کودکان از طریق بازی، توانایی خود برای تعامل با دوستان را افزایش می دهند. آنها از تولد تا سه سالگی با تماشا کردن و تقلید کردن بازی ها را شروع می کنند. سپس این تقلید به بازی برابر تبدیل می شود. از سه تا پنج سالگی، کودکان به تدریج شروع به بازی مشترک می کنند. این مهارتهای اجتماعی شامل تقسیم کردن، نوبت را رعایت کردن، محاوره کردن و توانایی هماهنگی با موضوع بازی است. یک مثال از بازی مشارکتی همکاری کودکان در ساخت یک قصر با استفاده از چینه ها است.
وقتی کودک شما در یک بازی فعال مشارکت دارد، او هماهنگی فیزیکی خود را تقویت می کند. او با پریدن، لگد زدن، دویدن، ایجاد توازن و بالا رفتن این هماهنگی را ایجاد می کند؛ برای مثال کودکی که با مسیری دارای مانع مواجه می شود، روی هماهنگی فیزیکی خود کار می کند.
بازی به کودک عزت نفس و اتکا به نفسی را می بخشد که برای ایجاد رابطه، درک مفاهیم و شناخت حسی جهان پیرامون لازم است. در طول بازی، کودکان مهارتهای اکتشافی خود را نیز توسعه می دهند. آنها این کار را با استفاده از حس کنجکاوی، حس کشف کردن، حس امتحان کردن و سازماندهی فعالیت های خود انجام میدهند؛ برای مثال نوزادان و خردسالانی با تکان دادن، ضربه زدن، در دهان بردن و کنار هم گذاشتن دو قسمت از یک اسباب بازی، اشیا را اکتشاف می کنند. کودکان سه تا پنج ساله با فعالیت هایی مثل نقاشی انگشتی، بازی در شن و ماسه، لمس اشیای مختلف، جمع کردن برگها و روی هم چیدن جعبه ها مهارتهای اکتشافی خود را ارتقا می دهند.
از تولد تا یک سالگی حس اعتماد کردن یا نکردن از طریق تعامل با مراقبان رشد می کند. به چند مراقب دلبستگی پیدا می کند. عواطف خود را از طریق تکان دادن تمام بدن، لگد زدن، حرکات دست ها، و نیز در قیافه خود نشان می دهد. با حضور دائمی یک مراقب اصلی در محیط، به دلیل وجود پایگاهی امن، بیشتر به کاوش در پیرامون خود می پردازد. در ۷ تا ۸ ماهگی غریبی کردن و اضطراب جدایی نمایان می شود. علایم ترس را بروز می دهد. به افراد آشنا محبت نشان می دهد.
از یک تا دو سالگی تمایلات خود را اظهار می کند. از مراقبان اصلی به سختی جدا می شود. علاقه دارد که به او توجه شود. در بازی قایم باشک با صدای بلند می خندد. در خندیدن و جهیدن به اطراف زیاده روی می کند.
از دو تا سه سالگی تاخیر در برآورده شدن نیازها را می پذیرد. با مشاهده توانمندی هایش هیجان زده می شود. به سرعت دست از کاری بر می‌دارد و ناامید می شود. تکانشی است و به طور ناگهانی فعالیت ها را تغییر می دهد.
سه تا چهار سالگی آرام، سازگار و اجتماعی است، به کمک کردن به دیگران علاقه دارد. تمایل زیادی به تقلید از والدینش دارد و از دستورات آنها پیروی می کند تا تحسین و ستایش و محبت دریافت کند. احساسات و عواطفی مانند شادی، غم، عصبانیت و ترس را تجربه می کند. احساس ترس آغاز می شود که ممکن است تا پنج سالگی ادامه یابد ( ترس از موجودات خاص، صدای بلند مثل رعدو برق و تاریکی) احساسات و عواطفش را با کلام بیان می کند و مهارت های زبانی اش به طور فوق العاده و شگرفی گسترش می یابد. قادر است با دیگران همدردی کند. ترجیح می دهد با یک یا دو کودک خاص بازی کند ولی ممکن است در طول روز چندین بار با آنها قهر و آشتی کند.
چهار تا پنج سالگی اگر آسیب ببیند گریه را سر می دهد و هنوز نیاز به دلداری و حمایت دارد. به والدینش با تمام وجود عشق می ورزد و این عشق را با در آغوش گرفتن، بوسیدن و گفتن جملاتی مثل به اندازه دنیا دوستت دارم نشان می دهد. نسبت به سه سالگی، تحمل بیشتری برای انتظار کشیدن دارد اما هنوز نیازهایش بسیار فوری است. اگر به او بگویید بعد از غذا به پارک می رویم، گاهی با شکیبایی منتظر می ماند و گاهی شروع به مخالفت می کند و از شما می خواهد هر چه سریع تر او را به آنجا ببرید.
در این سن، هنوز نمی تواند به آسانی تخیل را از واقعیت تشخیص دهد و به همین دلیل از خیلی چیزها می ترسد. نقاشی کردن از فعالیت های مهم او محسوب می شود و از این طریق افکار واحساسات خود را بیان می کند. حسادت در او بروز می کند و گاهی آن را به شکل فتارهای منفی با دیگران، به خصوص خواهر یا برادرش، نشان می دهد زیرا تحمل سهیم شدن محبت و توجه شما را با دیگران ندارد. خشم یکی دیگر از احساساتی است که ممکن است در این سن به صورت های مختلف بروز کند. او ممکن است خشمش را با پرخاشگری و استفاده از الفاظ و کلمات نامناسب بیان کند. در پایان این دوره، کم کم ترس های مختلف در او کاهش می یابد و به تدریج می تواند بر اضطراب خود غلبه کند.
منبع: کودکان نابغه و باهوش، فاطمه تقدسی‌نیا، صص 266-271، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
