کتاب و مطالعه، وسیله ای برای شناخت و رشد دینی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی انسان است. انسان با خواندن یک کتاب خوب،مرزهای علم و دانش نزدیک می کند و او را به قله های رفیع معرفت و آگاهی می رساند.
در هنگام مطالعه، باید به موارد زیر دقت کنید: از ایجاد فاصله زیاد بین زمان های مطالعه خودداری کنید. مطالعه نباید در ساعت های پایانی شب صورت بگیرد، زیرا در این زمان، اندام های حسی دچار خستگی شده اند. مدت زمان مطالعه یک و نیم تا دو ساعت باشد و پس از استراحتی کوتاه، مطالعه دوم را آغاز نمایید.
در زمان مطالعه، نباید خستگی بر شما مستولی شده باشد. در مورد مطالعه درسی، اگر در طول سال، مطالعه روزانه داشته باشید، بسیار مفیدتر است، زیرا مطالعه در شب امتحان، ایجاد اضطراب می کند و اضطراب، سبب کاهش قدرت حافظه می شود. نباید برای جبران محدودیت زمانی، با سرعت بیشتری مطالعه کنید. در زمان مطالعه باید به دور از هرگونه تشویش و نگرانی باشید.
تأثیر الگو و نقش پذیری انسان یک امر طبیعی است که از غریزه تقلید سرچشمه می گیرد. یکی از کارهای مهم و موثری که والدین می توانند در خصوص همراهی و هماهنگی با فرزندان خود در امر مطالعه و کتابخوانی انجام دهند، آشنا کردن آن‌ها با کتابخانه است.
پدر یا مادری که دست فرزند خود را بگیرد و حداقل برای نخستین بار، او را تا کتابخانه همراهی نماید و در انتخاب کتاب به او کمک کند، نه با حرف که به واسطه عملکرد خود به او می گوید: مطالعه آنقدر ارزش دارد که من همراه تو می آیم و وقت خود را در این راه صرف می کنم.
پدر، مادر و خواهر یا برادر بزرگتر، کاملترین الگوها برای همانندسازی کودکان هستند. همچنین اگر یک کتابخانه هر چند کوچک در خانه وجود داشته باشد و قسمتی از آن نیز به کودک اختصاص یابد، میل و توجه او به کتاب و مطالعه تقویت می شود. بنابراین در خانواده هایی که والدین علاقه زیادی به مطالعه ندارند و اوقات فراغت خود را صرف سرگرمی هایی می کنند که با کتاب و مطالعه ارتباطی ندارد، نباید انتظار داشت که فرزندان به کتاب خواندن و مطالعه، علاقمند شوند.
داشتن یک برنامه مناسب از ضروری ترین نیازهای انسان در زندگی است. هر چند در جامعه ما بسیاری از افراد و خانواده ها به این اصل اساسی و مهم توجهی نمی کنند، ولی معمولا انسان هایی که طالب موفقیت و سعادت هستند، برنامه منظمی برای زندگی خود و فرزندانشان تنظیم می کنند؛ برنامه ای که در برگیرنده نیازهای جسمی و روانی آن‌ها باشد؛ فعالیت هایی چون انجام تکالیف شرعی و دینی، بازی، ورزش، انجام تکالیف درسی، تماشای تلویزیون، همکاری در امور خانه، شرکت در بحث های خانواده، مطالعه و کتابخوانی و غیره.
