مژده بخشایش لغزش‌ها و گناهان فرصتی است تا گناه کاران به سوی خدا بازگرداند و با او پیمان ببندند که از گناهان دست بشویند و خود را اصلاح کنند و گذشته را جبران نمایند. بدون تردید گناه کار پشیمانی که در این ماه برای خدا روزه بگیرد و از گذشته خویش شرمسار باشد و از خدا آمرزش بخواهد، مورد مهر و عفو خداوند قرار میگیرد و کسی که نتواند موجبات رضای الهی را به دست آورد، بدبخت واقعی خواهد بود. به همین خاطر است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در قسمتی از خطبه شعبانیه می‌فرماید: فإن الشقی من حرم غفران الله فی هذا الشهر العظیم؛ به یقین بدبخت، کسی است که در این ماه بزرگ، از آمرزش خداوند، محروم بماند.
همچنین در آیات متعددی از قرآن کریم پس از توبه، جبران و اصلاح اعمال را مورد تأکید قرار میدهد تا برخی این گونه نپندارند که توبه بدون اصلاح و تغییر در رفتار و کردار، می تواند گناهان گذشته را پاک نماید. توبه تنها استغفار یا ندامت از گذشته، و حتی تصمیم نسبت به ترک در آینده نیست، بلکه علاوه بر همه این‌ها شخص گنه کار باید در مقام جبران بر آید. بر این اساس توبه فردی که حیثیت زن یا مرد پاک دامن را لکه دار ساخته، برای قبولی توبه خود باید سخنان خویش را در برابر تمام کسانی که این تهمت را از او شنیده اند، تکذیب کند و به اصطلاح اعاده حیثیت نماید. توبه کسی که نماز نخوانده آن است که نمازهای خود را قضا کند. توبه کسی که مال مردم را تلف کرده آن است که باید همان مقدار را به صاحبش برگرداند. کسی که با کتمان حقایق، به دنیای علم، اندیشه و نسل‌ها، خیانت کرده، فقط با تبیین حقایق و بازگویی آنهاست که می تواند گذشته را جبران نماید.
در روایت است که وقتی رسول مکرم اسلام خطبه شعبانیه را بیان فرمودند، حضرت علی علیه السلام به پا خواست و عرضه داشت: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)! در این ماه کدام عمل بافضیلت تر است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در جواب می فرمایند: یا أبا الحسن، أفضل الأعمال فی هذا الشهر الورع عن مکارم الله؛ ای اباالحسن، با فضیلت ترین عمل در این ماه، اجتناب از گناهان است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در ادامه خطبه شعبانیه سه عضو مهم بدن را نام می‌برد که عامل بسیاری از گناهان شمرده میشود: زبانتان را نگه بدارید و چشم هایتان را از آنچه نگاه به آن حلال نیست، بپوشانید و گوش هایتان را از آنچه شنیدنش حلال نیست، فرو بندید.
فرصتی برای عبادت و بندگی
عبادت، در لغت به معنای افتادگی و ذلت است و به همین دلیل برای غیر خدا پسندیده نیست، و در اصطلاح مراقبت بر افعال و اوامری است که خداوند فرمان داده است. بنابر این عبادت، اظهار بندگی و نیاز در پیشگاه خداوند تعالی و بیان خواستها و تقاضای تکامل از درگاهش و تقدیس ذات مقدس اوست.از منظر قرآن کریم هدف آفرینش انسان، عبادت و بندگی است تا بدین وسیله در مسیر صراط مستقیم گام بردارد؛ و اگر در غیر این مسیر حرکت کند، در مسیر شیطان خواهد بود. رمضان ماه عبادت و بندگی و راز و نیاز با معبود جهان است؛ و نماز و روزه اوج بندگی و عبادت خداوند متعال معرفی شده‌اند. کسانی که این عبادت الهی را به خوبی انجام دهند نفسها و خوابشان نیز عبادت محسوب خواهد شد، چنانکه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به روزه داران ماه رمضان نوید داده است: نفس هایتان در آن [ماه رمضان]، تسبیح، و خوابتان در آن، عبادت است.
توجه به چند نکته حائز اهمیت است
اول: از دیدگاه دین مبین اسلام، عبادت بر دو قسم است:
۱. عبادت به معنای خاص، که بدون قصد قربت صحیح نیست، مانند غسل، وضو، نماز، روزہ، حج، خمس، و مانند آن.۲. عبادت به معنای عام، که بدون قصد قربت نیز صحیح است؛ اما دست یافتن به ثواب و پاداش آن مشروط به قصد قربت است.
مناسب است بدانیم در دین مبین اسلام تلاوت قرآن؛ حضور در مسجد؛ کار و طلب روزی حلاله دعا؛ ذکر؛ استغفار؛ ترک گناه؛ تحمل بیماری؛ نگاه به قرآن، نگاه به کعبه، نگاه به رهبر عادله نگاه به صورت والدین؛ پاکدامنی، اخلاق نیک؛ ازدواج دانش آموزی؛ رابطه با علما؛ محبت به والدین؛ خدمت در خانه، جهاد، خدمت به دیگران؛ و... به عنوان عبادت معرفی شده‌اند که اگر همراه با قصد قربت انجام پذیرد، از پاداش فوق العاده‌ای برخوردار است.
دوم: در میان همه عباداتی که به برخی از آن اشاره شد تنها عبادتی پذیرفته میشود که خالی از هرگونه مال حرام باشد.
انسانی که زندگی خویش را با مال حرام، همراه ساخته است و مال حرام با گوشت و پوست او عجین شده است، نمی‌تواند انتظار قبولی عبادت داشته باشد. عدم آگاهی به احکام معاملات، غش در معامله، کم فروشی، خرید و فروش چیزی که منافع معمولی آن حرام باشد، دروغ، رشوه، ربا، عدم توجه به مال یتیم، عدم پرداخت حق الله مثل خمس، و زکاته و... از جمله مواردی است که زندگی انسان را با حرام در آمیخته و موجب میشود هیچ عبادتی از انسان پذیرفته نشود.سوم: از نظر اسلام مداومت و استمرار عمل کم و کوتاه، بسیار با ارزش تر از عبادت زیاد اما بدون استمرار است.
بنابراین، زیبنده است مؤمنان در حد توان و فرصت، و با برنامه ریزی و نظم، علاوه بر عبادت های واجب، یک یا چند عبادت مستحبی را حداقل تا یک سال ادامه دهند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرگاه شخصی وارد عبادتی شد، آن را تا یک سال ادامه دهد آن گاه اگر خواست، وارد عبادت دیگری شود.چهارم: از جمله سفارشات معصومان(علیهم السلام) و اعتدال و میانه روی در عبادت است.
همانطور که سستی و بی توجهی نسبت به عبادات، نافرمانی خداوند را در پی دارد، افراط و زیاده روی نیز نتیجه مطلوب نخواهد داشت، زیرا ممکن است در بعضی افراد سرخوردگی، دلزدگی، انحراف و سستی عقیده را به همراه داشته باشد.منبع: فرصت‌های از ماه خدا، محمدمهدی فجری، صص 76-68، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1393.
