درباره دوره‌های ضمن خدمت فرهنگیان

آموزگاران در تربیت و رشد اصلی‌ترین سرمایه‌های کشور که دانش آموزان هستند، نقشی اساسی دارند. در حقیقت معلمان حلقه‌ی اتصال دانش‌آموزان به نظام آموزشی محسوب می‌شوند و این معلم‌ها هستند که با انتقال صحیح آگاهی و دانش خود، به ایجاد جریان آگاهی در نسل آینده کمک می‌کنند.

در کشورهای مختلف، به‌خاطر همین تاثیرات مستقیم و چشمگیر در رشد و پویایی یک کشور، سرمایه گذاری زیادی روی آموزشِ آموزش‌دهندگان شده است. چرا که در یک چشم‌انداز کلی، یک معلم توانمند می‌تواند آغازگر تحولات صحیح آموزشی باشد و این به معنای آن است که هرچقدر معلمان از اثربخشی بالاتری برخوردار باشند، به طبع دانش آموزان آنها هم به سطح بالاتری از آگاهی، دانش و اعتماد به نفس دست خواهند یافت.

آموزش نیروی انسانی در سازمان‌ها، بعد از پیدایش مکتب مدیریت علمی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت، چون از این دوره به بعد، بیشترین توجه هر سازمانی به سرمایه‌های انسانی خود معطوف شده و از آن‌ها به عنوان اصلی‌ترین عامل رشد و توسعه یک سازمان یاد شده است. از دیدگاه مربوطه، این رشد تنها در صورتی محقق می‌شود که نیروهای انسانی یک سازمان به درستی تحت آموزش و بازفراگیری قرار گیرند. [1]

از آنجا که امروزه، اهمیت آموزش بر کسی پوشیده نیست، با احترام به دانش و تجربه معلمان، این یک استلزام منطقی است که نظام آموزشی باید یک رویکرد یادگیرانه و تطابق پذیرانه داشته باشد. به بیان دیگر معلمان باید بتوانند در موارد مختلف (درسی، روش تدریس و ..) دانش خود را ارتقاء بخشیده و خود جزئی از این سازمان یادگیرنده باشند.

به همین جهت آموزش و پرورش مستلزم ایجاد دوره‌های همگام سازی است که این آموزش‌ها تحت عنوان دوره ‌های ضمن خدمت یاد می شوند. این دوره‌ها در جهت تطبیق هرچه بیشتر معلمان با اهداف سازمان آموزش و پرورش برنامه‌ریزی شده و در نهایت به ایجاد یکپارچگی در این سازمان کمک می‌کند. [1]

برگزاری دوره‌های ضمن خدمت برای معلمان

در کشور ما، دوره‌های تربیت معلم به دو بخش عمده قبل از خدمت و ضمن خدمت (حین خدمت) تقسیم می‌شوند. دوره‌های قبل از خدمت که انحصارا در مراکز تربیت معلم و دانشگاه‌ها برگزار می‌شود و در نهایت به اعطای مدرک تحصیلی می‌انجامد. در کنار این دوره ها، دوره‌های ضمن خدمت وجود دارند که طبق توضیحات مذکور در جهت ارتقاء سیستم آموزشی مهندسی شده و از نظر اهمیت در کنار دوره‌های قبل از خدمت، از دوره‌های ضروری به شمار می‌روند.

در همین راستا سالانه دوره‌های ضمن خدمت زیادی در سطح کشور برای معلمان برگزار می‌شود.

مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

‌دوره های حضوری استانی

‌دوره های متمرکز کشوری

‌دوره های الکترونیکی (که تقریباً بیشتر دوره‌ها را دربرمی‌گیرد) [2]

معلمان محترم می‌توانند برای آگاهی از دوره‌های ضمن خدمت الکترونیکی پیش‌بینی شده برای درس و مقطع تحصیلی مرتبط با آن‌ها به آدرس www.ltms.medu.ir مراجعه کرده و با وارد کردن اطلاعات خود، مطابق تصویر پیوست شده به این دوره‌ها دسترسی داشته باشند.

در باب تاکید بر لزوم آموزش‌های ضمن خدمت باید این را اضافه کرد که فقدان دانش روز در امر تدریس، قطعاً به همان اندازه برای آموزش و پرورش آسیب‌زا خواهد بود که معلمی تجربه لازم برای کار خود را نداشته باشد و این دو مهم یعنی تجربه و به‌روز‌‌ رسانی در یک نقطه که هدف آموزش و پرورش است باید در کنار هم محقق شود که در این امر دوره‌های آموزش ضمن خدمت بسیار کارگشا هستند. [3]

مزایای دوره‌های ضمن خدمت برای معلمان [4]

همانطور که پیشتر گفته شد دوره‌های ضمن خدمت برای بالا بردن بهره وری معلمان، دوره‌هایی ضروری هستند. این آموزش‌ها باید به صورت دقیق و با چارچوبی درست طراحی شده که در نهایت بتوان انتظار بهره وری حداکثری از آنها را داشت. در کنار این موارد این دوره‌ها از جهات مختلف دارای اهمیت هستند:

به عنوان یک نظام جامع و پیوسته، مهندسی می شوند

در تدوین این دوره‌ها، از مولفین برتر کشوری استفاده شده و دانش و تجربه معلمان در محصول نهایی تاثیرگذار خواهد بود. به دلیل انتخاب یک مجموعه مجرب و آگاه در تدوین این برنامه و تهیه یک برنامه جامع، تمامی معلمان کشور (حتی با کمترین سابقه) می‌توانند به آگاهی‌ها و تجربیات گروه مولف دسترسی داشته و به صورت یکسان از آن بهره مند شوند.

