پیشگیری از به وجود آمدن لک پوستی در دوران بارداری

دوران بارداری به سبب تغییرات هورمونی موجب تغییرات جسمی و روحی در بدن مادر می‌گردد. برخی خانم‌ها در دوران بارداری ممکن است با لکه‌های پوستی مواجه شوند. این لکه‌ها که بیشتر در گونه‌ها، لب بالایی، چانه و پیشانی ظاهر می‌شوند لکه‌های بارداری یا ملاسما هستند، ایجاد این لکه‌ها در اثر زیاد شدن ملانین در مناطقی از پوست است که در معرض نور آفتاب قرار دارند. این مشکل در پنجاه تا هفتاد درصد زنان باردار رخ می‌دهد و در افرادی با پوست تیره‌تر شایع‌تر است(1).

این لکه‌ها که گاهی به عنوان ماسک بارداری از آن‌ها نام برده می‌شود، کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث کاهش اعتماد به نفس فرد شده و برای او ناخوشایند است. لازم به ذکر است که این تغییر رنگ موقت است و معمولاً پس از زایمان یا در برخی موارد بعد از اتمام شیردهی و متعادل شدن هورمون‌ها از بین می‌رود. هر چند ممکن است در بارداری بعدی مجدداً ظاهر شوند (2).

دلایل لکه‌های پوستی در بارداری چیست؟

علت دقیق ایجاد لکه‌های پوستی نامشحص است اما زمینه ژنتیکی، قرارگرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش و هورمون‌های جنسی زنان ازجمله عوامل اثرگذار در بروز لکه‌های پوستی در دوران بارداری است(3).

بروز این لکه‌ها در زنانی که از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند و نیز در دوران یائسگی، تأثیر هورمون‌های جنسی در این عارضه را نشان می‌دهد.

هنگامی که افزایش شدید در سطح استروژن و پروژسترون رخ می‌دهد، تولید ملانین اضافی را تحریک می‌کند و موجب می‌شود پوست فرد تیره‌تر شده و نیز خط پررنگی در مرکز شکم نمایان شود (2).

راهکارهایی برای پیشگیری از لکه‌های پوستی در بارداری

1.دوری از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب

تشعشعات ماوراء بنفش به عنوان عامل اصلی عود بیماری در ملاسما در نظر گرفته می‌شود به همین خاطر توصیه می‌شود تا جای ممکن از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب اجتناب کنید. بررسی‌ها نشان داده است که حتی با وجود استفاده از ضد آفتاب، این لکه‌ها در تابستان عود می‌کنند(3).

بهتر است وقتی در مقابل نور خورشید قرار می‌گیرید یا وقتی در میان برف‌ها هستید به دلیل اینکه برف‌ها نور خورشید را منعکس می‌کنند، از نقاب و کرم ضد آفتاب استفاده کنید و تا جایی که می‌توانید بین ساعت‌های 11 تا 3 بعد از ظهر در معرض نور آفتاب نباشید(4). جالب است که حتی نور مرئی نیز می‌تواند باعث بروز این لکه‌های پوستی شود (3). پس بهتر است در منزل نیز از ضدآفتاب استفاده کنید.

ازآنجا که نور آفتاب یکی ازمنابع مهم تامین ویتامین دی است، باید مراقب باشید اجتناب از نور آفتاب موجب کاهش سطح این ویتامین در بدن شما نشود. بدین منظور باید از غذاهای حاوی ویتامین دی مثل روغن ماهی، تخم مرغ، گوشت، و غلات بهره ببرید و در صورت لزوم از مکمل ویتامین دی استفاده کنید (5).

2.رعایت تغذیه مناسب

مطالعات نشان داده که زنان با سطح بالاتر اسید فولیک، کمتر از سایر زنان به لک‌های پوستی دچار می‌شوند. اسید فولیک با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند. این رادیکال‌های آزاد به DNA سلولهای پوستی آسیب میزندد و موجب بروز لکه‌های پوستی می‌شوند(6).

خوردن غذاهایی با اسید فولیک (ویتامین B9) فراوان می‌تواند به کاهش احتمال بروز این لکه‌ها کمک کند. خوردن مقدار زیادی سبزیجات برگ‌دار، کرفس، مرکبات، غلات کامل سبوس‌دار و مکمل اسید فولیک می‌تواند نیاز شما به این ماده را تأمین کند (2).

