دیابت چیست؟
دیابت با همان بیماری قند که متاسفانه بسیاری را به خود مبتلا کرده است یک نوع اختلال متابولیک و سوخت و سازی در بدن است که به واسطه آن توانایی تولید انسولین در بدن از بین می رود یا برعکس مقاومت در برابر انسولین در بدن ایجاد می شود در نتیجه انسولین تولیدی نمی تواند عملکرد نرمال خود را انجام دهد.علامت شاخص آن میزان قند خون بالای 120 میلی گرم در دسی لیتر در حالت ناشتا است و از دیگر نشانه های آن پرخوری و پرنوشی است در دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می یابد به همین دلیل میزان قند خون افزایش یافته که به آن هایپرگلیسمی می گویند. با افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ های بسیار ریز در بدن ایجاد می شوند که می توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب و قلب را درگیر کنند. 1
تاریخچه دیابت
علم مدرن به ما این امکان را داده است که به طور مؤثر دیابت را تشخیص داده و مدیریت کنیم، اما این داستان از کجا شروع شد؟بیماری دیابت با نام های مختلف از هزاران سال قبل توسط دانشمندان ثبت شده است و اولین مورد این بیماری توسط پزشک مصری هِسی ـ رَع (Hesy-Ra) در سال ۱۵۵۲ قبل از میلاد ثبت شده است. او مشاهده کرد که این بیماری باعث ضعف و بی‌حالی بیماران می‌شود و یکی از علائم آن تکرر ادرار است. امروزه می‌دانیم یکی از علائم اصلی دیابت، تکرر ادرار است.
مورد دیگر دیابت در سال ۶۰۰ قبل از میلاد در هند توسط یک پزشک هندو به نام ساشراتا (Sushrata) ثبت شده است. او نام این بیماری را بر اساس طعم شیرین ادرار، medumeha یا ادرار شیرین نامید. ساشراتا نمونه‌ها را با مورچه‌ها آزمایش می‌کرد و جذب مورچه‌ها به ادرار بیمار نشان‌دهنده ابتلای او به دیابت بود. او علاوه بر تشخیص این بیماری، ورزش و تغییر رژیم غذایی را نیز به عنوان نوعی درمان بررسی نمود.
اولین بار این بیماری با عنوان “دیابت” در سال ۱۵۰ میلادی توسط پزشک یونانی آراتئوس (Arateus) معرفی شد. او ماهیت تخریبی این بیماری را به صورت “ذوب شدن بدن و اندام‌ها و خروج آنها از ادرار” توضیح داد و اظهار داشت که این بیماری مزمن به سرعت منجر به مرگ می‌شود. آراتئوس دیابت را از روی تکرر ادرار تشخیص می‌داد و برنامه درمانیش اقداماتی برای “تقویت معده” بود
در قرن پنجم میلادی دیابت توسط پزشکان هندی به نوع ۱ و نوع ۲ تقسیم شد. در این زمان مشاهده شد که دیابت نوع ۲ بیشتر در افراد “چاق و ثروتمند” وجود دارد و ارتباطی میان اضافه وزن با دیابت نوع ۲ کشف شد.
در قرون وسطا برای تشخیص شرایط بالینی بیماری دیابت، پزشکان از بررسی ظاهری ادرار (اوروسکوپی) بر اساس رنگ، مزه و بوی ادرار استفاده میکردند. افرادی با عنوان “تست کننده ادرار” مأموریت مزه کردن ادرار را داشتند و اگر مزه ادرار شیرین بود، بیمار به عنوان دیابتی شناخته می‌شد. برای انعکاس طعم شیرین بیماری دیابت، نام این بیماری به “دیابت ملیتوس” تغییر یافت.
