رجعت چیست؟

رجعت زنده شدن گروهی از مردگان و بازگشت آنان به دنیا در دوران ظهور حضرت مهدی است. رجعت از اعتقادات شیعه است و برای اثبات آن به آیات و روایات استناد کرده‌اند. عالمان شیعه رجعت را همزمان با ظهور امام مهدی(عج) دانسته‌اند؛ اما درباره چگونگی آن و رجعت‌کنندگان نظرات متفاوتی وجود دارد.
سه‌شنبه، 29 بهمن 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
رجعت چیست؟

آشنایی با رجعت

خداوند گروهی از مردگان را به همان صورتی که در گذشته بودند، به دنیا باز می‏گرداند و گروهی را عزیز و گروهی را خوار می‏کند و اهل حق را بر اهل باطل و ستم‏دیدگان از اهل حق را بر ستمگران چیره می‏گرداند. این رویداد در هنگام قیام مهدی آل محمد ـ بر ایشان درود باد ـ رخ خواهد داد.

به اعتقاد شیعیان، پیش از برپایی قیامت کبرا و هم‏زمان با ظهور امام مهدی‏(علیه السلام)، گروهی از مؤمنان و پرهیزکاران پاک سرشت و جمعی از کافران و منافقان زشت طینت، پس از مرگ، زنده می‏شوند و بار دیگر به دنیا باز می‏گردند تا سرانجام اعمال نیک و بد خود را دریابند و حاکمیت نهایی دولت حق را مشاهده کنند. در آموزه‏های شیعی از این رویداد با عنوان «رَجْعَت» یاد می‏شود.
 
1. معنای لغوی و اصطلاحی رجعت
«رجعت» از نظر لغوی، مصدر «مرّه»1 از ماده «رجوع» و به معنای «یک بار بازگشت» است.2 این واژه در علوم مختلفی همچون فقه، کلام، عرفان، نجوم، جامعه‏شناسی به کار می‏رود و در هر علمی، معنای خاص خود را دارد.3 در اصطلاح اهل کلام، رجعت به معنای بازگشت به دنیا پس از مرگ و پیش از رستاخیز است که این همان معنای مورد نظر ماست. شیخ مفید(ره) در تعریف این اصطلاح کلامی می‏نویسد:

خداوند گروهی از مردگان را به همان صورتی که در گذشته بودند، به دنیا باز می‏گرداند و گروهی را عزیز و گروهی را خوار می‏کند و اهل حق را بر اهل باطل و ستم‏دیدگان از اهل حق را بر ستمگران چیره می‏گرداند. این رویداد در هنگام قیام مهدی آل محمد ـ بر ایشان درود باد ـ رخ خواهد داد.4

دیگر دانشمندان شیعه نیز در کتاب‏های خود تعاریفی مشابه، از این واژه ارائه داده‏اند. 5 از تعریف یادشده چند نکته به دست می ‏آید:

1. رجعت‏ کنندگان با همان بدن مادی و به همان صورتی که پیش از آن داشتند، به دنیا برمی‏گردند؛

2. رجعت، عمومی نیست و تنها گروهی از مردگان چه اهل حق و چه از اهل باطل، رجعت خواهند کرد؛

3. رجعت در عصر ظهور امام مهدی(علیه السلام) رخ می‌دهد؛

4. فلسفه رجعت، عزیز گردانیدن اهل حق و خوار کردن اهل باطل و چیره‏ساختن ستم‏دیدگان بر ستمگران است.

باید دانست که در متون روایات و ادعیه و زیارت، از رجعت با تعابیری چون «کرّه» و «ایاب» ـ به معنای بازگشت ـ نیز یاد شده است.
 
2. جایگاه رجعت در آموزه ‏های شیعی
همه دانشوران بزرگ شیعه، اعتقاد به رجعت را از ویژگی‏های پیروان امامان معصوم‏(علیه السلام) بر شمرده و پیروی از مذهب تشیع و اعتقاد به رجعت را ملازم یکدیگر دانسته‏اند. علامه مجلسی(ره) بیش از پنجاه تن از عالمان شیعه را نام می‏برد که اصل رجعت را پذیرفته و روایات مربوط به آن را در کتاب‏های خود آورده ‏اند.6

ایشان در این باره می‏نویسد: [اعتقاد به] رجعت در تمام دوره‏ها مورد اجماع شیعه و مانند خورشیدی که در میانه روز می‏درخشد، در میان آنها مشهور بوده است.

