وسواس چیست؟

وسواس، ترس هایی هستند که کودک مبتلا به OCD دارد و نمی تواند به آنها فکر نکند.آن ها ممکن است بدانند که افکارشان منطقی نیستند، اما هنوز در مورد چیزهای خاص نگران هستند.1

وسواس در کودکان و ترس های آنان

این ترس های مطرح شده در بخش تربیت کودک در نمناک ممکن است شامل این این موارد شوند:

خودشان یا یک نفر دیگر بیمار، مجروح خواهد شد، یا خواهد مرد.

آن ها حرف های بد می زنند، فکر بدی دارند، یا مرتکب اشتباه می شوند.

آن ها قوانین را می شکنند، کار بدی می کنند، یا گناه می کنند،

چیزی تمیز، کثیف، یا جرم گرفته است.

چیزی صاف است، یا به شکلی دقیق چیده شده است.

خوش شانس یا بدشانسی، بد یا خوب، ایمن یا مضر.1

نشانه‌های وسواس کودکان

کودک وسواسی، خود را از درون برای انجام کارها یا افکار تکراری و تنش‌زا در فشار می‌بیند، اما از آنجا که این اختلال، توام با درد یا بیماری خاصی نیست، معمولا تا سنین نوجوانی و جوانی تشخیص داده نمی‌شود.

کودک ممکن است به‌دلیل وجود چنین افکار و رفتارهایی، از بودن در جمع دوستان و همسالان کناره‌گیری کند و بتدریج این مساله موجب طردشدگی و انزوای وی شود.

اختلال وسواس شامل دو بخش افکار و رفتار وسواسی است. افکار وسواسی به شکل تصاویر و عقاید مزاحمی هستند که مرتب به ذهن می‌آیند. مثلا کودک برای این‌که بتواند با نگرانی از میکروب مقابله کند، به طور مکرر و غیرعادی دست‌هایش را می‌شوید.

گاهی به دنبال افکار مزاحم، مناسک شکل می‌گیرد و فرد برای کاهش اضطراب به انجام اعمال خاصی متوسل می‌شود؛ مثلا ممکن است کودکی برای کاهش افکار نگران‌کننده در مورد آسیب‌رسیدن به مادرش، هنگام خروج از منزل، سه قدم به عقب بردارد و با پای راست از منزل خارج شود.

به طور کلی وسواس در کودکان ممکن است موجب ایجاد علایم زیر شود:

شستشوی زیاد و مکرر دست‌ها

مصرف بیش از اندازه صابون، دستمال کاغذی و وسایل بهداشتی

داشتن مراسمی طولانی برای خوابیدن

چیدن وسایل با نظم افراطی

لباس عوض کردن بیش از اندازه

نگرانی برای سلامتی اعضای خانواده

ترس از اتفاق‌های وحشتناک مثل مرگ عزیزان

ترس از آسیب‌رساندن به خود و دیگران

افت تحصیلی ناگهانی و پایین آمدن یک باره نمرات امتحانات مدرسه

طول کشیدن بیش از اندازه مشق نوشتن

تعریف کردن مکرر و یکنواخت درس‌های روزانه یا استفاده از جملات مکرر

ترس از آلودگی و کثیفی

جمع‌کردن اشیای بی‌مصرف (البته جمع‌آوری کلکسیون یک پدیده طبیعی رشدی است و فرد به مرور علایق دیگری پیدا می‌کند که متناسب با سن است)

داشتن عادت‌های خاصی هنگام لباس پوشیدن (مثلا حاضر نیستند لباس دکمه‌دار بپوشند یا از درز لباس مرتب ایراد می‌گیرند)

وجود عادت‌های خاص مانند راه رفتن طولانی‌مدت روی جدول کنار خیابان (در حالی که کودک می‌داند به مدرسه دیر خواهد رسید)

وسواس باعث مى‌شود عزت نفس کودکان آسیب جدى ببیند. کودکى که به دلیـل وسـواس کارهـایش را بـه کندى انجام مى‌دهد، مثلا زمـان زیـادى را صـرف انجـام دادن تکـالیفش مـى‌کنـد، معمـولا از طـرف خـانواده و معلم‌هایش به تنبلى متهم مى‌شود.2

علت وسواس در کودکان چیست؟

روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری تاکنون نتوانسته اند علت و زمان دقیق شروع این اختلال را شناسایی کنند، ولی همگی بر این نکته اذعان دارند که عوامل چندی اعم از: وراثت، روش های تربیتی والدین، ویژگی های خانوادگی، نابهنجاری کارکرد سیستم عصبی و آشفتگی های خلقی در بروز این اختلال در کودکان دخالت دارند.

اعضای خانواده و مدرسه باید به این نکته توجه کنند که بروز این گونه افکار و اعمال به هیچ عنوان تقصیر کودک نیست و کاملاً با افکار عادی کودک تفاوت دارد.