در سال‌های بعد، حدود قرن ۱۷ و ۱۸ پزشکان شروع به یافتن ارتباط بین تغییرات رژیم غذایی با مدیریت دیابت نمودند. پزشک فرانسوی آپولینه بوکارد (Apollinaite Bouchardet) مشاهده کرد علائم دیابت در بیمارانی که مقدار معینی غذا می‌خورند، بهبود می‌یابد. درنتیجه باعث شد او به عنوان بخشی از درمان برای هر شخص رژیم غذایی اختصاصی در نظر بگیرد. با کشف ارتباط بین لوزالمعده (پانکراس) و دیابت توسط اسکار مینکوفسکی (Oskar Minkowski) و جوزف ون مرینگ (Joseph von Mering) در سال ۱۸۸۹، راهی برای دانشمندان فراهم شد تا روی عملکرد لوزالمعده در تنظیم قند خون تمرکز کنند. تا سال ۱۹۱۰ ارتباط مستقیمی بین دیابت نوع ۱ و نبود انسولین یافت نشد. ده سال بعد، اولین درمان با انسولین به طور موفقیت‌آمیز انجام شد.
از این زمان به بعد، تشخیص و درمان با سرعت پیش رفت. پزشکان جدید برای تشخیص دیابت نیازی به مزه کردن ادرار نداشتند و روشهای آسانتر و مؤثرتری مانند نوارهای آزمایش ادرار و سنجش گلوکز اختراع شدند. این روش‌ها فقط یک داده واحد را ارائه میکردند و به منظور رقع این مسئله، آزمایش A1c با اندازه‌گیری و بررسی سطح قند خون طی چند ماه ایجاد شد که هنوز نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه تست HbA1c یکی از متداول‌ترین روش‌ها است، سایر روشهای جدید آزمایش از جمله تست قند خون ناشتا، تست تحمل گلوکز خوراکی و آزمایش گلوکز مویرگی استفاده می‌شود.
امروزه بیماری دیابت به سرعت قابل تشخیص و درمان است و بیماران با کسب آگاهی و آموزش‌های مرتبط با کنترل دیابت، زندگی سالم و طولانی خواهند داشت.1
انواع دیابت
دیابت نوع یک: در این دسته از مبتلایان، تولید انسولین در بدن به طور کامل قطع می شود، در نتیجه قند موجود نمی تواند وارد سلولها شده انرژی بدن را تامین نماید و همین مسئله افزایش شدید قند خون را سبب می شود.حدود ۵% تا ۱۰% کل دیابتی ها، مبتلایان نوع ۱ تشکیل می دهند.دیابت نوع دو: در این دسته از مبتلایان، بدن نسبت به انسولین مقاوم می شود در این حالت انسولین ترشح شده تاثیری برروی جذب قند ندارد و یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی گیرد.
دیابت بارداری: حدود ۴% از کل بانوان در طول زمان بارداری موقتاً به این نوع دیابت مبتلا می شوند.
دیابت پنهان: در این دسته از افراد میزان قند خون بالاتر از نرمال است ولی نه تا حدی که بتوان آن ها را در گروه مبتلایان دیابت نوع ۲ قرار داد.1
علائم و نشانه های دیابت نوع 1 در بدن
گرسنگی شدید و افزایش اشتهابی حسی یا سوزن سوزن شدن در پا
تشنگی شدید ، خشکی دهان و ادرار پی در پی
تاری دید
از دست دادن هوشیاری
کاهش وزن غیرعادی، خستگی و بی حالی
مشکلات پوستی از قبیل خشکی پوست، عفونت های قارچی و باکتریایی که بر اساس گزارشات میزان آن در دخترها شایع تر از پسرهاست.2
علایم و نشانه های دیابت نوع 2 در بدن
نشانه های دیابت نوع دوم در بدن تقریبا مشابه علائم دیابت نوع اول است که اصلی ترین آنها شامل:بی حسی یا سوزش دست و پا
تشنگی و پرنوشی
خستگی زیاد غیر قابل توجیه
پُرادراری
عفونت مکرر لثه، پوست و مثانه
تاری دید
زودرنجی و تحریک پذیری
عدم بهبودی زخم ها2
بهترین مواد غذایی و خوراکی برای بیماران دیابتی
نان های سبوس دارپنیرهای کم چرب
مرغ یا بوقلمون بدون پوست
ماهی بخار پز شده یا کبابی
سیب زمینی کباب شده
آردهای سبوس دار مانند آرد گندم
سبزیجات تازه، خام یا کمی بخار پز شده، کباب یا گریل شده
غلات سبوس دار مانند برنج قهوه ای
ذرت، پف فیل یا محصولات تهیه شده از ذرت
آب معدنی، چای تلخ، قهوه سیاه یا با شیر کم چرب و بدون شکر
سبزیجات یخ زده، کمی بخارپز شده.
سبزیجات کنسروی کم نمک
کاهو، سبزیجات سبز، اسفناج
شیر کم چرب
ماست کم چرب
پنیر کم چرب، خامه کم چرب
میوه ساده یا کنسروی
مربای کم قند یا بدون قند
آب میوه، 100درصد طبیعی
سس مایونز کم چرب
سس سالاد کم چرب
پف فیل بدون چربی
گوشت خورشتی یا کباب شده
قسمت های کم چرب گوشت
لوبیا، تخم مرغ و مغز میوه2
مواد غذایی و خوراکی های مضر برای دیابتی ها
افراد مبتلا به دیابت تا حد ممکن باید از مصرف این خوراکی ها و مواد غذایی خودداری کنند :کنسرو میوه با شیره غلیظ
گوشت سرخ شده
گوشت های چرب
پنیر معمولی
مرغ با پوست
خوراک لوبیای چرب
شیر پر چرب، ماست، پنیر، خامه و بستنی معمولی
کره، روغن نباتی هیدروژنه شده
سس مایونز معمولی
پف فیل کره ای
آرد سفید
سبزیجات پخته شده با کره، پنیر یا سس فراوان
ترشی ها
لواشک های میوه
مرباهای معمولی
آب میوه های آماده
کنسرو شور سبزیجات
ماهی سرخ شده
ترشی کلم برگ (همانند ترشی، تنها در صورت داشتن فشار خون بالا باید محدود شود).
اسنک های سرخ شده مانند چیپس های سیب زمینی
غلات تصفیه شده، مانند برنج سفید
نان سفید
سیب زمینی سرخ شده
نوشابه، چای شیرین، قهوه با شکر و خامه، نوشیدنی قهوه و شکلات2
درمان دیابت با نسخه های گیاهی و داروهای طب سنتی
شنبلیله
شنبلیله یکی از پرمصرف ترین گیاهان برای کنترل بیماری دیابت به حساب می آید. شنبلیله مقاومت انسولین را در بدن کاهش می دهد و با افزایش تعداد گیرنده های انسولین در گلبول های قرمز، میزان قند خون را کنترل می کند. این گیاه با به کارگیری گلوکز در بافت های پیرامونی، میزان گلوکز خون را کاهش می دهد. کافی است دانه های شنبلیله را یک شب کامل در یک لیوان آب خیس کنید و روز بعد آب آن را بخورید و دانه ها را بجوید.2
آلوئه ورا
آلوئه ورا به عنوان گیاه شفابخش شناخته شده است. شیره خشک شده و ژل که از قسمت داخل برگ ها به دست می آید در کاهش میزان گلوکز خون بسیار موثر است.2
اسفرزه
این گیاه خاصیت کاهش دهنده کلسترول و قند خون را داراست. فیبر بالای موجود در آن، یبوست را از بین می برد و با کاهش کلسترول، خطر بیماری قلبی را نیز کاهش می دهد.2
قره قاط
برگ گیاه قره قاط نیز می‌تواند باعث کاهش قند خون شده و برخی مطالعات تأثیر منفی آن در کاهش عوارض درازمدت دیابت را نیز نشان داده است.3
پیاز
این گیاه تاثیر قابل ملاحظه ای در کاهش قند خون دارد. پیاز روی سوخت و ساز گلوکز در کبد تاثیر می گذارد و باعث افزایش ترشح انسولین می شود.2
برگ های انبه
برگ های انبه درمان موثری برای بیماری دیابت است. کافی است برگ های انبه را به مدت 24 ساعت در آب خیس کنید. سپس برگ ها را بفشارید و آب به دست آمده را بخورید یا برگ های انبه را خشک و سپس آسیاب کنید و روزی 2 بار با آب مصرف کنید. این 2 روش عوارض دیابت را از بین می برد.2
ریحان
