ریزش مو یا آلوپسی چیست؟

درک چرخه رشد مو برای ارزیابی ریزش مو، در فهمیـدن و درک ایـن اخـتلال می‌تواند بـسیار حائز اهمیت باشد. به طور کلی ریزش مو می‌تواند خـود حکایتی از بیماری آلوپسی و در واقع یک بیماری منحصر به فرد باشد؛ یا می‌تواند شاهدی بـر اختلالی سیستمیک یا عفونی باشد. از این رو بررسی و معاینه مو نیاز به دقت بیشتری دارد.

البته چرخه حیات مو در اثر عوارض جانبی داروها، تروما و حتی بیماری‌های سیستمیک می‌تواند دستخوش تغییر شود و خود را به صورت ریزش مو نمایان سازد.

• طاسی به الگوی مردانه ( آلوپسی آندروژنتیک):

این الگوی طاسی در مردان ممکن است خیلی زود و حتی از سنین نوجوانی آغاز گردد. معمولا مشخصه این نوع ریزش مو، کم شدن موها از خط رویش مو در شقیقه ها و کم مو شدن از قسمت بالای سر می باشد. در نهایت ممکن است به طاسی کامل یا جزئی منجر گردد.

• طاسی به الگوی زنانه ( آلوپسی آندروژنتیک):

ریزش موی ثابت در زنان معمولا به نازک شدن موها در قسمت جلو و کنار تاج سر محدود می گردد. موهای قسمت جلوی سر در زنان باقی می ماند و بندرت طاسی کامل را تجربه می کنند.

• آلوپسی مربوط به زخم:

این شرایط نادر در زمان آسیب های التهابی و زخم شدن پیاز مو اتفاق می افتد، و سبب ریزش موی دائمی می گردد. گاهی اوقات ریزش موی منطقه ای با خارش و درد همراه است.

بررسی چرخه رشد مو

چرخه رشد فولیکول مو شامل سه فاز است:

* آناژن (فاز رشد)
* کاتاژن (فاز پسرفت)
* تلوژن (فاز استراحت)

فاز آناژن در موهای سر به طور متوسط 3 سال طول می‌کشد و طول مو را مـشخص می‌کند. تخمین زده می شود که در هر زمان، 90 درصد فولیکول‌های مو در این مرحله از چرخه قرار دارند.

بعـد از مرحله آنا‌ژن، فاز کاتاژن شروع می‌شود که یک مرحله ناشی از آپوپتوز سلول‌های ماتریکس مو است و به طور متوسـط سه هفته طول می‌کشد و شامل ۱ تا ۲ درصد از همه فولیکول‌های مو است.

فـاز تلوژن تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد فولیکول‌های مو را شامل می‌شود و به طور متوسط 3 ماه طول می‌کشد.

در آخر هر چرخه، فاز اگزوژن اتفاق میوفتد که به موجب آن یک ساقه موی جدید ساخته می‌شود و موی قدیمی ریزش پیدا می‌کند.

در مجموع، هر فرد ممکن است روزانه بین 25 تا 100 تار از موهای سر را در طی فاز اگزوژن طبیعی از دست دهد.

انواع ریزش مو

1. ریزش موی آره آتا (Areata Alopecia): از دست دادن مو به شکل طاسی در ناحیه ای از سر
2. ریزش موی تلوژن (telogen effluvium): از دست دادن مو به فرم پراکنده
3. ریزش موی آندروژنیک (Androgenic Alopecia): از دست دادن مو، ناشی از افزایش فعالیت آندروژن‌ها
4. ریزش موی آناژن (anagen effluvium): ریزش مو به علت شیمی درمانی، رادیوتراپی و …
5. ریزش موی تریکوتیلومانیا (trichotillomania): کندن موها توسط فرد بیمار

دیگر دلایل ریزش مو

•     تغذیه نامناسب: دریافت ناکافی پروتئین و آهن در رژیم غذایی و داشتن تغذیه ای نادرست سبب ریزش مو می گردد. رژیم های غذایی غلط (Fad diets, crash diets) و بیماری های خاصی مانند اختلالات مربوط به خوردن می توانند سبب تغذیه نامناسب در شما گردند.

•     داروها: داروهای خاصی که برای درمان بیماری های مجرای گوارشی، آرتریت، افسردگی، مشکلات قلبی و فشار خون تجویز می گردند، ممکن است سبب ریزش مو در برخی از افراد گردند. همچنین قرص های ضد بارداری ممکن است سبب ریزش مو در برخی از افراد شوند.

•     بیماری: بیماری هایی مانند دیابت و لوپوس ممکن است سبب ریزش مو گردند.

•     درمان های پزشکی: شیمی درمانی و رادیوتراپی نیز ممکن است سبب ریزش مو گردند. تحت این شرایط فاز آناژن مو متاثر می گردد. بعد از قطع این درمان ها معمولا موهای شما شروع به رویش می کنند.

•     تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی و عدم تعادل در هورمون ها سبب ریزش موی موقتی می گردد. تغییرات هورمونی به دلایلی مانند بارداری، زایمان، قطع قرص های ضدبارداری، شروع یائسگی، و کم کاری یا پرکاری تیروئید ایجاد می شود. در پی تغییرات هورمونی، ریزش مو ممکن است تا 3 ماه به تاخیر بیافتد، همچنین رویش مجدد موهای جدید نیز ممکن است 3 ماه طول بکشد. در طول بارداری، موها بطور طبیعی پرپشت تر و ضخیم تر می باشند. معمولا 3 ماه بعد از زایمان ریزش مو اتفاق می افتد. چنانچه عدم تعادل هورمون ها بدلیل تولید اضافی تستوسترون باشد، سبب نازک شدن موها در قسمت تاج سر می گردد. با اصلاح عدم تعادل هورمون ها، ریزش نیز مو متوقف می شود.

•      شیوه های رفتاری با موها: مواد شیمیایی که برای رنگ کردن، دکلره کردن، و یا صاف کردن و فر کردن موقتی مو استفاده می گردند، چنانچه بیش از اندازه و یا به شیوه غلطی استفاده شوند، سبب آسیب به مو و شکننده شدن آن می گردند. استفاده بیش اندازه از سشوار نیز چنانچه به ساقه مو آسیب وارد گرداند، می تواند سبب ریزش مو شود.

•     عفونت های مربوط به کف سر: عفونت هایی مانند قارچ ها می توانند به موها و پوست سرتان هجوم ببرند و سبب ریزش مو گردند. زمانی که عفونت ها درمان شوند، معمولا موها مجددا شروع به رویش می کنند. عفونت های قارچی معمولا با مصرف داروهای ضد قارچی، درمان می شوند.

•       Trichotillomania: نوعی بیماری روانی می باشد که در آن افراد تمایل زیادی به کشیدن موهای خود (از کف سر، ابرو و یا دیگر نقاط بدن) دارند. کشیدن مو از کف سر، سبب کم شدن مو در نقاط کمی از سر می گردد، و ممکن است تا مدتی پنهان بماند. علت این بیماری هنوز در دست تحقیق است و علت خاصی برای آن پیدا نشده است.

آزمایش های تشخیصی

سابقه کامل پزشکی، سابقه خانوادگی و ارزیابی وضعیت جسمی در تشخیص کمک کننده می باشد. الگو و سرعت ریزش مو و وجود آسیب های مربوط به مو (مانند موهای شکننده) و علایم همراه آنها به تشخیص کمک می کنند.

چنانچه علت ریزش مو بعد از معاینه مشخص نگردید، انجام آزمایش های ذیل ضروری می باشد:

•    آزمون کشیدن مو: چندین دسته مو به آرامی کشیده می شود تا مشخص گردد چه میزانی از موها ریزش دارند. این آزمون به شما کمک می کند تا مرحله ریزش مو را تعیین نمایید و برای تشخیص و جلوگیری از telogen effluvium کمک کننده می باشد.

•    نمونه برداری از پوست: نمونه برداری از پوست سر یا چند موی چیده شده از سر، به تشخیص اینکه آیا ریزش مو بعلت عفونت است، کمک می کند.

•    برداشت بافت (بیوپسی): زمانی که تشخیص مشکل باشد( بخصوص در مورد آلوپسی منطقه ای یا آلوپسی مربوط به زخم) برای اطمینان از این روش استفاده می شود. برای انجام این تست، پزشک از ابزار دایره مانندی برای برداشت بافت از لایه های عمیقتر پوست استفاده می کند.

•    آزمایش های غربال گری برای بیماریهای مرتبط: برای تعیین اینکه ریزش مو مربوط به بیماری خاصی (مانند بیماری تیروئید، دیابت و لوپوس)هست یا نه، پزشک آزمایشاتی را انجام می دهد. گاهی اوقات داروهای خاصی که برای درمان بیماری های مجرای گوارشی، آرتریت، افسردگی، مشکلات قلبی و فشار خون تجویز می گردند، ممکن است سبب ریزش مو گردند.

درمان دارویی

طاسی (چه بصورت موقتی و چه دائمی) قابل درمان نمی باشد. اما درمان های مربوط به ریزش مو، رویش مو را افزایش می دهند و کم مویی را پنهان می سازند. در برخی از انواع ریزش مو، رویش مجدد مو ممکن است بدون هیچ درمانی بازگردد.

داروها

کارایی داروهای تجویز شده برای درمان ریزش مو، بستگی به علت و وسعت ریزش مو و نیز پاسخ افراد نسبت به تجویز دارو دارد. معمولا درمان در موارد شدید، کارایی کمتری دارد. انواع داروهای مورد تایید از سوی FDAبرای درمان ریزش مو شامل موارد ذیل می باشند:

• ماینوکسیدیل(Rogaine): داروی بدون نسخه تایید شده برای درمان آلوپسی منطقه ای و ریزش موی آندروژنتیک، ماینوکسیدیل می باشد. این دارو بصورت مایع یا کف مانند می باشد، که باید دو بار در طول روز به کف سر بمالید، این دارو سبب رویش مو شده و جلوی ریزش بیشتر مو را می گیرد. این دارو در برخی افراد سبب کاهش سرعت ریزش مو و در برخی رویش مجدد مورا سبب می گردد و در برخی هر دو اثر را دارد.

ماینوکسیدیل بصورت محلول 2% یا 5% موجود می باشد. موهای جدیدی که در اثر مصرف ماینوکسیدیل رویش دارند، نازکتر و کوتاهتر از موهای قبلی می باشند. اما این رویش مو برای افرادی که می خواهند کم مویی خود را پنهان کنند، کمک کننده می باشد. معمولا بعد از قطع این دارو، رویش موهای جدید، متوقف می گردد البته در مورد موهای جدیدی که شروع به رشد کرده اند، این روند ممکن است 12 هفته طول بکشد. چنانچه در طول 6 ماه، حداقل نتیجه را در اثر مصرف این دارو داشته باشید، احتمالا پزشک مصرف آن را متوقف می کند. اثر جانبی این دارو احتمال خارش در کف سر می باشد.

• فیناستراید (Propecia): این دارو برای درمان طاسی مردانه تجویز می گردد که باید بصورت روزانه و به شکل قرص مصرف شود. در اغلب مردانی که این دارو را مصرف می کنند، سرعت ریزش مو کاهش می یابد و برخی افراد رویش موهای جدید در اثر مصرف این دارو را نیز گزارش می نمایند. معمولا چندماه طول می کشد تا نتایج مثبت مصرف این دارو مشخص گردد.

فیناستیرید از تبدیل تستوسترون به دی هیدرو تستوسترون ممانعت می نماید. دی هیدرو تستوسترون هورمونی است که سبب انقباض پیاز مو شده و فاکتور مهمی در ریزش موی مردانه می باشد. از اثرات جانبی نادر این بیماری کاهش میل وتوان جنسی می باشد. همانند ماینوکسیدیل، با قطع دارو اثرات مثبت آن نیز متوقف می گردد.

فیناستراید برای درمان در زنان تایید نشده است. مصرف این دارو خطر قابل ملاحظه ای برای زنان در سنین باروری دارد. چنانچه باردار هستید، حتی نباید این قرص را با دست لمس کنید چون این دارو جذب می گردد و مشکلات جدی را بخصوص برای جنین پسر بدنبال خواهد داشت.

• کورتیکواستروئیدها: تزریق کورتیزون در کف سر برای درمان آلوپسی منطقه ای استفاده می گردد. در این روش تزریق بصورت ماهیانه انجام می شود. در موارد ریزش موی زیاد در آلوپسی منطقه ای، پزشک معالج قرص کورتیکواستروئید را تجویز می نمایند. معمولا 4 هفته بعد از تزریق، موهای جدید رویت می شوند. کرم ها و پمادها نیز ممکن است تجویز شوند، اما اثر کمتری نسبت به تزریق دارند.

