کیست گانگلیون چیست؟
کیست‌های گانگلیون توده‌های غیر سرطانی هستند که اغلب در طول تاندون، مفاصل مچ و یا دست‌ها ایجاد شده و آن‌ها را به نام‌های مختلفی چون آب آوردن مچ دست، برجستگی پشت مچ دست و برآمدگی استخوان روی مچ دست می‌شناسیم. البته این کیست‌ها گاهی در نواحی مچ پا نیز ظهور می‌کنند. این کیست‌ها به طور معمول، گرد یا بیضی شکل بوده و درون آن‌ها با یک مایع ژله‌ای پر می‌شود.کیست‌های گانگلیونی کوچک به اندازه نخود هستند، در حالی که گاهی قطر کیست‌های بزرگ‌تر به ۲.۵ سانتی‌متر می‌رسد. فشار دادن کیست گانگلیون برای اعصاب مجاور با درد همراه است و گاهی حرکت مچ دست را با مشکل مواجه می‌کنند؛ اما نگران نباشید، این توده‌های نرم یا سفت ارتجاعی کاملاً بی‌خطر و خوش‌خیم بوده و سرطانی نیستند.
انواع کیست گانگلیون
کیست‌های گانگلیون به لحاظ محل ظهور در سه دسته کیست پشت دست، کیست مچ یا کف دست و کیست انگشتان دست (کیست زیر انگشت و کیست مخاطی) تقسیم می‌شوند:۱. کیست پشت دست
۲. کیست مچ یا کف دست
۳. کیست انگشتان دست
علائم کیست گانگلیون
کیست‌های گانگلیونی را می‌توان با این پارامترها دسته‌بندی کرد:
۱. محل ظهور کیست
کیست‌های گانگلیون معمولاً در طول تاندون‌ها، مفاصل مچ یا در دستان فرد ایجاد می‌شوند. همچنین گاهی در مچ پا و پا نیز مشاهده شده‌اند. این کیست‌ها قادرند در نزدیکی دیگر مفاصل بدن نیز رشد کنند.
۲. شکل و اندازه کیست
کیست‌های گانگلیون گرد یا بیضی شکل بوده و معمولاً قطر آن‌ها کمتر از یک اینچ (۲.۵ سانتی‌متر) است؛ برخی آن‌قدر کوچک هستند که حتی نمی‌توان آن‌ها را احساس کرد. توجه داشته باشید که اندازه یک کیست ثابت نبوده و رفته‌رفته با تحرک بیشتر مچ مفصل، بزرگ و بزرگ‌تر خواهد شد.
۳. میزان درد
کیست گانگلیون معمولاً بدون درد است؛ اما اگر کیست در محلی واقع شود که بر روی یک عصب فشار وارد کند، می‌تواند با درد، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف عضلات همراه باشد.ویژگی‌های کلی کیست مچ دست عبارت‌اند از:
دردی که مدام قطع شده و پس از مدتی آغاز می‌شود.
دردی که به هنگام فعالیت یا حرکت دادن مفصل شدیدتر می‌شود.
غده متورم که خود به خود می‌آید و می‌رود.
احساس خارش، ضعف یا بی‌حسی در مواقعی که کیست به عصب فشار وارد کند.
علت ظهور کیست گانگلیون
هیچ کس به طور دقیق نمی‌داند چه عواملی سبب ظهور کیست گانگلیونی می‌شود. این کیست در ظاهر مانند یک بادکنک پر از آب است که احتمالاً در صورت جابه‌جایی بافت محافظ مفصل، فشار و یا آسیب به مفاصل مچ و یا تحریک آسیب‌های گذشته و عود آن‌ها به شکل کیست گانگلیون بوجود آمده است.در داخل این کیست یک مایع روان کننده غلیظ مشابه مایع موجود در محل مفاصل یا اطراف تاندون‌ها وجود دارد.
عوامل خطر و هشدار برای کیست گانگلیون
برخی از عوامل خطر ابتلا به کیست گانگلیونی را در فرد افزایش می‌دهند، از جمله:جنسیت و سن: این عارضه بیشتر در خانم‌های مابین ۲۰ تا ۴۰ سال مشاهده می‌شود
آرتروز: افراد مبتلا به آرتروز پوستی در مفاصل نزدیک به ناخن‌ها، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به کیست گانگلیونی قرار دارند.
آسیب مفاصل یا تاندون‌ها: احتمال بروز کیست گانگلیون در مفاصل یا تاندون‌هایی که در گذشته زخمی شده و آسیب دیده‌اند، به مراتب بیشتر است.
