سوره غافر
تعداد آیات
85تعداد کلمات
1228تعداد حروف
5109ترتیب نزول
60محل نزول
مکه مکرمهمعانی نام سوره
به لحاظ دارا بودن داستان بسیار جالب و آموزنده مومن آل فرعون به این نام نامگذاری شده است.نامهای دیگر
مؤمن – الطول – حم اولیویژگیهای سوره
در قرآن هفت سوره پشت سر هم که باحروف رمز (حم) آغاز میشوند به نام (حوامیم) و یا (حامیمات) نامیده میشوند که همه ی آنها از وحی قرآن و کتاب خدا سخن میگویند و ارتباط معنوی حروف رمزی (حم) با مساله وحی و نزول قرآن و کتاب روشن میسازد.موضوعات مطرح شده
رویارویی و صف آرایی دائم میان حق و باطل – مطالبی در رابطه با توحید و خداشناسی – تدبیر خداوند در جهان خلقت – مطالبی درباره معاد و رستاخیز – مسائل جهانگردی و سیر در عالم تکوین – داستانهای به هم پیوسته پیامبران – ماجرای مومن آل فرعون.فضیلت قرائت سوره غافر
در فضیلت این سوره از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: هر کس سوره غافر را قرائت کند روح همه پیامبران و صدیقان و مومنان بر او درود فرستاده و نزد خداوند برایش طلب آمرزش می کنند.1ایشان در ضمن بیان چگونگی سفر روحانی خود به عوالم دیگر فرمودند: فرشتگان حمل کننده عرش را دیدم که سوره غافر را تلاوت می کنند.2
در کلامی از امام صادق علیه السلام نیز آمده است: هر کس سوره غافر را هر شب قرائت نماید خداوند گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد و اورا همراه تقوا قرار داده و آخرتش را بهتر از دنیایش می کند.3
در تفسیر البرهان به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده: هر که سوره غافر را تلاوت نمایی در حال در روز قیامت وارد می شود که خداوند امیدش را قطع نکرده است و آنچه را که بیم داران از خود در دنیا عطا کرده است به او عطا می کند.4
آثار و برکات تلاوت سوره غافر
1. زیاد شدن خیرات
هر کس این سوره را بنویسد و بر دیوار باغ خود بیاویزد سرسبز و پر محصول خواهد شد و اگر نوشته اش را در مغازه و محل کسب بیاویزند خیرات و خرید و فروش در آن زیاد می شود.5از امام صادق علیه السلام نیز روایتی نقل شده که می فرماید: هر کس این سوره را در شب بنویسد و در باغی قرار دهد برکات آن زیاد می شود و موجب سرسبزی و زیبایی و خوبی آن می شود و اگر بر دیوار مغازه ای آویخته شود، خرید و فروش زیاد در آن صورت می گیرد و اگر برای بیماری نوشته شود بیماری اش برطرف می شود.6
2. درمان دمل چرکین
امام صادق علیه السلام فرموده اند: اگر سوره غافر را بنویسند و شخصی که دمل های چرکین در بدن داشته باشد بیماری اش برطرف می شود.73. دور شدن ناخوشایندی ها
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: قرائت آیات 3-1 سوره غافر و - آیه الکرسی-، و سوره - حمد- موجب دور شدن ناخوشایندی ها و آفت ها و بلاهاست.8شأن نزول و محتوای سوره غافر
سوره مؤمن نخستین سوره از (حوامیم) است (حوامیم هفت سوره از قرآن است که با (حم) شروع می شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره های مکی است). طبیعت این سوره همانند سایر سوره های مکی بحث از مسائل مختلف اعتقادی و مبانی و اصول دین است، چرا که نیاز مسلمانان در آن دوران بیش از همه تقویت پایه های عقیدتی بود.محتوای این سوره مجموعه ای است از (قهر) و (لطف)، (انذار) و (بشارت) مبارزه منطقی قاطع و کوبنده با جباران و مستکبران، و لطف و مرحمت به مومنان حق طلب و حق جو. ویژگی این سوره فرازی است از داستان موسی علیه السلام و فرعون مربوط به (مؤمن آل فرعون) که تنها در همین سوره مطرح شده و در جای دیگر قرآن نیست، داستان همان مرد با ایمان و بسیار هوشیار و مدبری که در زمره شخصیتهای فرعونی بود، ولی در باطن به موسی علیه السلام ایمان آورده، و سنگر مطمئنی برای دفاع از موسی علیه السلام و آئینش بود و بطوری که خواهیم دید در آن لحظاتی که موسی علیه السلام در خطر مرگ قرار گرفت او با روشی بسیار زیرکانه و ظریف به یاری او شتافت .
