نقش مطالعه در زندگی کنونی بشریت
میزان مطالعه با سطح آگاهی انسان رابطه مستقیم دارد. هرچه میزان مطالعه بیشتر باشد، سطح آگاهی انسان نیز افزایش پیدا می‌کند. خواندن کتاب‌های خوب و پرمحتوا به داشتن جامعه باسواد بسیار کمک می‌کند و آینده روشنی را برای کشور رقم می‌زند. افراد با خواندن کتاب‌های مفید می‌توانند به موفقیت-های چشمگیری دست پیدا کنند درعین‌حال سطح فرهنگ و آگاهی جامعه را بالا ببرند. مطالعه موفق نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و کسب مهارت‌های مختلف است.روش‌های مطالعه اصولی و موفق
بسیاری از افراد به مطالعه کتاب‌های مختلف می‌پردازند ولی همه آن‌ها به موفقیت دست پیدا نمی‌کنند چراکه شیوه مطالعه در دستیابی به موفقیت امری ضروری است. مطالعه، اسلوب و روش‌های خاص خود را دارد و بدون در نظر گرفتن نکات مربوط به آن، مطالعه موفقیت‌آمیزی نخواهید داشت.قبل از شروع مطالعه، باید هدف و انگیزه خود از مطالعه را معین کنید و از آشفتگی، اضطراب‌های نابجا و خیال‌پردازی و هر آنچه که شما را از مطالعه مفید بازمی‌دارد، پرهیز کنید. برای مطالعه خود برنامه‌ریزی داشته باشید و بر طبق آن عمل کنید.
در حین مطالعه نیز باید اصولی را مدنظر قرار دهید که مطالعه کوشا و جدی، حفظ آرامش و تسکین خود، اجتناب از عواملی که تمرکز شما را کاهش می‌دهند (جلسه‌های خانوادگی، صدای تلویزیون و رادیو، سروصدای محیط پیرامون و غیره) نکته برداری و خلاصه‌نویسی از مطالب، خواندن مطالب به شیوه سؤالی، فاصله گرفتن از افکار منفی به کمک تمرکز حواس، استراحت کردن در هنگام مطالعه و نشانه‌گذاری نکات مهم و کلیدی ازجمله آن‌ها است.
بعد از پایان مطالعه نیز اصولی باید رعایت گردند که این اصول عبارت است از: بازگویی مطالب و نکات اساسی و مرور آن‌ها به صورت شفاهی و کتبی، تکرار نکات نشانه‌گذاری شده و در صورت امکان مباحثه است.
درصورتی‌که دچار ناراحتی جسمی و عاطفی هستید، احساس غم و پرخاش دارید، هنگام گرسنگی و خستگی و غیره از مطالعه کردن بپرهیزید چراکه این موارد سبب اختلال در روند یادگیری می‌گردد.
روش پس‌ختام
روش پس‌ختام یکی از روش‌های مهم و معروف برای به‌سازی حافظه است. نام این روش (به انگلیسی؛ PQRST) که برگرفته از حروف نخست پنج مرحله آن است.1. مرحله پیش‌خوانی: یا مختصر خوانی (به انگلیسی: preview): در این مرحله مطالعه کننده یک نگاه مختصر و گذرا به موضوع و عناوین فصل‌ها و نکات بااهمیت کتاب می‌اندازد.
2. مرحله پرسش: (به انگلیسی: question): بعد از مطالعه کوتاه عناوین اصلی به طرح سؤال در مورد آن‌ها می‌پردازد. این امر در افزایش تمرکز فکر و سهولت یادگیری مؤثر است.
3. مرحله خواندن کامل و دقیق: (به انگلیسی: read): همان‌طور که از نام این مرحله مشخص است، به خواندن مطالب با دقت و توجه کامل پرداخته که هدف تمرکز روی نکات مربوط به سؤالات مرحله قبل است.
4. مرحله چکیده‌نویسی: (به انگلیسی: summerize): مطالعه کننده استنباط خود از مطالب خوانده‌شده را به صورت خلاصه می‌نویسد. خلاصه‌نویسی می‌تواند به صورت نکته برداری، نمودار ستاره‌ای یا عنکبوتی، نمودار گردشی و یا حتی ضبط صدا باشد.
5. مرحله آزمون: (به انگلیسی: test): در این مرحله مطالعه کننده به پاسخگویی سؤالاتی که طرح کرده بود، می‌پردازد و در صورت مواجهه با مطالب مورد اشکال به کتاب اصلی و متن مربوطه رجوع می‌کند. انجام مرحله آزمون به کاهش اضطراب امتحان کمک زیادی می‌کند.