برای مثال کودکی که فکر باز بودن شیر گاز او را به ستوه آورده است، بارها و بارها با امتحان کردن شیر گاز سعی می کند اضطراب و تشویش خود را کاهش دهد، و یا کودکی که نگران کثیف بودن دست هایش است، ممکن است چندین بار دست های خود را بشوید تا حدی که پوست دست هایش حساس و قرمز شوند، و یا کودکی که از درست بودن مشق ها و امتحانش شدیداً مضطرب است، ممکن است بارها و بارها آن را پاک کند و دوباره بنویسد.3

درمان وسواس کودکان؛ با وسواس کودکان چه کنیم؟

برای درمان موارد خفیف تا متوسط بیماری اختلال وسواس جبری می‌توان از رفتار درمانی شناختی (CBT) بهره برد. در موارد شدیدتر وسواس ممکن است، نیاز به درمان‌های دارویی (مانند داروهای جلوگیری‌کننده از بازجذب سروتونین یا SSRIها) در کنار درمان شناختی‌-رفتاری وجود داشته باشد. اگر دلیل بروز وسواس عفونت استرپتوکوکی باشد، با مصرف آنتی بیوتیک درمان خواهد شد.

در جریان درمان شناختی-رفتاری تمام اعضای خانواده مشارکت داده می‌شوند. کودک، پدر و مادر و خواهر و برادرها می‌آموزند که اختلال وسواس جبری چیست و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد. در این درمان به کودک یاد داده می‌شود که با ترس‌هایش رو‌به‌رو شود و با اضطرابی که همراه با آن تجربه می‌کند، فائق آید.

در این درمان‌ها به کودک مهارت‌های کاربردی‌ای آموزش داده می‌شود که بتواند از آنها در تمام زندگی بهره ببرد.

یکی از مؤلفه‌های حیاتی درمان «مواجهه‌سازی به همراه پیشگیری از پاسخ است». اگر درون آب سرد بپرید و در آن بمانید بدن شما به سردی آب عادت می‌کند، اضطراب هم همین‌گونه است. درمان وسواس طبق سلسله مراتب و با ساختار مشخصی مسیری را با سرعت متناسب با کودک پیش می‌رود.

کودک با عامل ترس‌هایش رو‌به‌رو شده و به او اجازه‌ی انجام اجبارها داده نمی‌شود. بعد از مدتی، کودک دیگر نیاز به انجام روال‌های تکراری را در خود احساس نخواهد کرد.

برای مثال از کودکی که از میکروب‌ها می‌ترسد، خواسته می‌شود به دستگیره‌ی درب دست بزند، بدون اینکه اجازه داشته باشد دستان خود را بلافاصله بشوید. هرچه به دفعات بیشتری این کار انجام شود، کودک ترس و اضطراب کمتر و درنتیجه اجبار کمتری به شستن دستش احساس خواهد کرد.

در طی ۵ تا ۷ جلسه از درمان می‌توانیم شاهد پیشرفت‌هایی در بهبود وسواس کودک باشیم. بعد از ۱۲ تا ۱۵ جلسه درمان تا ۸۰ درصد بهبودی را شاهد خواهیم بود.

اگر نشانه‌ها در آینده مجددا پدیدار شود، چنان‌که در مواقع تجربه‌ی استرس گاهی رخ می‌دهد، همان ابزارهایی که در درمان به فرد آموخته شده می‌تواند برای کنارآمدن با علائم به کار برود.4

والدین چه کارهایی می توانند برای وسواس کودکان خود انجام دهند ؟

با کودک خود در مورد آینده صحبت کنید.

حرف بزنید, گوش کنید و عشق از خود نشان دهید.

چیزی را بگویید که برای وضعیت کودک شما مناسب است.

بگویید که چیزی به نام ocd ممکن است باعث نگرانی و تثبیت کارهای او شود.

به او بگویید که یک معاینه با یک پزشک می تواند برای او مفید باشد و می فهمد که چه اتفاقی دارد می افتد. به فرزندتان اطمینان دهید که مشکلشان می تواند بهتر شود و شما می خواهید به او کمک کنید.

با روان پزشک یا روان شناس تماس بگیرید.

در درمان کودک خود شرکت کنید. آنچه را که می توانید در مورد نحوه کمک والدین به کودک خود انجام دهید را یاد بگیرید.

غلبه بر ocd یک فرآیند طولانی است. جلسات زیادی خواهید رفت که همه آن ها مهم هستند.

کارهایی را که مشاور توصیه می کند، تمرین کنید و کودک خود را نیز برای انجامشان تشویق کنید.

از کودکتان پشتیبانی کنید.

منابع و حمایت های زیادی برای والدین و خانواده های مبتلا به ocd وجود دارد.

دانستن اینکه تنها نیستید، می تواند به شما کمک کند.1

پینوشتها
1.www.namnak.com
2.www.setare.com
3.www.beytoote.com
4.www.chetor.com