تطبیق با اهداف سازمان

برای هر سازمان آینده‌ نگری لازم است، سرمایه‌های انسانی خود را با اهداف خود تطبیق دهد. آموزش و پرورش نیز از این مساله مستثنا نیست. بسیاری از معلمان ممکن است در شناخت و رفع نیازهای سازمان دچار مشکل باشند. به همین دلیل سازمان موظف است برنامه‌ها و اهداف خود را طی همین آموزش‌های ضمن خدمت برای نیروهای خود روشن نماید.

ایجاد چرخه اکتساب دانش

در عصر ارتباطات همه چیز دائما در حال تغییر است. اما آیا می‌شود در عصر تغییرات هم پیشرفت کرد؟ قطعا! اما لازمه‌ی آن ایجاد یک چرخه اکتساب دانش مداوم است. هدف از این چرخه به دست آوردن اطلاعات روز و به بیان ساده‌تر به روز رسانی خود با اطلاعات جدید و راهبردی است.

در ایجاد این چرخه، دوره‌های ضمن خدمت حیاتی هستند چون معلمان در طی این آموزش‌ها به خود به عنوان یک فرد پویا و یادگیرنده نگاه می کنند و این باعث می‌شود بتوانند با علم روز حرکت کنند.

آشنایی با روش‌های جدید تدریس

در برگزاری دوره‌های ضمن خدمت، روش‌های نوین تدریس گنجانده شده و به آن‌ها پرداخته می شوند. معلمان می توانند با آگاهی از این روش‌ها و استفاده از قابلیت‌های موجود، از روش‌های جدیدتر، استفاده و یا روش‌های تلفیقی جدیدی را ابداع کنند.

بهره‌مندی از مزایای مالی و سازمانی

آموزش و پرورش برای ترغیب بیشتر معلمان به شرکت در این کلاس‌ها، امتیازات ویژه‌ای در حکم کارگزینی برای آن‌ها در نظر گرفته است. همچنین این امکان میسر شده که معلمان با شرکت در این دوره‌ها تحت ارزیابی قرار گرفته و رتبه‌بندی شوند که در نهایت هرچقدر این رتبه بالاتر باشد می تواند به ترفیع شغلی آنها کمک کند. [5]

رویکرد جدید؛ دوره‌های الکترونیکی ضمن خدمت

در سال‌های اخیر با توجه به وجود زیرساخت‌های لازم جهت استفاده از فضای مجازی به عنوان بستری برای آموزش معلمان، کلاس‌های ضمن خدمت الکترونیکی مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌اند.

تالیف این کلاس‌ها در سال‌های اخیر بیشتر به شکل دوره‌ای بوده، به گونه‌ای که شرکت‌کننده موظف است طبق برنامه در جلسات کلاس شرکت کرده و طی چند مرحله مورد ارزیابی قرار گیرد. این آموزش‌ها شامل فایل‌های ویدیویی و نوشتاری است که معلمان می‌توانند هر ساعت از شبانه‌روز روی رایانه شخصی و یا تلفن همراه خود به آن‌ها دسترسی داشته باشند.

استفاده از روش الکترونیکی، مورد اقبال آموزش و پرورش است چرا که با هزینه‌ی بسیار کمتر قادر به برگزاری کلاس‌ها آن‌هم در سطح کشور شده است. همچنین به راحتی امکان ایجاد رقابت بین اساتید برای گذراندن دوره‌ها و کسب امتیاز وجود دارد.

آموزش و پرورش با طراحی آزمون‌های چندمرحله‌ای به رتبه‌بندی معلمان خود پرداخته و می‌تواند با بررسی نتایج با برگزاری کلاس‌های بیشتر، کاستی‌های موجود را رفع نماید. از منظر معلمان هم طبق آمارهای ارائه شده چیزی حدود 80 درصد از آن‌ها از حصول این دوره‌ها به صورت الکترونیکی ابراز رضایت کرده‌اند.[6]

تاثیر دوره‌های آموزشی ضمن خدمت بر کیفیت سیستم آموزشی کشور

با آگاهی از سختی کار و مسئولیت‌پذیری بالای معلم ها، آموزش و پرورش باید در کنار تدوین دوره‌های ضمن خدمت و مهندسی درست این دوره‌ها متناسب با نیازهای معلمان و ارجح قرار دادن اولویت‌های سازمان، به تداوم رشد و پیشرفت این دوره‌ها نیز بیندیشد.

معلم‌ها، به عنوان چرخ‌دنده‌های نظام آموزشی کشور، مسئولیت پرورش دانش‌آموزانی را به عهده می‌گیرند که آینده کشور را می‌سازند. در نتیجه، رشد مهارت‌های علمی و آموزشی معلمان به صورت پیوسته، می‌تواند موجبات رشد و تعالی کشور را فراهم سازد.

پی نوشتها