زخم گوارشی، زخم یا ضایعه روبازی است که در دوازدهه یا پوشش معده به وجود می‌آید. زخمهای بازی که در دوازده شکل می‌گیرند را زخمهای اثنی عشری گویند، در حالی که انواعی که در پوشش معده شکل می‌گیرند تحت عنوان زخم معده شناخته می‌شود. زخم معده زمانی شکل می‌گیرد که نوعی باکتری تحت عنوان هلیکوباکتر پیلوری به لایه مخاطی معده آسیب وارد سازد. زخم معده زمانی شکل می‌گیرد که نوعی باکتری تحت عنوان هلیکوباکتر پیلوری به لایه مخاطی معده آسیب وارد سازد. این امر موجب می‌شود که پوشش معده بدون حفاظ شود و در تماس مستقیم با اسید معده و پپسین قرار گیرد. پپسین آنزیمی است که به شکستن پروتئین موجود در غذا کمک می‌کند. قرار گرفتن در معرض اسید معده و پپسین می‌تواند باعث تحلیل پوشش معده شده و در نتیجه موجب بروز زخم شود.
بدن انسان دارای مکانیسم خاص خود جهت محافظت از معده در برابر اثرات اسید معده است. به این مکانیسم سد مخاطی معده گفته می‌شود. سلولهای اپیتلیال مخاط معده، یونهای بی‌کربنات جهت خنثی کردن شیره‌های گوارشی تولید می‌کنند. پروستاگلاندین‌ها که موادی شبیه هورمون هستند نیز تولید مخاط و بی‌کربنات را تحریک می‌کنند. زخم معده احتمالاً در هر ناحیه‌ای که سد مخاطی معده در هم شکسته شده باشد ایجاد می‌شود. در حالی که عفونت ناشی از باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری اغلب موجب بروز زخم می‌شوند، عوامل دیگری نیز در ایجاد زخم مؤثر هستند.
علائم اولیه زخم معده
از آن جا که علائم زخم معده بسیار شبیه به علائم اکثر بیماریهای دستگاه گوارش است، اغلب به خاطر تشخیص نادرست بیماری، در درمان آن تأخیر ایجاد می‌شود که این به نوبه خود موجب می‌شود وضعیت فرد بدتر شود. در نتیجه کسب اطلاع اولیه از علل و علائم زخم معده به جلو گیری از تشخیص اشتباه و متعاقب آن تأخیر در درمان کمک خواهد کرد.چنان چه علائم به موقع تشخیص داده شوند، این عارضه می‌تواند در مدت زمان کوتاهی درمان شود. بر عکس، چشم خود را بر روی علائم اولیه آن بستن، می‌تواند وضعیت را بدتر ساخته و موجب بروز درد و ناراحتی زیادی برای فرد شود. فرد مبتلا به احتمال زیاد علائم زیر را تجربه می‌کند:
* درد خفیف
* احساس سوزش
* نفخ
* آروغ
* از دست دادن ناگهانی اشتها
* تهوع
* استفراغ
* خستگی
* ضعف
* احساس طعم ترش در دهان
* سوزش سر دل
* کاهش وزن
احساس سوزش و درد که فرد مبتلا تجربه می‌کند، معمولاً درست بعد از صرف وعده غذایی رخ می‌دهد. مدت زمان احساس درد می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر باشد.
عوارض ثانویه
در بعضی مواقع علائم نوع جدی زیر ممکن است به دلیل آسیب شدید وارده به پوشش معده در مراحل بعدی شروع به نشان دادن خود کنند.* درد شدید در معده
* استفراغ خون با رنگ قهوه‌ای تیره
* وجود خون در مدفوع
این علائم می‌تواند نشانه بروز عوارضی مانند خون ریزی، سوراخ شدگی یا انسداد محتویات معده توسط زخم باشد. به محض مشاهده علائم فوق بایستی از پزشک کمک خواست.
آزمایشاتی که در زیر آمده است معمولاً به منظور تشخیص این عارضه انجام می‌شود:
* بلع باریم
* آندوسکوپی فوقانی
* بیوپسی بافت معده
* آزمون گاسترین
* آزمون تنفس C14
عوامل خطر
کسانی که در خانواده دارای سابقه زخم معده هستند، قطعاً مستعد ابتلا به این بیماری هستند، اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که ممکن است فرد را در معرض خطر ابتلا به این عارضه قرار دهد. عوامل خطر عبارتند از:* کشیدن سیگار
* مصرف نوشیدنی‌های مضر
* استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا داروهای کورتیکواستروئید
* عادات رژیم غذایی ضعیف
* مشکلات کبدی، کلیوی یا ریوی
درمان
* زمانی که زخم به دلیل عفونت هلیکوباکتر پیلوری ایجاد شده باشد، داروهای آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. میزان مصرف بسته به شدت عفونت تفاوت خواهد داشت.* در عین حال، پزشک همچنین داروهایی را جهت کاهش تولید اسید معده به منظور اطمینان از سرعت بخشیدن به بهبودی تجویز خواهد کرد. مهارکننده‌های پمپ پروتون و مسدود کننده‌های هیستامین ـ 2 به طبقه‌ای از داروها اشاره دارد که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند.
* سوکرالفِیت به یک عامل سیتوپروتکتیو اشاره دارد که سد یا پوششی را روی زخم ایجاد می‌کند و در نتیجه روند بهبودی را سرعت می‌بخشد.
درمان به مدت دو تا سه هفته ادامه خواهد داشت. با این حال، چندین ماه طول می‌کشد تا فرد به طور کامل بهبودی حاصل کند. در موارد شدید، هنگامی که خون ریزی یا سوراخ شدگی در دیواره معده وجود دارد، ممکن است توصیه به انجام عمل جراحی شود.
اقدامات پیشگیرانه
* از کشیدن سیگار و مصرف نوشیدنی‌های مضر خود داری کنید.
* آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی را مصرف نکنید.
* از خوردن غذای تند خود داری نمایید. بسیاری اعتقاد دارند که زخم معده در نتیجه مصرف غذاهای تند است که به هیچ وجه درست نمی‌باشد. غذای تند تنها می‌تواند زخم از پیش ایجاد شده را تشدید کند.
* باکتریهای هلیکوباکتر پیلوری می‌توانند به دلیل مصرف آب و غذای آلوده انتقال داده شوند، از این رو اقدامات پیشگیرانه لازم را به عمل آورید.
به خود درمانی متوسل نشوید. در صورتی که داروی اشتباه مصرف کنید، در نهایت وضعیت خود را بدتر خواهید ساخت. در حالی که داروهای آنتی اسید در فراهم ساختن تسکین از درد با افزایش سطح پی هاش (pH) در معده مؤثر می‌باشند، لازم است بدانید که این تسکین موقتی خواهد بود. از آن جا که علائم زخم معده بسیار شبیه به علائم اکثر بیماریهای دستگاه گوارش است، اغلب به خاطر تشخیص نادرست بیماری، در درمان آن تأخیر ایجاد می‌شود که این به نوبه خود موجب می‌شود وضعیت فرد بدتر شود. بنا بر این، از آنتی اسیدها استفاده نکنید مگر آن که تجویز پزشک باشد. در صورتی که هر یک از علائم فوق را در خود مشاهده کردید به پزشک مراجعه نمایید. از دستور العمل‌های میزان مصرف و مدت مصرف دارو پیروی کنید. این کار قطعاً راه بهبودی سریع را هموار خواهد ساخت.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
منبع: Health Hearty