تا آنجا که این موضوع را در اشعار خود می ‏آوردند و به این موضوع در برابر مخالفان خود در همة مناطق استدلال می‏کردند. مخالفان شیعه نیز همواره به خاطر این موضوع بر آنها خرده می‏گرفتند.7در اینجا برای روشن‏تر شدن موضوع به عبارت‏های چند تن از بزرگان علمای شیعه به عنوان نمونه اشاره می‏کنیم. شیخ صدوق در کتاب اعتقادات در این زمینه می‏نویسد: «عقیده ما دربارة رجعت این است که آن حق است [و قطعاً به وقوع می‏پیوندد]…»

ایشان پس از بیان شواهد قرآنی متعددی دربارة رجعت، می‏نویسد:

رجعت در امت‏های پیشین هم وجود داشته است. پیامبر اسلام ـ درود و سلام خدا بر او باد ـ فرمود: «همه آنچه در امت‏های پیشین رخ‏داده است بی ‏هیچ کم و کاست و با کمترین تفاوت در این امت هم رخ می‏دهد…» بنا بر این اصل، در این امت هم رجعت رخ خواهد داد. 8

شیخ مفید(ره) نیز در پاسخ پرسشی درباره رجعت می‏نویسد:

این موضوع [اعتقادی] از ویژگی‏های خاندان محمد(صلی الله علیه و آله) است و قرآن نیز بر آن گواهی می‏دهد.

شیخ طوسی(ره) پس از بیان موضوع رجعت می‏نویسد:

روایات متواتر و آیات [قرآن] بر این موضوع دلالت دارند و خداوند تعالی می‏فرماید: «و آن روزی که از هر امتی گروهی را محشور می‏گردانیم» 10 پس اعتقاد به رجعت واجب است. 11

سید مرتضی(ره) در پاسخ کسانی که درباره حقیقت رجعت از ایشان پرسیده بودند، پس از بیان مفهوم رجعت دربارة دلایل و مستندات آن می‏گوید:راه اثبات آن، اجماع امامیه بر وقوع این رویداد است. آنها در این زمینه هیچ اختلافی ندارند. 12

سرانجام شیخ حر عاملی در کتاب خود، اجماع طائفه امامیه را یکی از دوازده دلیل درستی رجعت دانسته است و در بیان یکی از مؤیدات این اجماع می‏نویسد:یکی دیگر از اموری که دلالت بر این اجماع می‏کند فزونی نویسندگانی است که روایات مربوط به رجعت را در کتاب‏های مستقل یا غیرمستقل گرد آورده‏اند… که تعداد آنها از هفتاد کتاب تجاوز می‏کند، کتاب‏هایی که علمای بزرگ امامیه؛ همچون ثقةالاسلام کلینی، رئیس محدثان ابن بابویه، رئیس طائفه [امامیه] ابوجعفر طوسی، سیّد مرتضی، نجاشی، کشی، عیاشی، علی بن ابراهیم، سلیم هلالی، شیخ مفید، کراجکی، نعمانی و… آنها را تألیف کرده‏اند. 13

با توجه به عبارت‏های یادشده قاطعانه می‏توان گفت موضوع رجعت از دیدگاه عالمان بزرگ شیعه، امری مسلّم و قطعی بوده و در همة ادوار تاریخ شیعه، بر اعتقاد به رجعت به عنوان یکی آموزه‏های تردیدناپذیر مکتب اهل بیت‌(علیهم السلام) تأکید شده است. 14

پی‌نوشت‌ها
1. در علم صرف مصدر انواع مختلفی دارد که یکی از آنها مصدر «مرّه» است که برای بیان وقوع یک بار فعل به کار می‏رود. در زبان عربی وقتی گفته می‏شود «جلست جلسةً» یعنی یک‏بار نشستم.
2. ر.ک: ابن منظور، لسان‏العرب، ج 8، ص 114؛ سعید خوری شرتونی، أقرب الموارد، ج 1، صص 391 و 392.
3. ر.ک: محمد رضا ضمیری، رجعت، ص12
4. محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، مندرج در مجموعه مصنفات الشیخ المفید، چاپ اول، قم، المؤتر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413 ه . ق، ج 4، صص 78 و 79.
5. ر.ک: سید مرتضی علم الهدی، جوابات المسائل الرازیه، مندرج در مجموعه رسائل الشریف المرتضی، قم، دارالقرآن الکریم، ج 1، ص 125؛ بحارالانوار،ج 53، ص 138؛ محمد بن حسن حر عاملی، الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، تصحیح: سیدهاشم رسولی محلاتی، ترجمه: احمد جنتی، قم، مطبعة العلمیة، بی‏تا، صص 29 و 235 30 و 236؛ محمدرضا مظفر، عقاید الإمامیه، ترجمه: علی‏رضا مسجد جامعی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380، ص 294.
6. ر.ک: بحارالأنوار، ج 53، صص 144 ـ 122.
7. همان، ص 122.
8. محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الإعتقادات، مندرج در مجموعه مصنفات الشیخ المفید، ج 5، صص 62 ـ 60.
9. محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، المسائل السرویة، مندرج در مجموعه مصنفات الشیخ المفید، ج 7، ص 32.
10. سوره نمل (27) آیه 83.
11. محمد بن حسن طوسی (شیخ طوسی)، رسالة العقاید الجعفریة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص 250.
12. سید مرتضی علم الهدی، جوابات المسائل الرازیة، مندرج در مجموعه رسائل الشریف المرتضی، ج 1، ص 125.
13. الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة، ص 45.
14. برای مطالعه بیشتر در زمینه سیر اعتقاد به رجعت از دوران پیدایش تا عصر غیبت کبرا. ر.ک: محمدرضا ضمیری، رجعت، صص 42 ـ 31.


منبع: سایت عصر انتظار


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما