اصلاحات سیاسى از دیدگاه مقام معظم رهبرى (3)

انواع اصلاحات از نظر ارزشى

مقام معظم رهبرى ، اصلاحات را به دو دسته تقسیم مى کند: اصلاحات اسلامى و انقلابى ، و اصلاحات امریکایى .

1. اصـلاحـات اسـلامـى و انقلابى :

منظور از اصلاحات این است که هر نقطه خرابى ، هر نقطـه نارسـایى و هـر نقطـه فاسـدى بـه نـقـطـه صـحـیـح تـبـدیـل شـود. از ایـن رو، انـقـلاب خودش یک اصلاح بزرگ است . منظور من از اصلاحات ، اصـلاحـات اسـلامى است ، نه اصلاحات امریکایى ، منظور از اصلاحاتى که رئیس جمهور محترم ( خاتمى ) بیان مى کند هم ، همین اصلاحات اسلامى است . (45)

2. اصـلاحـات امـریکایى و ویژگیهاى آن :

نوع دیگر اصلاح طلبى اصلاحات امریکایى اسـت . هـدف امـریـکـا از طـرح ایـن گـونـه اصـلاحـات ، دنـبـال کـردن مـنـافع خویش است . اگر امریکا از شعار اصلاح طلبى حمایت مى کند، دروغ اسـت . امـریـکـا از اصـلاحـات بـه مـعـنـاى واقـعـى کـلمـه ، طـرفـدارى نـمـى کـنـد. آنها با اصـل اصـلاحـات و انـقـلاب در ایـران مـخـالفـنـد؛ زیـرا مـى خـواهـنـد روحـیـه اسـتـقـامـت و استقلال ملت ایران از بین برود (46)
امـریـکـایـى ها مى گویند حجاب شما از بین برود؛ مرزهاى اخلاقى و دینى شکسته شود ؛ حکومت قرآن و انطباق قوانین به اسلام نباید باشد. این یعنى اصلاحات ! اینها اصلاحات امریکایى است . (47)
بنابراین ، با توجه به اینکه ، امریکا مخالف انقلاب و نظام جمهورى اسلامى ایران است ، پـس ‍ هـدف از دنـبـال کـردن اصـلاحـات از سـوى آن کـشـور در ایـران ، آن اسـت کـه اصـول و ارزشـهـایـى را که در جامعه ایران ، پس از پیروزى انقلاب به وجود آمده اند از بین ببرد واستحاله کند.
عـلاوه بـر ایـن ، مـقـام مـعظم رهبرى در مورد ادعاى رئیس جمهور امریکا در مورد طرفدارى از جناح اصلاح طلبان و اصلاحات در ایران معتقدند که :
اولا، شما طرفدار هیچ جناحى از جناحهاى معتقد به انقلاب در ایران نیستید؛ ثانیا، طرفدار اصلاح هم در ایران نیستید. هر اصلاحى بخواهد در این کشور انجام بگیرد، یقینا بر خلاف نظر رژیم دیکتاتور، مستبد و سلطه جوى بین المللى امریکاست ؛ ثالثا، اگر بر فرض ، چـیزى به نام اصلاحات باشد که نسخه آن را شما براى ملت ایران بنویسید، آنها این اصلاحات را اصلاحات امریکایى خواهند دانست و آن را در زباله دان مى اندازند. (48)

آسیب شناسى اصلاحات

انـقـلاب و اصـلاحـات نـیـز هـمانند سایر پدیده هاى اجتماعى و انسانى دچار آسیبهایى مى شـونـد که در روند انجام اصلاح امور باید به آنها توجّه کرد و به فکر علاجش برآمد. واژه آسـیب شناسى ( pathology ) از علوم پزشکى به علوم اجتماعى وارد شده و به معناى « مـطـالعـه عـلل بـیـمـارى و عـوارض و عـلائم غـیر عادى مى باشد.» (49) پدیده هاى علوم انـسـانـى نـیـز هـمـانـنـد خود انسان که داراى بیماریهایى است ، مى توانند دچار آسیب ها و عـوارض غـیر عادى شوند که اگر به موقع شناسایى و راه علاج آنها مشخص نشوند ممکن است ، آن پدیده را به ورطه نابودى بکشاند. انجام اصلاح امور یک جامعه با توجه زمینه هـاى گـونـاگـون آن نـیـاز بـه توجـّه و دقـت بیشتـر دارد. مقام معظم رهبرى ، ضمن طرح مسـائل اصـلاحـات ، بـه آسیبهـاى آن نیز توجه کرده سردمداران و مجریان آن را بدانها معطوف داشته اند. که به مهم ترین آنها اشاره مى کنیم .

1. بى توجهى به ارزشهاى انقلاب :

قبـل از پـیـروزى انقـلاب اسلامى ، دو الگوى شرقى و غربى براى انجام انقلاب وجود داشـت کـه بـا تـوجـه بـه ویـژگـیـهـاى جـامـعـه ایـران نـمـى تـوانـسـت مـورد قبول مردم ایران باشد.
به همین دلیل امام خمینى (ره) رهبر و بنیانگذار انقلاب اسلامى ، الگوى جدیدى از انقلاب را که ریشه در اسلام داشت به مردم ایران ، ارائه داد و مردم با توجه به ارزشهاى دینى خود، رژیم شاه را سرنگون کردند و جمهورى اسلامى ایران را که خود یک الگوى جدیدى از حکومت بود، تشکیل دادند.
انـقـلاب اسـلامـى ایران با توجه به دین اسلامى و مذهب تشیع ، داراى ارزشهایى از جمله ایـمـان ، دیـنـدارى ، عـدالت ، دورى از اسـراف و تجمل گرایى در سطح زمامداران ، سلامتى دینى و اخلاقى زمامداران ، رواج اخلاق فاضله ، آزادى فـکـر و بـیـان ، اسـتـقـلال سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و حکومت مردمى بود. این ارزشـهـا، بـنـاى نـظام جدید جمهورى اسلامى قرار گرفتند و زندگى نوینى بر اساس آنها، در ایران اسلامى آغاز شد. (50)
مـقـام معظم رهبرى در روند اصلاحات در مورد این ارزشها به سه نکته مهم تاءکید مى کند. اوّل ایـنـکـه این ارزشها باید مورد توجّه باشد و به شدت از آنها حراست شود. دوم اینکه هر دو جناح باید به همه این ارزشها توجه کنند نه اینکه هر جناحى به یک یا چند مورد آن تـوجّه کند. سوم اینکه ، در جریان اصلاحات انقلابى ، باید به این ارزشها توجه شود و اگـر در جـریان اصلاحات ، اصلاح امور، پیشرفتها و نوع آوریها بر اساس ارزشهاى انـقـلاب نـبـاشـد، جـامـعـه دچـار نـاکـامـى خـواهـد شـد. در واقـع ، ایـن اصـول و ارزشـهـاى انـقـلاب باید در روند اصلاحات نیز مورد توجّه ، دقت و مراقبت قرار گـیـرنـد و در چـهـارچـوب آنـهـا، تـحـول و حـرکـت رو بـه جـلو بـا جـدیـت دنـبـال شـود. (51) با توجه به این بیانات مقام معظم رهبرى ، یکى از مهم ترین آسیبهاى اصلاحات این است که ارزشهایى که انقلاب اسلامى براى اجراى آنها به وقوع پیوست ، نـادیـده گـرفـته شوند و یا اینکه به آنها توجّه نشود. چون ایشان ، انقلاب را یک حرکت رو به جلو و رکود، سکون و سکوت را موجب جمود، تحجّر و کهنگى مى داند و معتقدند اگر چـنین اتّفاقى رخ داد، ارزشها نیز کارآیى خود را از دست مى دهند، زیرا کهنگى دنباله اش ویـرانـى اسـت و اگـر بـخواهیم کهنگى به وجود نیاید باید روند انقلاب و اصلاحات رو بـه جـلو بـاشـد و ایـن حـرکـت رو بـه جـلو هـمـانـى اسـت که من از آن تعبیر به اصلاحات انقلابى مى کنم . (52)

2. خطـر تحجّر و انحراف :

