رفتار قاطعانه یعنی چه؟

رفتار قاطعانه به معنای داشتن مهارت ابراز هیجانات، عواطف و خواسته‌هاست به گونه‌ای که منجر به آسیب زدن به دیگری نشود. اغلب ترس از طرد شدن و از دست دادن دیگران مانع از بیان خواسته‌ها و ابراز هیجانات می‌شود. گاهی این ترس آن قدر شدید می‌شود که در بسیاری از موقعیت‌ها کارها و رفتارهایی انجام می‌دهید که تنها به خاطر راضی نگه داشتن دیگران خواهد بود.

به همین ترتیب برای راضی نگه داشتن آن‌ها از خود می‌گذرید تا به آنچه از شما می‌خواهند جامه عمل بپوشانید. شاید این پاداش‌های لفظی و تحسین و تمجیدهای قلابی آن‌ها شما را تا مدتی راضی نگه دارد اما از یک جایی به بعد جز متوقع کردن دیگران و حس قربانی بودن چیزی برایتان باقی نمی‌ماند. قاطعیت به این معناست که صریح و روشن خود را ابراز کنید و این ابراز به گونه‌ای باشد که عواطف، جایگاه و مرزهای دیگری را نشکنید.

از خود و خواسته‌های خود گفتن با در نظر گرفتن احساسات سایرین هنری است که آن را رفتار قاطعانه می‌نامیم. همچنین شما می‌توانید با مطالعه ارتباط موثر برای بهبود روابط خود نیز قدم بردارید.1

چرا باید قاطع باشیم؟

هر رفتاری که از شما سر می‌زند علاوه بر واکنشی که در دیگران بر می‌انگیزاند، تصویری نو از خود در ذهنتان نیز رقم می‌زند. مهم‌ترین اثر قاطعیت، تصویری است که از خودتان در ذهن می‌سازید. هر چه رفتارها روشن و مبتنی بر تصمیم گیری‌های راسخ شما باشد و حس آزادی در بیان خواسته‌ها داشته باشید؛ تصویری که از خود می‌سازید نیز قدرتمندانه و معتمد به نفس خواهد بود. اگر هر بار در مواجه با دیگران موضع رودربایستی اختیار کنید و از حقوق شخصی برای سایرین بگذرید یک تصویر مخدوش از خود در ذهنتان ایجاد می‌کنید.

معمولا تصاویر ضعیفی که به دلیل اتخاذ این رفتارهای معیوب در ذهنتان ساخته می‌شود منجر به خودگویی‌های منفی می‌شود. شاید مرتبا خود را به دلیل ناتوانی در نه گفتن و یا ابراز نکردن هیجاناتتان مورد تنبیه و توبیخ قرار دهید که در دراز مدت زمینه ساز اضطراب و افسردگی خواهد شد.

داشتن رفتارهای قاطعانه در ساختن تصویر ذهنی دیگران از شما نیز سهم مهمی دارد. زمانی که دیگران شما را صاحب مرزهای روشن و تعیین شده‌ای بدانند کمتر در موضع آسیب و یا سوء استفاده قرار خواهید گرفت. نتیجتا با یادگیری مهارت‌های رفتار قاطعانه هم کمتر آسیب می‌زنید و هم کمتر آسیب می‌خورید.1

انواع رفتار قاطعانه

انواع مختلفی از رفتار قاطعانه وجوددارد:

رد قاطعانه

در این نوع رفتار قاطعانه ، فرد بدون توسل به رفتارهای پرخاشگرانه و به صورتی کاملا پسندیده درخواست ها و پیشنهادهای ناسالم ،تحمیلی و غیر منطقی دیگران را رد می کند.

بیان قاطعانه

بسیاری از مردم در بیان نظرات و احساسات خود،چه مثبت و چه منفی مشکل دارند.حتی بسیاری ازافراد در بیان احساسات مثبت وزیبای انسانی مانند قدردانی کردن ،ابراز محبت و علاقه کردن نیز مشکل دارند . بعضی از این افراد نگرانند که با ابراز احساسات مثبت خود دیگران از آنها سوءاستفاده کنند.

در مورد احساسات منفی نیز بسیاری از افراد یاد گرفته اند که خود را سانسور کنند به خصوص افرادخجالتی و کمرو .یک نوع رفتار قاطعانه توانایی ابراز احساسات چه مثبت و چه منفی به نحو سالم است بدون اینکه به کسی صدمه زده شود یا به حقوق فردی تجاوز گردد.در مهارت بیان قاطعانه ،فرد به صورت مستقیم ، صادقانه و بدون لطمه زدن به دیگری احساسات خود را به نحو سالمی بیان می کند.