قصه وسیله ای است که می تواند کودکان ار پای صحبت بزرگترها بنشاند و روابط عاطفی میان آن‌ها را تقویت کند. والدین می توانند از راه قصه گویی، توجه و اعتماد کودکان را به خود جلب کنند و با انتقال آنان به دنیای شادی و تخیل، زمینه رشد و تکامل ذهنی شان را فراهم سازند. کودکان علاقه زیادی به شنیدن قصه دارند و از این کار لذت می‌برند. آن‌ها بسیاری از اوقات به مطالبی که برایشان می گوییم یا می خوانیم، به چشم یک قصه خیال انگیز نمی نگرند، بلکه آن را رویدادی واقعی می دانند که در زمان های گذشته به وقوع پیوسته و همین امر باعث می شود با علاقه و دقت بیشتری به این مطالب گوش دهند. از این علاقه به خوبی می توان برای ایجاد انگیزه و عادت دادن آن‌ها به مطالعه و کتابخوانی استفاده کرد. در حقیقت ما با قصه گویی، لذت و شیرینی کتاب و مطالعه را به کام کودکان می ریزیم و کودک وقتی بداند که چنین قصه های شیرین و خیال انگیزی محصول کتاب است، در آرزوی آن است که خودش هم بتواند روزی کتاب به دست بگیرد و آن را بخواند. در حقیقت ما با قصه گویی، لذت و شیرینی کتاب و مطالعه را به کام کودکان می ریزیم و کودک وقتی بداند که چنین قصه های شیرین و خیال انگیزی محصول کتاب است، در آرزوی آن است که خودش هم بتواند روزی کتاب به دست بگیرد و آن را بخواند.
از آنجا که کلام شعر آهنگین و موزون است، می تواند علاقه و توجه کودکان را به خود جلب کند و به راحتی آنان را به وادی تخیل بکشاند. شعر خواندن از روی کتاب برای بچه‌ها، در علاقمندی آن‌ها به کتاب و ایجاد رغبت و عادت به مطالعه بسیار موثر است و در حقیقت، همان نقشه قصه را ایفا می کند. شعرهای کودکان باید کوتاه، ساده و روان باشد و با آنچه که مورد علاقه آنان است، ارتباط نزدیک داشته اشد تا بتواند روی آن‌ها تاثیر بگذارد.
بلند خواندن کتاب، علاوه بر اینکه محتوا و معنای آن را بهتر انتقال می دهد، می تواند تصورهای درونی و عشق و علاقه فردی که کتاب می خواند را نیز به افرادی که برای آن‌ها کتاب خوانده می شود، منتقل کند و یک رابطه عمیق و عاطفی بین آن‌ها پدید می آورد.
اگر وقتی که ما مطالب کتاب را می خوانیم با انگشت به تصاویر هم اشاره کنیم و اجازه دهیم که کودک، حرکات دست ما را ببیند و به تصویرهای کتاب نگاه کند و ما نیز ارتباط بین مطالب کتاب و تصویرهای آن را برایش شرح دهیم، او احساس مشارکت می کند و علاقه بیشتری از خود نشان می دهد.
اگر فرزندان خردسال خود را به کشیدن نقاشی تشویق کنیم و زمینه ای فراهم آوریم که آن‌ها با دفتر، قلم و مداد رنگی آشنا شوند، گام موثری در جهت افزایش علاقه آن‌ها به کتاب برداشته ایم. کودک علاقمند به نقاشی، سعی می کند کتاب های مختلف را به دست آورد تا تصاویر آن‌ها را بکشد و همین جستجو برای یافتن کتاب و تصویرهای زیبا، علاقه او را به کتاب بیشتر می کند.
کودکان را به بیان داستان ها و مطالبی که خوانده اند، تشویق کنید کودکان دوست دارند مطالبی را که خوانده اند، بیان کنند و از این کار لذت می‌برند. وقتی کودک می خواهد قصه ای را که از زبان فرد دیگری شنیده یا در کتابی خوانده است برای ما تعریف کند، باید با صبر و حوصله و اشتیاق به سخنان او گوش دهیم و این برخورد ما نشانه این است که به مطالعه او و مطالبی که خوانده است، علاقه مندیم؛ بنابراین او سعی خواهد کرد به این کار ادامه دهد و اطلاعات جدیدتری کسب کند تا در فرصت های مناسب، به بیان آن‌ها بپردازد و مورد تشویق و تحسین قرار گیرد.
منبع: کودکان نابغه و باهوش، فاطمه تقدسی‌نیا، صص316-311، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