• Anthralin (Dritho-Scalp): این دارو ترکیبی بوده و بصورت کرم یا پماد در دسترس است. بطور روزانه در کف سر مورد استعمال قرار می گیرد و با شستشو پاک می گردد. معمولا این دارو برای درمان پسوریازیس مورد استفاده قرار می گیرد اما گاهی برای درمان دیگر ناراحتی های پوستی نیز تجویز می گردد. در مورد آلوپسی منطقه ای، این دارو رویش موهای جدید را تحریک می نماید. ممکن است 12 هفته طول بکشد تا موهای جدید ظاهر شوند.

بیماری هایی که باعث ریزش موها می‌شود

بیماری تریکوتیلومانیا

تریکوتیلومانیا به معنای کندن موها است. در این بیماری که یک اختلال روانی است فرد موهای سر یا ابروها را با ناخن‌هایش کنده و از پوست سر جدا می‌کند. به عقیده متخصصان این وضعت بیشتر در بین خانم‌ها دیده می‌شود و پیشگیری و درمان تریکوتیلومانیا سخت و پیچیده است. چون نوعی آسیب به خویش است. درمان این نوع ریزش مو نیاز به مشاوره روان‌پزشک دارد و هیچ دارو یا درمانی برای آن تجویز نمی‌شود.

تلوژن افلوویم

احتمالاً حتی نام تلوژن افلوویم به گوشتان نخورده است. این اختلال را ریزش مو بر اثر شوک محیطی ترجمه کرده‌اند. به این ترتیب که ریزش مو به صورت سریع و ناگهانی بروز می‌کند که به آن ریزش موی واکنشی نیز گفته می‌شود. اختلال تلوژن افلوویم بعد از یک صدمه مانند عمل جراحی، از دست دادن عزیزان یا استرس عاطفی بروز می‌کند. به عقیده متخصصان عوامل متعددی برای بروز این مشکل وجود دارد. باید بدانید که این نوع ریزش موقتی اما بسیار وسیع است. در واقع تلوژن افلوویم برخلاف آلوپسی تمام موها را درگیر می‌کند و ریزش مو بسیار وسیع رخ می‌دهد. خوشبختانه در اغلب موارد ریزش موی ناشی از این اختلال موقتی بوده و برطرف می‌شود. برای برطرف کردن این اختلال از تزریق موضعی داروهای کورتونی استفاده می‌شود تا این ریزش ناگهانی و وسیع متوقف شود.

درماتوفیتوز

در این مشکل پای قارچ پوست سر در میان است و به آن کچلی قارچی سر نیز گفته می‌شود. در واقع کچلی قارچی سر به واسطه قارچ‌هایی ایجاد می‌شود که درماتوفیت نامیده می‌شوند. به این ترتیب که انگل‌ها شروع به حمله به بافت‌های موها می‌کنند و پدیده آلوپسی بروز می‌کند. این مشکل در بین کودکان شیوع بیشتری دارد و چنین مشکلات عفونی در بین بالغین به ندرت دیده می‌شود. عامل کچلی قارچی سر در بین کودکان بیش از مسائل بهداشتی به عوامل محیطی بستگی دارد. این قارچ بسیار مسری است و باعث ریزش موهای زائد نیز می‌شود.

مشکلات تیروئیدی

اختلالات غده تیروئید نقش مستقیمی روی توده مو دارد چون این غده هورمون‌هایی ترشح می‌کند که نقش مهمی در سلامت موها ایفا می‌کنند. به عقیده متخصصان افرادی که تحت درمان مشکلات تیروئیدی نظیر کم کاری یا پرکاری تیروئید هستند موی زیادی از دست می‌دهند. معمولاً خانم‌ها بیشتر از آقایان در معرض این نوع ریزش مو قرار می‌گیرند. علاوه بر این بلند بودن موهای زنانه از دیگر عواملی است که این نوع ریزش مو در بین خانم‌ها بیشتر به چشم می‌خورد. باید بدانید که ریزش مو در بین خانم‌ها در طول زندگی‌شان به میزان ۷۰ درصد است. تغییرات هورمونی نیز منشأ ریزش مو در خانم‌ها محسوب می‌شود. به طور دقیق‌تر باید گفت که در بین خانم‌های جوان بین ۱۶ تا ۳۰ سال، مصرف قرص‌های ضدبارداری در برخی موارد باعث ایجاد مشکل آلوپسی می‌شود.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت عصر ایران
سایت مشرق نیوز