.jpg "یک مطالعه موفق")
روش نمودار شبکه‌ای
در این روش افراد بر طبق خلاقیت و ابتکار خود نموداری به صورت مشبک رسم می‌کنند تا مطالب به صورت عمیق در ذهن آن‌ها ماندگار شود. در این نمودار نکات مهم واصلی که یادآور موضوع و مطالب باشد نوشته میشود و به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم‌بندی می‌گردد. روش طرح شبکه‌ای خود دارای چهار مرحله است.1. مطالعه متن اصلی و استنباط آن
2. نوشتن نکات پراهمیت در شاخه‌های اصلی نمودار
3. نگاشتن توضیحات تکمیلی در شاخه‌های فرعی
4. رجوع به نمودار شبکه‌ای و مشاهده کلمات مهم و کلیدی برای یادکرد و بازیابی مطالب
این روش یکی از بهترین شیوه‌های یادگیری است چراکه سبب سهولت در خواندن میشود و بازدهی مطالعه را بالا می‌برد. در این روش از دو مدل شعاعی و سازمانی برای مطالعه استفاده می‌کنند. همچنین می‌توان از کروشه یا آکولاد برای دسته‌بندی مطالب بهره برد.
روش دقیق خوانی
در این روش با استفاده از شیوه‌ها و فن‌های مختلف، متون و مطالب به صورت دقیق ادراک‌شده و به شکل منظم و سازمان‌یافته در حافظه نگه‌داری میشود. در ادامه به بعضی از فنون دقیق خوانی اشاره میکنیم:1. خلاصه‌نویسی:
برای آنکه بتوانیم یک مطالعه دقیق داشته باشیم باید در حین مطالعه، مفاهیم و عناوین مهم متن را نوشته به طوری که هنگام دوره کردن مطالب، با نگاه کردن و خواندن خلاصه‌ها، تمام مطالبی که خواندید یادآوری شود.
2. تنظیم و ساماندهی مطالب:
یکی از فن‌های روش دقیق خوانی است که سبب بالا بردن سرعت یادگیری و سهولت در بازیابی مطالب خوانده‌شده میشود.
برای ساماندهی مطالب بهتراست سه بخش از متن موردمطالعه را استخراج کنیم که عبارت است از:
- موضوع اصلی: این بخش شامل تمامی مطالب میشود و باقی مطالب حول این بخش می‌چرخند.
- نکات اصلی: برخی از مطالب اصلی و بااهمیت که مجموع آن‌ها موضوع اصلی را می‌سازند.
- نکات جزئی: این بخش حاوی اطلاعات جزئی مانند عکس‌ها، مثال‌ها و نمودارها و غیره هستند.
3. نشانه‌گذاری در متن: در این بخش از روش دقیق خوانی ، متن موردمطالعه را نشانه‌گذاری میکنید و این کار را با کشیدن علامت‌های مختلف در متن، خط کشیدن زیر عبارت‌های مهم یا خط کشیدن با ماژیک‌های رنگی، نوشتن نکات مهم در حاشیه کتاب و غیره انجام می‌دهید.
4. مطالعه با صدای بلند: یکی از روانشناسان به‌نام «آرت مارکمن» در «سایکولوژی تودی» نوشته است: مطالعه با صدای بلند، شما را در به خاطر سپردن نکات مهم و اساسی یاری خواهد کرد. در این شیوه زمانی که مطالب با صدای بلند خوانده می‌شوند توسط گوش‌ها شنیده‌شده و حفظ آن‌ها به سهولت انجام خواهد شد.
برای مطالعه از کتاب‌های کاغذی استفاده کنید درست است که کتاب‌های کاغذی حجم بیشتری دارند و جابه‌جایی آن‌ها دشوار است ولی تأثیر یادگیری آن‌ها به مراتب بیشتر است. درزمینه استفاده از وسایل الکترونیکی برای مطالعه یک تحقیق صورت گرفت که نشان داد مطالعه کتاب‌های الکترونیکی در کاهش میزان یادگیری مؤثر است.
در این پژوهش از یک گروه خواسته شد کتاب 28 صفحه‌ای را در کتاب‌خوان kindle مطالعه کنند و از گروه دیگر خواستند همان کتاب را از روز کتاب کاغذی مطالعه کنند؛ آنگاه از دو گروه خواسته شد 14 رویداد از داستان را به ترتیب زمان وقوع آن‌ها بیان کنند؛ نتیجه این پژوهش نشان داد عملکرد خوانندگان کتاب کاغذی بسیار بهتر بود. [1]
در صورت به‌کارگیری روش‌های صحیح مطالعه مدت زمان مطالعه کاهش پیدا می‌کند و سطح یادگیری آموخته‌ها افزایش می‌بارد. بهره‌گیری از شیوه‌ها و فنون مطالعه سبب نگه‌داری طولانی‌تر مطالب میشود و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.
