1- ساختار سیاسی نظام لبنان: استعمار فرانسه قبل از خروج از لبنان امتیازات طایفه ای را که مسیحیها آن را تضمینی برای موجودیت سیاسی و آزادی هایشان تلقی می کنند، تثبیت نمود. این امتیازات مارونی ها باعث ظلم به دیگر طوایف مذهبی لبنان با ویژه مسلمانان شد و در نتیجه به بروز اختلافات میان آنها منجر شد. البته با هنگام زوال این امتیازات، تمام حمایتها نیز از میان رفت.
٢- بی عدالتی و عدم مشارکت مسلمانان در نظام سیاسی: یکی از مقدمات جنگ داخلی احساس روز افزون مسلمانان نسبت به وجود بی انصافی و بی عدالتی بود. در این میان جریان های اهل سنت خواستار مطلوب شدن اوضاع و مکلف شدن نخست وزیر از سوی مجلس نمایندگان شدند نه از سوی رئیس جمهور. آنها می گفتند ما نظامی پارلمانی داریم نه نظام ریاست جمهوری... آنها همچنین خواستار آن شدند که فرماندهی ارتش همانند شورایی باشد که طوایف اصلی کشور در آن نمایندگی داشته باشند نه اینکه فرمانده آن از سوی رئیس جمهور تعیین شود. (دکتر وهیب ابوفاضل، ۲۰۰۲، لبنان معاصر، ص ۲۷۰) این بی عدالتی ها در مورد شیعیان نیز که بیشترین جمعیت را در میان طوایف موجود در لبنان داشتند در جنبه های گوناگون وجود داشت و شیعیان از عدم مشارکت واقعی در حکومت رنج می بردند.
۳- محرومیت: محرومیت بخش زیادی از جمعیت لبنان در سایه نظام طایفه ای این کشور از جمله عوامل اعتراض به حاکمیت مسیحی لبنان بود. این محرومیت ها در میان شیعیان بسیار زیاد بود به گونه ای که جنبش مردمی امام موسی صدر (جنبش محرومان) خواستار توسعه متوازن و از بین رفتن محرومیت در مناطق دور افتاده شد تا به این وسیله مهاجرت از حومه ها به پایتخت متوقف شود.
4- حضور فلسطینی‌ها: این حضور از لحظه وقوع فاجعه اشغال فلسطین و آوارگی فلسطینی ها در سال ۱۹۴۸ آغاز شد و پناهندگان فلسطینی به داخل لبنان سرازیر شده و در اردوگاه های پناهندگان فلسطینی متمرکز شدند. این حضور باعث ترس و نگرانی اکثریت مسیحیانی شد که این حضور را تهدیدی برای موجودیت خود می دیدند.
5- طرح تقسیم لبنان: هدف این طرح، تشکیل دو دولت در لبنان بود. یکی دولتی راستگرا به رهبری حزب کتائب که دارای اکثریت مسیحی مبتنی بر نظامی لاییک و مستقل و سیاسی و فرهنگی بود. و دیگری تشکیل دولتی چپگرا با اکثریت مسلمانان که در صدد تشکیل میهنی لاییک و لبنانی و عربی و هم پیمانان با فلسطینی‌ها بود. این طرح هر چند مبتنی بر عوامل داخلی بود اما بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه ای همچون اسرائیل، آمریکا و برخی از رژیم های عربی و کشورهای اروپایی در تأثیرگذاری بر جریان های سیاسی داخلی لبنان البناتی و فلسطینی و کشاندن آنها به سمت اجرایی شدن این طرح در لبنان بیشترین نقش را داشتند.
این توطئه به تقسیم شدن لبنان به دو بخش منجر شد یعنی شرق بیروت و غرب آن. لبنانی ها به دام این توطئه افتادند و در پی آن خون همدیگر را ریخته و کشورشان را ویران کردند. این وضعیت باعث مهاجرت شهروندان لبنانی به سراسر جهان شد. این توطئه به طایفه ای شدن مناطق لبنان و سرانجام بروز جنگ داخلی لبنان منجر شد.
چگونگی گسترش جنگ داخلی: پس از این که تلاش های امام موسی صدر برای فرونشاندن آتش جنگ داخلی مثمر ثمر واقع نشد ارتش لبنان نیز که هر کدام از تیپ‌های وابسته به یک طایفه مذهبی بود تجزیه گردید. بدین ترتیب کارآیی اصلی خود را از دست داد. در پی آن، نیروهای مشترک فلسطینی و چپگرایان لبنانی بر نزدیک به ۷۰ درصد از لبنان سیطره یافتند و مسیحیان را تحت فشار نظامی بسیار قرار دادند. ورود نیروهای وابسته به سوریه و ارتش سوریه و سرکوب شدید نیروهای عرفات - جنبلاط، به تقویت رژیم مسیحی لبنان منجر شد و آمال چپگرایان و فلسطینی‌ها و روس‌ها بر باد رفت.
در مقابل، مدیحه سرایی های مسیحیان، فالانژها و غربیها از سوریه اوج گرفت و سوریه نیز کوشید تا نقش خود را به عنوان حکم میانجی که علاقه مند به ایجاد آشتی ملی بین طوایف لبنان است، جا بیندازد. تحت این پوشش با استفاده از حضور گسترده نظامی و امنیتی خود در لبنان، تلاش کرد استراتژی خاص خویش را بر اساس توازن نه غالب نه مغلوب بین همه طوایف و احزاب لبنانی در گیر و وابسته سازی همه ایشان و ایجاد پیوند و اتحاد استراتژیک بین سوریه و لبنان و عملی کردن آن با به قدرت رسانیدن حکومت وابسته به خود متشکل از عناصر احزاب از یک سو و از سوی دیگر حذف وجود مستقل سیاسی فلسطینی از صحنه لبنان عملی سازد.
در کنار رویدادهای فوق الذکر آغاز جنگ‌های داخلی لبنان سبب شد که مسئولان شیعی لبنان در برابر قدرت نمایی فرقه های مسیحی، به سروسامان دادن اوضاع خود بپردازند. روزنامه های اسرائیلی که از برخی از گروه های شبه نظامی مسیحی لبنان حمایت می کردند، صفحات خود را به درج مطالب بحث انگیزی درباره سرنوشت مسیحیان لبنان اختصاص دادند.
ادامه دارد..
منبع: تاریخچه‌ی سیاسی لبنان، مجید صفاتاج، صص73-70، ناشر: آفاق رمشن بیداری، تهران، چاپ اول، 1396