تشخیص کیست گانگلیون
عموماً برای تشخیص این کیست، پزشک یکی از رویکردهای زیر را اتخاذ می‌کند:پزشک طی معاینه فیزیکی به کیست فشار می‌آورد تا حساسیت و میزان درد آن را بررسی کند؛ همچنین برای تشخیص مایع یا جامد بودن درون کیست، روی آن نور خواهد انداخت.
پزشک گاهی برای رد احتمالات دیگر از جمله ورم مفاصل یا تومور، آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) را توصیه خواهد کرد.
آخرین رویکرد انجام آسپیراسیون برای تشخیص کیست گانگلیونی است؛ فرایندی که در آن پزشک از سوزن و سرنگ برای بیرون کشیدن آسپیرات، مایع موجود در کیست، استفاده می‌کند.
خوددرمانی کیست گانگلیون
اگر کیست دردناک باشد، برای تسکین درد ناشی از آن می‌توان از یک مسکن ضد درد مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کرد. گاهی نکات کوچکی چون تنظیم بند کفش، فشار وارد به کیست‌های گانگلیونی در مچ و پا را کم کرده و درد آن را تا حدی تسکین می‌بخشد. به دست خود برای مدت کوتاهی استراحت دهید و برای تسکین التهاب آن از کمپرس سرد استفاده نمایید. همچنین هر زمان که بیکار هستید، به آرامی کیست را ماساژ دهید تا مایع درون آن رفته‌رفته خارج شود.
هشدار
در گذشته، یکی از رایج‌ترین راه‌های درمان کیست مچ دست، ضربه زدن به آن با یک جسم سنگین بود. توجه داشته باشید که این راه حل ابداً مناسب نیست و ممکن است به دیگر ساختارهای نواحی دست و پا آسیب برساند. همچنین برای جلوگیری از عفونت، از ترکاندن کیست با سوزن خودداری کنید.
درمان کیست گانگلیون
کیست‌های گانگلیون اغلب بدون درد هستند و نیازی به درمان ندارند؛ اما اگر رفته‌رفته به درد و تداخل در حرکت مفاصلِ منجر شود، پزشک یکی از روش‌های درمانی زیر را پیشنهاد خواهد کرد:
۱. عدم تحرک
از آنجا که فعالیت و تحرک سبب رشد و بزرگ‌تر شدن کیست مچ دست می‌شود، پزشک با باند یا آتل دور مفصل را به خوبی می‌بندد تا حرکت نکند. هرچه کیست منقبض‌تر شود، فشار وارد بر اعصاب که می‌تواند به ضعف عضلانی منجر شود، کاهش یافته و درد ناشی از آن تسکین خواهد یافت.
۲. آسپیراسیون
در این روش، پزشک از سوزن برای بیرون کشیدن مایع درون کیست استفاده می‌کند که امکان بازگشت و عود مجدد کیست وجود دارد.
۳. تزریق هیدروکورتیزون در مفصل
ممکن است پزشک با توجه به التهاب کیست، داروهای کورتیکاستروئید مثل دگزامتازون، هیدروکورتیزون و پردنیزون را تجویز کند.
۴. عمل جراحی
اگر دو روش دیگر کیست را برطرف نکنند، پزشک ارتوپد کیست و ساقه‌ای که آن را به مفصل یا تاندون وصل کرده را طی یک عمل جراحی برمی‌دارد. این عمل به ندرت به اعصاب اطراف، رگ‌های خونی یا تاندون‌ها آسیب می‌رساند و احتمال عود مجدد کیست وجود دارد.
پس از درمان کیست مچ دست
پس از تشخیص کیست گانگلیونی و اقدام به معالجه، پیگیری‌های بعدی بر اساس روش درمانی متفاوت خواهند بود. عموماً پس از آسپیراسیون ساده، پزشک از بیمار می‌خواهد که بلافاصله پس از عمل، تحرک مفصل را آغاز کند. همچنین مفصل فرد حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از جراحی آتل بسته می‌شود تا حرکت آن کنترل شود؛ البته مطالعات اخیر نشان داده که آتل‌بندی طولانی مدت چندان مؤثر نیست و باید هر چه سریع‌تر فعالیت مفصل را از سر گرفت.
کلام آخر
کیست گانگلیون به طور معمول بر روی مفاصل و محل تاندون‌ها ظهور کرده و گاهی به خودی خود درمان و ناپدید می‌شوند. اگر این برجستگی کیستی دردناک و مزاحم حرکت مفصل باشد، باید برای درمان آن به پزشک مراجعه شود تا طی یک عمل جراحی کوچک، به راحتی برداشته شود. این کیست کاملاً بی خطر بوده و سرطانی نیست؛ پس نگرانی و استرس را کنار بگذارید.منبع: سایت ستاره