علاوه بر روش مطالعه، عوامل دیگری نیز در میزان یادگیری مؤثر هستند. قرار گرفتن در محیط مناسب سبب افزایش تمرکز و درنتیجه مطالعه بهتر و موفق‌تری خواهد شد.
.jpg "یک مطالعه موفق")
مهیاکردن محیط مناسب
محیطی که برای مطالعه انتخاب میکنید باید دارای شرایط مناسبی باشد. سکوت، آرامش، نور مناسب و نبود عوامل مزاحم محیطی و برهم زننده تمرکز ازجمله این شرایط است. مکان موردمطالعه باید به‌دوراز هرگونه سروصدا باشد تا به سطح مطالعه مطلوب دست پیدا کنید.اهمیت و ویژگی‌های مکان مطالعه مناسب
مطالعه به دلیل داشتن اثرات فوق العاده بر روی ذهن و عملکرد افراد در زندگی فردی و اجتماعی، باعث افزایش انگیزه در انجام فعالیت‌ها شده و از طرفی دیگر قدرت تخیل، ایده‌پردازی و خلاقیت را بهبود می‌بخشد.یکی از مهمترین عوامل در یادگیری، مناسب بودن مکان های مناسب مطالعه است که با تمرکز بیشتر و در مدت زمان کمتر بازده یادگیری بیشتری داشته باشید. همه ما در زمان مطالعه به دنبال مکانی آرام می‌گردیم تا بتوانیم با دنیای کتاب‌ها ارتباط عمیقی برقرار کنیم.
بسیاری از افراد که در مسیر علمی و کاری قرار دارند و با مطالعه و درس خواندن پیوند خورده‌اند، به دنبال راهی هستند که کیفیت مطالعه را افزایش دهند. یکی از شرایط اولیه برای مطالعه، مکانی است که برای آن در نظر گرفته میشود.
محل مورد نظر باید دارای خصوصیاتی باشد که از مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- مکان مطالعه که در نظر گرفته‌اید، باید جایی به دور از هیاهو باشد؛ زیرا آرامش در هنگام مطالعه باعث افزایش تمرکز و بالا رفتن راندمان کار میشود.
- محیط مطالعه ترجیحاً ظاهری ساده داشته باشد؛ زیرا شلوغی و پر بودن فضای اطراف باعث از بین رفتن حواس و توجه میشود.
- تمیز نگه داشتن محیطی که در آن مطالعه میکنید بسیار حائز اهمیت است.
- سعی کنید از یک مکان ثابت برای مطالعه استفاده کنید و دائماً جا به جا نشوید؛ زیرا متنوع بودن مکان مطالعه در بیشتر اوقات باعث کاهش تمرکز خواهد شد. البته گاهی استفاده از مکان های مناسب مطالعه متفاوت جهت ایجاد تنوع لازم است.
- مکان مورد نظر خود را از نظر نور و دمای محیط مورد بررسی قرار دهید. یکی از فاکتورهای افزایش تمرکز و حال خوب در افراد وجود نور کافی در اطراف و دمای مناسب محیطی است که در آن قرار دارید.
- محیط گرم باعث ایجاد حس خواب‌‌آلودگی و سستی میشود و تمرکز و انرژی شما را کاهش می‌دهد و در محیط سرد، شما به خوبی نمی‌توانید روی مطالب متمرکز شوید و برای مثال، باید دائماً در حرکت باشید تا خود را گرم کنید.
- داشتن ساعت و برنامه مطالعاتی بر دیوار، شما را از زمان و وظایفی که برعهده دارید آگاه می‌کند و مانعی برای هدر دادن زمان ارزشمند شما است. همچنین دیدن مقطعی هدف و برنامه مطالعاتی در حین مطالعه، باعث افزایش انگیزه شما شده و با دقت بیشتری به مطالعه می‌پردازید.
- از میز و صندلی استاندارد در مکان مورد نظر خود استفاده کنید؛ زیرا استفاده طولانی مدت از میز و صندلی غیراستاندارد بر سلامت جسمانی شما تاثیر منفی می‌گذارد و با ایجاد خستگی بدنی، ذهن شما توان ادامه فرآیند مطالعه را نخواهد داشت.
درصورتی‌که موضوع موردمطالعه جذاب و علاقه به آن وجود داشته باشد، بسیاری از افراد در هر محیطی می‌توانند آن را مطالعه کنند. مکان مطالعه باید از دمای مناسبی برخوردار باشد.
پی‌نوشت:
[1] به نقل از سایت آیتی‌رسان و مقدار زیادی کار تحقیقاتی شخصی
