(کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ)؛
شما بهترین امتی بودید که پدید آمدید از این رو که امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید. در این آیه از امت اسلام به عنوان بهترین امت یاد شده، زیرا این دو وظیفه را انجام می دهند. هم چنین این دو فریضه در شمار فرایض الهی و هم ردیف ایمان به خدا قرار گرفته اند.( وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ)؛
مردان و زنان با ایمان، ولی و یار همدیگرند، یکدیگر را امر به معروف و نهی از منکر می کنند و نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند. خدا به زودی آنان را مورد رحمت خویش قرار خواهد داد. خداوند توانا و حکیم است. این آیه قیام به انجام وظیفه امر به معروف و نهی از منکر از اوصاف لازم مؤمنان شمرده و افزون بر آن چنین اقدامی را از شئون ولایت برخی از مؤمنین بر گروهی دیگر قرار داده است.(الَّذینَ إِن مَکَّنّاهُم فِی الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّکاةَ وَأَمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنکَرِ ۗ وَلِلَّهِ عاقِبَةُ الأُمورِ)؛
و کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را بر پا می دارند و زکات را ادا می کنند و امر به معروف و نهی از منکر می نمایند، و پایان همه کارها از آن خداست. آیه یاد شده افزون بر این که در مدینه و اواخر هجرت پیامبر است، در مورد یاران خدا که در آیه قبل وعده یاری به آنان داده شده این ویژگی ها را نیز بیان کرده است. هم چنین اشاره دارد که چنین افرادی هرگز پس از پیروزی، روش خودکامگان و جباران را فرا روی خود قرار نداده و به عیش و نوش، و لهو و لعب نمی پردازند، و در غرور و سر مستی فرو نمی روند، بلکه این پیروزی را نردبان ترقی برای ساختن خویش و جامعه قرار می دهند. به همین منظور نخست به رابطه با خالق که مظهر آن نماز است پرداخته، سپس پیوند با مردم را از راه زکات پی گرفته، آنگاه به دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر» پرداخته و آنها را به کار می گیرند.بنابراین، آیه یادشده درس بزرگی برای امت فداکار ایران است تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی هر چه بیشتر و بهتر به این دو فریضه مهم جامه عمل بپوشانند.
جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در سخنان پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم)
در کلام رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) رهنمودهای گوناگونی درباره این دو فریضه و اهمیت آن آمده است که نمونه ای از آن چنین است: خدا مبغوض میدارد مؤمن ضعیفی را که دین نداشته باشد. یکی از اصحاب عرض کرد: چنین مؤمنی کیست؟ فرمود: کسی که وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را انجام نمی دهد. اسلام به واسطه امر به معروف و نهی از منکر، نوعی مراقبت عمومی و وظیفه نظارت بر همگان را بر عهده همه قرار داده است، لذا یک مسلمان نمی تواند فقط خودش خوب بوده و کاری به دیگران نداشته باشد. باید به وسیله امر به معروف دیگران را نیز به خوبی ها واداشته و به وسیله نهی از منکر آنان را از کارهای زشت باز دارد. هر فردی در برابر همه مسئولیت دارد، اجتماع، خانواده، زیر دستان و بالادستانش. خلاصه در حد توان، مسئولیت نظارت دارد که اگر این مسئولیت را انجام داد، وظیفه دینی اش را انجام داده و مسلمان درستی است وگرنه اسلامش ناقص است.یک فرد نمی تواند بگوید: «من فقط خودم نماز می خوانم، حالا دیگران بی نماز هستند، باشند.» یا پدر بگوید: «من خودم نماز می خوانم، اما اگر پسرم بی نماز باشد کاری ندارم، یا چنانچه برادر و خانواده ام و یا دیگران بی نماز باشند ربطی به من ندارد.» اسلام این را نمی پذیرد، بلکه می گوید: خودت نماز بخوان و مسئولیت داری دیگران را هم نمازخوان کنی: «کلکم زاع وکلکم مسؤول عن رعیته» ؛ همه در مقابل یکدیگر مسئولیت دارید. حتی سرباز در برابر فرماندهش مسئولیت دارد. آحاد رعیت در برابر رئیس و نیز کل حکومت مسئولیت دارند. اسلام چنین وضعی را خواسته است. ما این همه دستور امر به معروف و نهی از منکر داریم، و از واجبات مسلم اسلام هم هست، اما چرا ما این گونه شدیم! قاعدتا اگر این وظیفه انجام میگرفت، دیگر در میان ما فساد نبود، یا بسیار کم بود.
در جامعه اسلامی باید همه خوب باشند، اما متأسفانه این واجب از بین ما رخت بربسته، اصلا احساس مسئولیت در برابر گناهان نمی کنیم. اگر کسی را ببینیم ظلم می کند، یا فعل حرامی را مرتکب می شود، به راحتی رد می شویم و فکر نمی کنیم که ما هم مسئولیم. میگوییم: «او گناه می کند، ما را که با او داخل یک قبر نمی گذارند!» این تفکر، غلط و غیر اسلامی است. اگر انسان گناهی را می بیند و امر به معروف و نهی از منکر نکند و وظیفه اش را انجام ندهد، در قیامت مسئول است. فردی که فقط همه واجباتش را انجام می دهد و محرمات را ترک می کند، آدم مقدس خوبی است. در منزل عبادت می کند، اما کاری به خانواده اش و دیگران ندارد. او فکر می کند خیلی آدم خوبی است و توقع دارد همین که از دنیا رفت، ملائکه فوری به استقبالش آمده و او را به بهشت می برند! اما چنین نیست. گرچه او کارهای خوبی دارد و انجام وظیفه کرده، وظایف بالاتر را ترک گفته و آن امر به معروف و نهی از منکر است.
منبع: مهم ترین واجب فراموش شده: امر به معروف و نهی از منکر، آیة الله ابراهیم امینی، صص23-18، مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)،قم، چاپ دوم، ۱۳۹۲
