از جنگ هسته‌ای باعث سوختگی حرارتی می‌شود. وقوع یک انفجار هسته‌ای می‌تواند باعث سوختگی از نوع بتا شود. پرتوهای گامای ناشی از انفجار هسته‌ای باعث تابش گاما می‌شود. پرتوهای گاما مضرترین تأثیر انفجار هسته‌ای است.* راکتورهای هسته‌ای نیز یکی دیگر از مسببین بیماری تابش هستند. حوادث واقع در راکتورهای هسته‌ای و قرار گرفتن تصادفی در معرض مواد رادیواکتیو اغلب می‌تواند باعث بیماری تابش در کارگران در راکتورهای هسته‌ای شود.
* استفاده نامناسب یا دفع نامناسب مواد و وسایل رادیو اکتیو همچنین می‌تواند منجر به مسمومیت با اشعه شود.
* پرتوهای گاما در مقایسه با ذرات آلفا و بتا نافذتر هستند. هنگامی که این پرتوهای گاما در بدن انسان نفوذ می‌کند، می‌توان علائم چنین مسمومیتی را مشاهده کرد. به آن تابش گاما گفته می‌شود.
علائم
* در تعداد گلبول‌های قرمز کاهش صورت می‌گیرد.* کاهش در سلول‌های ایمنی یا گلبول‌های سفید.
* نازایی در مردان و همچنین در زنان.
* سردرد.
* حالت تهوع.
* خون ریزی غیرقابل کنترل در دهان، زیر پوست و کلیه‌ها.
* تخریب سلول‌های مغز استخوان.
* آسیب بافت معده و روده. خون ریزی روده.
* اسهال گسترده و از دست رفتن آب بدن.
مرگ ناشی از مسمومیت با اشعه اغلب بسیار دردناک است. در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری تابش وجود ندارد. تنها درمان‌هایی که در دسترس است در واقع برای تسکین درد بیمار است.
تنها راه جلوگیری از بیماری تابش، کاهش میزان تابش اشعه‌ای است که انسان در معرض آن قرار دارد.
روش‌های محافظت در برابر تشعشع
کاهش زمان تابش
هرچه فرد بیشتر در معرض اشعه قرار گیرد، خطر ابتلا به بیماری اشعه بیشتر می‌شود. بنابراین، کاهش مدت زمان قرار گرفتن در معرض تشعشعات بیشترین نفع را برای انسان دارد.افزایش فاصله از ماده رادیو اکتیو
هرچه انسان از ماده رادیو اکتیو بیشتر دور شود، خطر قرار گرفتن در معرض اشعه آن بسیار کاهش می‌یابد. اگر فاصله دو برابر شود، میزان قرار گرفتن در معرض اشعه یک چهارم می‌شود. از این رو به کارگران مناطق خیلی رادیو اکتیو توصیه می‌شود مواد رادیو اکتیو را با انبر حمل کنند.سپرها
افرادی که با مواد رادیو اکتیو کار می‌کنند همیشه باید لباس محافظ بپوشند. جدای از آن، همچنین گفته می‌شود قرار دادن لایه‌ای از ماده بین منبع تابش و انسان می‌تواند میزان قرار گرفتن در معرض اشعه را کاهش دهد. پرتوهای گاما مضرترین تأثیر انفجار هسته‌ای است. با این حال، این مواد باید به گونه‌ای باشند که تابش اشعه را جذب کنند. به همین دلیل پناهگاه‌های هسته‌ای محافظ در برابر باران رادیو اکتیو از بلوک‌های سنگی ضخیم ساخته شده‌اند.با این حال، همه‌ی پرتوها بد نیستند. مواد رادیو اکتیو استفاده خود را در پیشگیری از سرطان پیدا کرده‌اند. از پرتو درمانی برای معالجه بیماران سرطانی استفاده می‌شود زیرا مزیت پرتو درمانی برای جلوگیری از تقسیم سلولی شناخته شده است. سلول‌های سرطانی سریع‌ترین سلول‌های تقسیم شونده بدن هستند و بنابراین پرتودرمانی به جلوگیری از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی در بدن انسان کمک می‌کند.
از کجا بدانیم به بیماری تشعشع مبتلا شده‌ایم؟
سندرم حاد تابش، با عنوان مسمومیت تابش، بیماری تشعشع شناخته شده‌ای است، که دارای مجموعه‌ای از اثرات سلامتی است که در بیست و چهار ساعت پس از قرار گرفتن در معرض مقادیر بالایی از پرتوهای یونیزه کننده مشاهده می‌شود. اشعه باعث تخریب سلولی به علت صدمه به DNA و سایر ساختارهای مولکولی کلیدی در درون سلول‌ها در بافت‌های مختلف می‌شود.بیماری تابش که در دانش پزشکی به سندرم تشعشع حاد معروف است، و بسیاری آن را مسمویت تشعشعی نیز می‌نامند، شامل نشانه‌هایی است که بعد از قرار گرفتن در معرضِ مقدار زیادی از تشعشعات در مدت زمان کم، رخ می‌دهد. شدت این بیماری متناسب است با طول زمانی در معرض پرتو قرار گرفتن، و شامل علائمی است که در نوعی خاص خود را نشان می‌دهند.
این بیماری از تشعشعات یونیزه کننده به وجود می‌آید. این نوع تشعشعات، به صورت پرتو ایکس، گاما و بمباران‌های مخصوص (نوترون، الکترون، پروتون و دیگر اجزای اتم) خود را نشان می‌دهد. تشعشعات یونیزه کننده به سرعت روی بشر، تاثیرات شیمیایی به جای می‌گذارند. ما از دو راهِ تابش و آلودگی در معرض آن قرار می‌گیریم. تابش بدین گونه است که همان طور که گفتیم، در معرض مستقیم پرتوهای آن قرار بگیریم. ولی آلودگی بدین معناست که با زباله‌ها و مواد رادیو اکتیو تماس پیدا کنیم. بیماری تشعشع، حاصلِ تابش است در حالی که آلودگی سبب می‌شود این مواد رادیو اکتیو از طریق پوست جذب شوند و به مغز استخوان نفوذ کنند که این عامل، سببِ بروز سرطان می‌شود.
منبع: مادهاوی قره - HealthHearty