نامگذاری این سوره به سوره (مؤمن) نیز به خاطر همین است که شرح مجاهدتهای او، بیش از (۲۰ آیه) از این سوره، یعنی حدود یک چهارم از مجموع آیات این سوره را فرا گرفته است. 10
به نظر می رسد بیان حال مؤمن آل فرعون در این سوره یک برنامه آموزشی حساب شده برای گروهی از مسلمانان مکه بوده است که در عین ایمان آوردن به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم روابط دوستانه خود را ظاهرا با دشمنان سرسخت و لجوج حفظ می کردند تا سنگری باشند برای روز خطر، و می گویند ابوطالب عموی پیامبر در همین زمره بود، چنانکه در روایات اسلامی همین معنی از امیر مؤمنان علی علیه السلام روایت شده است.
به هر حال محتوای این سوره را می توان در شش بخش خلاصه کرد:
بخش اول که آغاز سوره را تشکیل می دهد توجهی است به خداوند و قسمتی از اسما حسنای او، مخصوصا آنچه خوف و رجا را در دلها برمی انگیزد مانند غافر الذنب و شدید العقاب.بخش دوم تهدیدهائی است نسبت به کافران جبار پیرامون عذابهای این جهان همانند آنچه اقوام سرکش پیشین به آن گرفتار شدند، و عذابهای قیامت با ذکر خصوصیات و جزئیات آن.
بخش سوم پس از مطرح کردن داستان موسی علیه السلام و فرعون سخن را به مؤمن آل فرعون سوق می دهد و بخش وسیعی از سوره را به شرح گفتگوهای این مرد هوشمند شجاع با فرعونیان اختصاص می دهد.
بخش چهارم باز مطلب را به صحنه هائی از قیامت می کشاند تا دلهای خفتگان را بیدار کند.
در بخش پنجم مساله توحید و شرک را که مهمترین مساله زندگی انسان است به میان آورده، و قسمتی از نشانه های توحید و دلائل بطلان شرک را مطرح می کند.
در بخش ششم که آخرین بخش این سوره است ضمن دعوت پیامبر به صبر و شکیبائی خلاصه ای از آنچه در بخشهای دیگر این سوره گذشت از مسائل مربوط به مبد و معاد و عبرت گرفتن از سرنوشت پیشینیان و تهدید مشرکان لجوج و ذکر گوشه ای از نعمتهای الهی را بیان داشته و سوره را پایان می دهد.11
گفتیم نامگذاری سوره به مؤمن بخاطر بخشی است که درباره مؤمن آل فرعون بیان می کند، همانطور که نامگذاری آن به غافر بخاطر آغاز سومین آیه آن است.
پینوشت
1)مجمع البیان، ج 8، ص 422
2)مناقب آل ابی طالب، ج 1، ص 155
3)تفسیرالبرهان، ج 4، ص 741
4)ثواب الاعمال، ص 113
5)همان
6)تفسیر البرهان، ج 4، ص 741
7)همان
8)کنز العمال، ح 3502
9)کنز العمال، ح 3502.
10)تفسیر نمونه، جلد: ۲۰، صفحه: ۴
11)تفسیر نمونه، جلد: ۲۰، صفحه: ۵.
منبع: سایت رواق الحجاج