در واقع ، این نوع آسیب مربوط به افراد تندرو در دو جناح سـیـاسـى مـوجـود در کـشـور اسـت ؛ زیـرا ایـشـان مـعـتـقـدنـد کـه در داخـل ایـن جنـاحهـا بـعضى بیشتر به ارزشها توجه مى کنند اما بعضى دیگر بیشتر به تحـول و پـیـشـرفـت تـوجـه مـى کـنـنـد، بـه همیـن دلیـل کمتـر هـمـدیـگـر را تـحـمـل مـى کـنـنـد. اگـر ایـن دو جـنـاح یـکـدیـگـر را بـیـشـتـر تحمل کنند، نه تنها این به حال جامعه مضر نیست بلکه مفید هم هست و در این صورت این دو به یکدیگر کمک مى کنند و مکمل یکدیگر مى شوند. مطلوب این است که همه افراد و جناحها بـه هـمـه ارزشـهـاى انـقـلاب در رونـد اصـلاحـات تـوجـه داشـتـه بـاشـنـد و بـه آنـهـا عمل کنند (53)
آنهایى که به ارزشها توجه مى کنند و تحول و تغییر و پیشرفت را نادیده مى گیرند، خـطـر تـحـجـّر تـهـدیـدشـان مـى کـنـد. آنـهـایـى کـه بـه تـحـول و تـغـیـیـر تـوجـّه مـى کـنـنـد و ارزشـهـا را در درجـه اول قـرار نـمـى دهـند، خطر انحراف برایشان وجود دارد... هر دو طرف باید مواظب باشند. مبادا گروه اوّل دچار جمود تحجّر شوند. مبادا گروه دوم دچار انحراف و زمینه سازى براى دشمنان و مخالفان اساس ارزشها شوند. (54)

3. خطر نفوذ دشمن در میان متولّیان و کارگزاران :

آسـیـب دیـگر اصلاحات از دیدگاه مقام معظم رهبرى ، خطر نفوذ دشمنان در دو جناح از طریق افراد نفوذى است :
از هـر دو طـرف ممکن است افرادى نفوذ کنند. گاهى یک دشمن از هر دو طرف نفوذ مى کند. از آن طـرف بـه عـنوان ارزش گرایى مى آید و با هرگونه تحوّلى مخالفت مى کند. از این خـطـرنـاک تـر، ایـن طـرف قـضـیـه اسـت کـه بـه عـنـوان تـغـیـیـر و تـحـول و پـیـشـرفـت ، کـسـانـى بـیـایـنـد کـه بـا ارزشـهـا، بـا اصل نظام و با اصل تدیّن و با اصل عدالت اجتماعى مخالفت کنند.
آن رهبر فرزانه معتقدند که این افراد نفوذى در دو جا ممکن است بیشتر نفوذ پیدا کنند:
اوّل در بـدنـه اقـتـصـادى کـشـور کـه ایـن یـک امـر خـطـرنـاکـى اسـت . چـون اقـتـصـاد، مال و ثروت در جامعه مهم است و باید در دست افراد امین باشد. این افراد نفوذى که آدمهاى بـیـگـانـه و غـریـبـه هستند، با نام تحوّل ، تغییر، پیشرفت و اصلاح ممکن است وارد میدان شـونـد و با عدالت اجتماعى و رفع تبعیض با نام دین مخالفت کنند، ولو اگر به زبان نـیـاورنـد. دوم کـه خـطرناک تر از اولى است این است که افراد نفوذى در مراکز فرهنگى نـفـوذ کـنند و ذهن ، ایمان ، باورها و ارزشهاى مردم را قبضه کنند و در اختیار خود بگیرند؛ یـعنى همان چیزى که در غرب اتّفاق افتاد، در اینجا نیز اتّفاق بیفتد و آن همان سرمایه سالارى است . سرمایه داران همچنان که در غرب ، رادیوها و تلویزیونها و مراکز خبرى و رسـانه اى را در اختیار دارند، به داخل کشور بیایند و مراکز فرهنگى را هم تصرف کنند و از طریق فرهنگ تاءثیر بگذارند و این همان تهاجم فرهنگى است . (55)

4. بى توجهى به طرح همه جانبه امریکا براى فروپاشى نظام ( گورباچفیزه کردن ایران ):

آسـیـب دیگرى که مقام معظم رهبرى در مورد انجام اصلاحات در ایران به آن بسیار تاءکید کـرده و در دیـدار کـارگـزاران نـظـام در یـک جـلسـه بـه طـور مفصل در مورد آن بحث کرده اند، بى توجهى به طرح همه جانبه امریکا براى فروپاشى نـظـام جـمـهـورى اسـلامـى ایران همانند شوروى سابق و به اصطلاح گورباچفیزه کردن ایـران اسـت . ایـشـان ابـتـدا ضـمـن تـأکـیـد بـر ایـنـکـه از اوّل انـقـلاب تـا امـروز در مـسـائل گوناگون و در عرصه هاى مختلف این نظام با جوانب و جـریانهاى گوناگون بوده ام و هم آدمها و حرفها را مى شناسم و هم با تبلیغات رسانه اى دنـیـا آشـنـا هـسـتـم ، بـه یـک جـمـع بـنـدى در مـورد مسائل ایران رسیده ام که خلاصه آن عبارت است از اینکه :
یـک طـرح هـمـه جـانـبـه امـریکایى براى فروپاشى نظام جمهورى اسلامى طراحى شده و جـوانـب آن از هـمه جهت سنجیده شده (است .) این طرح ، طرح بازسازى شده اى است از آنچه کـه در فـروپاشى اتّحاد جماهیر شوروى اتّفاق افتاد. به نظر خودشان مى خواهند همان طرح رادر ایران اجرا کنند. (56)
رهبر انقلاب ، ضمن بیان این طرح ، چند نکته را نیز تذکر مى دهند:
نـکـتـه اول این است که وقتى مى گوییم طرح امریکایى ، معنایش این نیست که بقیه بلوک غـرب در ایـن زمـینه با امریکا همکارى نداشتند؛ چرا که همه غرب و همه اروپا در این زمینه بـه شـدت بـا امـریکا همکارى مى کردند. نقش آلمان و انگلیس و بعضى از کشورهاى دیگر به صورت بارز بود. (57)
نـکـتـه دوم ایـن اسـت کـه وقـتـى مـى گـویـیـم طـرح امـریـکـایـى ، مـعـنـایـش ایـن نـیـست که عـوامـل داخـلى فـروپـاشـى شـوروى سـابـق را نـادیـده مـى گـیـریـم . عـوامـل داخـلى شـوروى هـم مـثـل فقر شدید اقتصادى ، فشار بر مردم ، اختناق شدید، فساد ادارى و بـوروکراسى و انگیزه هاى قومى و ملى نیز در فروپاشى آن نقش داشتند و غرب از این عوامل نیز به بهترین وجه استفاده کرد. (58)
نـکـتـه سـوم ایـن کـه ایـن طـرح یـک طـرح نـظـامـى نـبـود، بـلکـه در درجـه اوّل یک طرح رسانه اى بود که عمدتا به وسیله تابلو، پلاکارد، روزنامه ، فیلم و غیره اجـرا مـى شـد. حـدود شـصت درصد آن مربوط به تاءثیر رسانه ها و ابزارهاى فرهنگى بـود. عـوامـل اقـتـصـادى و سـیـاسـى در درجـه دوم اهـمـیـت قـرار داشـت و عامل نظامى هیچ تاءثیرى در آن نداشت . (59)
حـضـرت آیـت اللّه العـظـمى خامنه اى ، ضمن شرح چگونگى ماوقع فروپاشى شوروى و نقش ‍ مطبوعات و افراد نفوذى و چگونگى فریب گورباچف و نفوذ غرب در یلتسین ، نشان مـى دهـنـد کـه بـه طـور دقـیـق و کامل فروپاشى این کشور را نظاره کرده و آن را با روند اصـلاحـات در زمـان جـنـاب آقـاى سـیـد مـحمد خاتمى مقایسه کرده اند. اما ایشان معتقدند که امـریـکـائیـهـا و غـرب در مـورد ایـران دچـار چـنـد اشـتـبـاه اسـاسى شدند: اولا آقاى خاتمى گـورباچف نیست ، ثانیا اسلام کمونیست نیست ، ثالثا نظام مردمىِ جمهورى اسلامى ، نظام دیـکـتـاتـورى پـرولتـاریـا نـیـسـت ، رابـعـا ایـرانِ یـکـپـارچـه هـمـانـنـد شـوروى مـتـشکل از سرزمینهاى به هم سنجاق شده نیست و خامسا به نقش رهبرىِ دینى و معنوى در این نـظـام تـوجـه نـشـده اسـت ؛ زیـرا ایـن گـونـه رهـبـرى در جـهـان بـى بدیل است . (60)
ایشان در پایان متذکر مى شوند:
البته اینها اشتباهاتى نیست که اگر من ذکر کردم ، آنها بتوانند اصلاحش کنند؛ نه (آنها) اشـتباه در شناخت واقعیتها دارند (و) بر اساس این اشتباه برنامه ریزى مى کنند و برنامه ریـزى غـلط از آب در مـى آیـد و لذا مـوفـق نـمـى شـونـد. آنـها در دفاع از رژیم پهلوى ، بـرنـامـه ریـزى کـردنـد و بـا هـمـه قـدرت ایـسـتـادنـد؛ مـنـتـهـا در شـنـاخـت مسائل ایران ، در شناخت مردم ایران ، در شناخت روحانیت و در شناخت دین اشتباه کرده بودند، لذا شـکـسـت خـوردنـد. ایـنـجـا (اصـلاحـات ) هـم سـرنوشتشان جزء این نیست و شکست خواهند خورد. (61)

خلاصه و نتیجه گیرى

شعار اصلاح و اصلاح طلبى همواره به عنوان مبنایى براى تغییر نظامهاى سیاسى مورد استفاده احزاب ، گروهها، جریانهاى سیاسى و زمامداران قرار گرفته است . یکى از اهداف مـهـم انـقـلاب اسـلامـى از ابـتـداى شـکل گیرى آن توسط امام خمینى (ره )، انجام اصلاحات گـسـتـرده و وسـیـع در مـسـائل مـادى و مـعـنـوى جـامـعـه اسـلامـى بـوده اسـت . و بـه هـمـیـن دلیـل از ابـتدا تاکنون ، اصلاحات زیادى در جامعه انجام شده است . این شعار پس از روى کـار آمـدن جـنـاب آقـاى خـاتـمـى بـه عـنـوان رئیـس ‍ جـمـهـور در سال 1376 ه‍ . ش ، به عنوان یک گفتمان برتر دوباره جان تازه اى گرفت و بحث روز شد.
مـقـام مـعـظـم رهـبـرى نـیـز چـه در زمـان دولت هـشـت سـاله آقـاى خـاتـمـى و چـه قـبـل و بـعد از آن ، رهنمودهاى مهمى درباره اصلاحات و انجام آن در جامعه ایران داشته اند که از مجموع این بیانات و رهنمودها، نتایج زیر به دست مى آید:
1. اصـلاحـات نـه تـنـهـا در ذات و هـویـت انقلاب است ، بلکه انقلاب خودش بزرگ ترین اصلاح است .
2. انـجـام اصـلاحـات یـک حـقـیـقت ضرورى و بالاتر از آن ، یک فریضه دینى است که در صـورت انـجـام نـشـدن آن جـامـعـه دچـار گـسترش فقر، توزیع ناعادلانه ثروت ، سلطه نوکیسه ها بر مراکز اقتصادى ، سخت تر شدن زندگى مردم ، عدم استفاده درست از منابع کشور، فرار مغزها و.. مى گردد.
3. اصلاحات در عرصه هاى مختلف مثل اصلاح ادارى ، اقتصادى ، قضایى ، امنیتى و اصلاح قـوانـیـن و مـقـرّرات بـایـد انـجـام شـود. امـا اصـلاحات به معناى حقیقى که همان اصلاحات انقلابى و اسلامى است باید مبارزه با فقر، فساد و تبعیض باشد.
4. در روند انجام اصلاحات باید اولویتهایى در نظر گرفته شوند که مهم ترین آنها، تعریف اصلاحات ، هدایت از یک مرکز مقتدر، حفظ ساختار نظام ، مقابله با تندروى و دخالت بیگانگان ، و مقابله با عوامل تجزیه قومى در کشور است .
5. اصلاحات دو نوع است . اصلاحات اسلامى و انقلابى و اصلاحات امریکایى . آنچه که مـسـئولان و مـردم ایـران بـه دنـبـال آن هـسـتـنـد، اصـلاحـات نـوع اوّل است .
6. اصـلاحـات هـمانند سایر پدیده هاى اجتماعى داراى آسیبهایى مى باشد که عبارتند از: بـى تـوجـهـى بـه ارزشـهـاى انـقـلاب ، تـحـجـّر و انـحـراف ، نـفـوذ افـراد بـیـگـانه در داخل جناحهاى داخلى و گورباچفیزه کردن ایران .

پي نوشت ها :

45. مضمون بیانات مقام معظم رهبرى در خطبه هاى نماز جمعه 26 / 1 / 79.
46. بیانات مقام معظم رهبرى در خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 26 / 1 / 1379.
47. همان .
48. بـیـانـات مـقـام مـعـظـم رهـبـرى در دیـدار جـمعى از مدیران و مسئولان وزارت آموزش و پرورش ، 26 / 4 / 1381.
49. عـبـاس آریانپور و منوچهر آریانپور، فرهنگ دو جلدى انگلیسى ـ فارسى ، ج 2، ص 1569.
50. بیانات مقام معظم رهبرى در خطبه هاى نماز جمعه تهران ، 23 / 2 / 1379.
51. همان .
52. همان .
53. همان .
54. همان .
55. همان .
56. بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام ، 19 / 4 / 1379.
57. همان .
58. همان .
59. همان .
60. همان .
61. همان .

منبع: حصون ، زمستان 1385، شماره 10
/خ