حدیث دیگر از حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) - روایتی طولانی که در کتاب کافی و وسائل الشیعه و سایر کتاب ها ذکر شده است - بخش هایی از آن چنین است: «سبیل الأنبیاء»: امر به معروف و نهی از منکر همان راه انبیاست. مگر انبیا چه می کردند، جز این که مردم را به کارهای خوب فرا می خواندند و از کارهای بد باز می داشتند؟ کار انبیا دعوت به خوبی ها و جلوگیری از بدی ها بوده است.
«و منهاج الصلحاء»: امر به معروف و نهی از منکر روش صلحا و مصلحان و نیکوکاران است که مردم را به خوبی دعوت کنند.
«فریضة عظیمة بها قام الفرائض»: فریضه و واجب بسیار بزرگی است که به وسیله آن سایر واجبات هم اقامه می شوند. یعنی به وسیله موضوع امر و نهی، مردم نماز می خوانند، روزه می گیرند، حج انجام می دهند، زکات و خمس می پردازند، کارهای خیر می کنند و در نتیجه جلوی زشتی ها گرفته می شود.
«و تأمین المذاهب»: راه ها به وسیله امر به معروف و نهی از منکر امن می شود. اگر بخواهند در کشوری امنیت برقرار گردد، راه ها ایمن گردد، سرقت کمتر شود، و مردم به راحتی زندگی کنند، و فرزندان و خانواده شان همه در آرامش و امان باشند، به وسیله امر به معروف و نهی از منکر سامان می یابد.
«و تجل المکاسب»: به وسیله امر به معروف و نهی از منکر کسب ها حلال می شود، زیرا برخی مردمان به طور طبیعی میل دارند گرانفروشی بکنند و در جمع مال مقید به ضوابط اسلامی نباشند، ولی مردم با امر به معروف و نهی از منکر می توانند جلوی گرانفروشی، ستم، اجحاف و رباخواری را گرفته در نتیجه کسب ها را حلال کنند.
«و رد المظالم»: به واسطه امر به معروف و نهی از منکر، مظالم رد می گردد، یعنی حقوق افراد گرفته و به صاحبانش داده می شود. البته اشاره خواهیم کرد که چه قسمتی از کار ما مربوط به خودمان و چه بخشی از آن بر عهده دولت و دیگران است.
«و تغمر الأرض»: زمین هم به واسطه امر به معروف و نهی از منکر آباد میگردد.
«ونصف من الأعداء»: جلوی ظلم و تعدی دشمنان نیز به وسیله امر به معروف و نهی از منکر گرفته می شود.
«و یستقیم الأمر»: کارها راست و درست و رو به راه می شود. امر در لسان روایات معمولا به معنای «حکومت» است. حالا، یا امر حکومت و یا امور مردم به طور کلی وسیله امر به معروف و نهی از منکر درست می شود.
یکی از آرزوهای بزرگ ما رسیدن روزی است که همگان اهمیت و جایگاه این دو فریضه بزرگ را دریافته و به طور جدی به آنها بپردازند به عبارت دیگر، این کارکردهای ارزشمند در میان جامعه مشاهده گردد و کارها از همین مسیر سامان یابد.
امام حسین(علیه السلام) و امر به معروف و نهی از منکر
حادثه کربلا و قیام خونین امام حسین (علیه السلام) و مهم ترین یا در شمار مهم ترین حوادث تاریخ اسلام است. در این حادثه بزرگ امام حسین (علیه السلام) فرزند عزیز پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله و سلم) و با سپاه اندکش که از ۷۲ نفر تجاوز نمی کرد در برابر سپاه انبوه یزید که خود را خلیفه پیامبر می دانست قیام کرد و چندان تاب آورد که خود همراه با یاران و خویشان و حتى طفل شیرخوارش به شهادت رسیدند. هدف امام حسین (علیه السلام) ع در این قیام خونین چه بود؟ آیا کشته شد و خود را فدا کرد تا مردم برایش عزاداری کنند و مشمول شفاعت واقع شوند، آنگاه گناهانشان آمرزیده شود و به بهشت بروند؟ یا هدف عالی تری داشت؟ برای شناخت هدف سیدالشهدا، بهتر است به سخنان خود آن حضرت مراجعه کنیم. امام حسین (علیه السلام) علا هنگام خروج از مدینه با خط خودش وصیت نامه ای نوشت و به برادرش محمد بن حنفیه سپرد تا دنیا از ماهیت قیامش آگاه گردد. در بخشی از آن چنین آمده است:من به قصد عیاشی یا فساد و فتنه و تفرقه بین امت یا ظلم و ستم به دیگران از مدینه خارج نمیشوم، بلکه هدفم در این سفر انجام اصلاحاتی در امت جدم رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) می باشد. می خواهم با امر به معروف و نهی از منکر سیره و رفتار جدم رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و پدرم علی بن ابی طالب (علیه السلام) را احیا و عملی سازم. امام حسین(علیه السلام) در این وصیت نامه، اصلاح امت را به عنوان هدف خود معرفی می کند. معلوم می شود بعد از وفات پیامبر (سال ۱۱ هجری) تا زمان حادثه کربلا ( ۶۱ هجری) انحراف هایی در امت اسلام پدید آمده که نیاز به اصلاح بود در مسائل عقیدتی، اخلاقی، اجتماعی، فقهی و حکومتی که بر خلاف خواسته پیامبر و دین راستین اسلام بوده، و چنین شرایطی امام حسین(علیه السلام) وظیفه خود دانست که در برابر انحراف ها و بدعت ها قیام کند و این عمل را به وسیله احیای امر به معروف و نهی از منکر در تمام مراحل آن انجام دهد. آن حضرت می دید انحراف ها و بدعت ها در بین امت رواج یافته و مردم آگاه و علمای امت هم به آن اعتراض نمی کنند و امر به معروف و نهی از منکر تعطیل شده است. در چنین وضعی امام حسین(علیه السلام) با خود گفت: من در برابر این انحراف ها قیام می کنم؛ اگر توانستم، حکومت طاغوتی یزید را سرنگون و انحراف ها و مفاسد را اصلاح میکنم، و اگر نتوانستم، وظیفه ام را انجام داده ام و به جهانیان اعلام می کنم که من پسر پیامبر هستم. حکومت یزید را قبول ندارم و به مردم مسلمان نیز نشان می دهم هنگامی که اسلام در خطر است، مسلمانان موظفند برای حمایت از آن قیام کنند، هرچند کشته شوند.
منبع: مهم ترین واجب فراموش شده: امر به معروف و نهی از منکر، آیة الله ابراهیم امینی، صص32-27، مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)،قم، چاپ دوم، ۱۳۹۲