این گیاه، روند ترشح انسولین را آسان تر می کند. به طور عمومی هر گیاهی که لوزالمعده و کبد را تقویت کند، در درمان دیابت مفید است. اما اگر دیابتی هستید و دارویی برای کنترل میزان خون مصرف می کنید، بهتر است با پزشک مشورت و به طور منظم میزان قند خون خود را کنترل کنید تا با افت ناگهانی قند خون مواجه نشوید.2
خیار
خیار تلخ نیز میوه‌ای شبیه کدو و حاوی ماده‌ای است که به کاهش قندخون کمک می‌کند.3
هندوانه
هندوانه ابوجهل که در بعضی مناطق به آن خربزه روباه نیز گفته می‌شود در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران از درمان‌های کاهش قند خون محسوب می‌شود. هندوانه ابوجهل دارای مواد موثری است که باعث کاهش قند خون می‌شود البته مصرف این گیاه باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا مصرف زیاد آن بسیار خطرناک است و عوارضی نظیر اسهال خونی را به دنبال دارد.3
چای سبز
مصرف روزانه دو تا سه فنجان دم کرده چای سبز نیز تأثیر مفیدی در کاهش قند خون دارد.3
گزنه
گزنه نیز دارای خواص کاهنده قند خون است که معمولاً همراه با هندوانه ابوجهل مصرف می‌شود.3
خارمریم
خارمریم نیز با مکانیسم افزایش حساسیت گیرنده‌های سلولی نسبت به انسولین باعث کاهش قند خون شده و تا حدی در کاهش چربی خون نیز موثر است.3
برگ درخت گردو
این گیاه نیز حاوی مواد مؤثره‌ای است که در کاهش قند خون موثر است.3
سیر
از سیر نیز غافل نشوید؛ سیر دارای مواد موثری است که باعث کاهش قند خون و افزایش میزان انسولین خون می‌شود. البته فرآورده‌های صنعتی سیر بیشتر برای کاهش کلسترول و چربی خون به بازار عرضه شده‌اند چون آثار خوبی در این زمینه دارند ولی همین فرآورده‌ها می‌توانند تا حدی کاهش قندخون را به دنبال داشته باشند. قرص سیر را می‌توان روزانه 1 تا 3 عدد به طور خوراکی مصرف کرد.3
گیاه گالگا
گیاهی است از خانواده نخود. در گذشته آن را به عنوان یک گیاه مدر، معرق، تب‌بر و ضدتشنج استفاده می‌کرده‌اند. همچنین از آن برای افزایش شیر مادران شیرده استفاده می‌شده که در حال حاضر نیز معمول است. یکی از خواص مهم این گیاه، کاهش دادن قندخون افراد دیابتی (نوع دوم) است. خوشبختانه از این گیاه فرآورده‌ای به نام GALEGA (گالگا) به صورت قرص تهیه شده که در داروخانه‌ها عرضه می‌شود. طریقه و میزان مصرف این قرص در راهنمای همراه دارو وجود دارد.3گیاهان دیگری که به طور معمول در دسترس هستند و می‌توان آنها را در رژیم غذایی گنجاند و خاصیت کاهش قندخون دارند، عبارت‌اند از: سماق، عدس، انار، کدوتنبل، جو و عناب، برگ زیتون، حنظل، سیاه‌دانه، عدس کوهی، گل انار، دارچین و گلپوره.
تاکید می‌شود که مصرف این گیاهان حتماً باید با تجویز و تحت نظر پزشک انجام شود. مصرف خودسرانه این گیاهان یا فرآورده‌های دارویی دیگر و قطع داروهای دیابت بسیار خطرناک است و عوارض جدی به دنبال خواهد داشت.3
پی نوشت:
1.www.gabric.ir
2.www.namnak.com
3.www.beytoote.com