افزایش سطح پروژسترون نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. زیرا سبب کاهش تولید اضافه استروژن شده و تولید ملانین را کمتر می‌کند. ویتامین B6 نیز می‌تواند باعث تجزیه استروژن در کبد شده و سطح این هورمون را متعادل کند. در نتیجه مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین مانند گردو، موز، غذاهای دریایی، سیب زمینی و غلات کامل می‌تواند سودمند باشد(6).

مصرف محصولات گیاهی با ویتامین C ، اسید گلیکولیک، آربوتین، اسید آزلائیک و عصاره شیرین بیان می‌توانند مفید باشند. باز هم، شما فقط می‌توانید از موادی استفاده کنید که مزایای آن‌ها بیشتر از خطرات آن‌ها باشد(7).

به عنوان عصاره توت نیز شناخته می‌شود. از نظر شیمیایی درست مانند هیدروکینون در درخشان کنندگی پوست عمل می‌کند و اسید آزلائیک که از جو و گندم گرفته می‌شود چون باکتری‌ها را می‌کشد، منافذ را باز می‌کند و ضد التهاب است (8) .

از توصیه‌های تغذیه‌ای که می‌توان برای اجتناب از لکه صورت در بارداری انجام داد، پرهیز از مصرف تنقلات مصنوعی، نوشابه‌های گازدار، سوسیس و کالباس و فست فودها است. همچنین بهتر است مصرف لبنیات تنها به مقدار کافی باشد، زیرا مصرف بیش از حد آن احتمال بروز لکه‌های پوستی را افزایش می‌دهد.

همچنین استفاده از مواد غذایی سازگار با کبد چون توت، انار، سیب، خاکشیر و انگور می‌تواند در پیشگیری از بروز این لکه‌ها بسیار مؤثر باشد(9).

3.پرهیز از کرم‌های آرایشی نامناسب

ممکن است در مواردی زنان باردار برای پنهان کردن لکه‌های پوستی از کرم‌های آرایشی نامناسب استفاده کنند و با این کار لکه‌ها را تشدید کنند. باید از صابون‌ها، لوسیون و ژل‌های ملایم برای مراقبت از پوست استفاده شود. محصولاتی که دارای فرمول شیمیایی قوی هستند ممکن است پوست را بسوزانند و سبب التهاب و قرمزی پوست بشوند(10).

همچنین استفاده از روش‌هایی مانند وکس یا موم برای از بین بردن موهای زائد، پوست را تحریک و وضعیت لکه‌های پوستی را بدتر می‌کند(7).

یک باور غلط عامیانه وجود دارد که تغییر رنگدانه و لکه‌های پوستی در بارداری تحت تأثیر جنسیت جنین است. هیچ شواهد علمی مبنی بر این موضوع وجود ندارد و تعیین جنسیت تنها با آمنیوسنتز، اسکن سونوگرافی و دیگر آزمایش‌های معتبر پزشکی است (7).

درمان لکه‌های پوستی

ملاسما به راحتی با نشانه‌های ظاهری مانند لک‌های قهوه‌ای روی پوست تشخیص داده می‌شود. معاینه‌ی دقیق‌تر به وسیله‌ی تاباندن نور سیاه یا نور لامپِ وود (۳۴۰-۴۰۰ نانومتر) انجام می‌شود، اما ضروری نیست. از آنجا که ملاسما می‌تواند به سایر شرایط پوستی شباهت داشته باشد، ممکن است یک متخصص پوست در طول مراجعه اولیه، یک نمونه برداری کوچکی انجام دهد(10). اگر لکه‌ها به دلیل تغییرات هورمونی باشد، پس از ثبات هورمون‌ها خود به خود رفع می‌شوند.

اگر با گذشت زمان لکه‌ها محو نشدند بهتر است دنبال درمان آن‌ها بود. پزشک ممکن است در این مواقع هیدروکینون یا ترتینوئین و کورتون‌ها را تجویز کند.

هیدروکینون یک داروی موضعی است که پوست را روشن می‌کند و اولین درمان رایج این لکه ها است. هیدروکینون به شکل کرم، لوسیون، ژل یا محلول استفاده می‌شود. برای روشن‌کردن پوست در موارد شدید ملاسما، استفاده از کرم‌هایی با غلظت بالاتر «هیدروکینون» یا ترکیبی از «هیدروکینون» با اجزای دیگر مانند «ترتینوئین»، «کورتیکواستروئیدها» یا «اسید گلیکولیک» امکان پذیر است.(11)

پینوشتها