درخواست قاطعانه

بسیاری ازمردم به اشتباه عقیده دارند که یک انسان کامل هیچ گاه از کسی کمک نمی گیرد و همیشه روی پای خودش است. این باور کاملا اشتباه است توانایی مطرح کردن درخواست هایی از دیگران یکی از مهارت های ارتباطی سالم است .این مهارت پیچیده و پیشرفته ای است که انسان بتواند به منظور تسهیل کارها و فعالیت هایش از دیگران کمک بگیرد.2

چطور قاطعانه رفتار کنیم؟

بعضی آدم‌ها ذاتا قاطع‌تر از دیگران رفتار می‌کنند. اگر شخصیت شما بیشتر به طرف منفعل بودن یا پرخاشگری متمایل است، شاید بهتر باشد روی مهارت‌های زیر کار کنید.

برای خودتان و حق و حقوق‌تان ارزش قائل باشید

حق و حقوق شما، افکار، احساسات، نیازها و خواسته‌های شما همانقدر مهم‌اند که برای بقیه افراد مهم است، نه بیشتر و نه کمتر.

حقوق‌تان را بشناسید و از آنها دفاع کنید.

باور داشته باشید که لایق این هستید که همیشه با احترام و کرامت با شما برخورد شود.

دست از عذرخواهی کردن برای هرچیزی بردارید.

نیازها و خواسته‌هایتان را بدانید و درخواست کنید که به آنها رسیدگی شود

منتظر ننشینید که یک نفر دیگر بیاید و به خواسته‌های شما توجه کند؛ در این صورت ممکن است تا ابد چشم به راه بمانید!

درک کنید که اگر می‌خواهید عملکردتان در بیشترین حد خود باشد، لازم است که به خواسته‌هایتان رسیدگی شود.

دنبال راه‌هایی بگردید که بدون قربانی کردن نیازهای دیگران، نیازهای خودتان را برآورده کنید.

بپذیرید که هرکس مسئول رفتار خودش است

اشتباه نکنید و مسئولیت واکنشی که دیگران به حرف‌های قاطعانه‌ی شما نشان می‌دهند (مثلا خشم، تنفر) را نپذیرید. شما فقط و فقط می‌توانید خودتان را مهار کنید، نه هیچ‌کس دیگر را.

تا زمانی که جلوی برآورده شدن نیازهای دیگران را نگرفته‌اید، حق دارید که آنچه می‌خواهید بگویید و انجام دهید.

افکار و احساسات منفی را به شکلی سالم و مثبت بیان کنید

به خود اجازه‌ی عصبانی شدن بدهید، اما همیشه احترام را نگه دارید.

همان چیزی که به آن فکر می‌کنید را بگویید، اما طوری بیانش کنید که به احساسات طرف مقابل لطمه نزند.

خوددار باشید و کنترل احساسات خود را در دست بگیرید.

از خودتان دفاع کنید و در مقابل کسانی که شما و/یا حقوق‌تان را به چالش می‌کشند، بایستید.

هم با انتقاد و هم با تعریف و تحسین، به شیوه‌ای مثبت برخورد کنید

اگر ازتان تعریف کردند، مؤدبانه آن را بپذیرید.

به خود اجازه اشتباه کردن و کمک خواستن از دیگران را بدهید.

بازخوردها را به شکل مثبت بپذیرید؛ برای اعلام کردن مخالفت‌تان آماده باشید اما نه عصبانی شوید و نه حالت دفاعی به خود بگیرید.

یاد بگیرید که هر وقت لازم بود «نه» بگویید

محدودیت‌های خودتان را بشناسید و بدانید چه چیزهایی باعث می‌شوند احساس کنید از شما سوءِاستفاده شده.

بپذیرید که انجام دادن همه‌ی کارها و راضی کردن همه‌ی افراد از توان‌تان خارج است. یاد بگیرید که با این قضیه کنار بیایید.

همان راهی را بروید که برای شخص شما مناسب است.

دنبال راه‌های جایگزینی باشید که نتیجه‌اش برد هر دو طرف باشد.3

تکنیک‌های ارتباط قاطعانه با دیگران

راه‌های گوناگونی برای برقراری ارتباط قاطع و محکم وجود دارد. برای هر موقعیتی می‌شود از این روش‌ها استفاده کرد.

جمله‌های «من …»

از «من می‌خواهم که…» و «من احساس می‌کنم که…» استفاده کنید تا شکل ساده‌ای از رفتار قاطعانه را به کار ببندید.

تشدیدِ تدریجیِ قاطعیت

این نوع از رفتار قاطعانه زمانی لازم می‌شود که چند بار برای رسیدن به خواسته‌تان تلاش کرده‌اید، اما نتیجه‌ای حاصل نشده. تکنیک اینگونه است که هرچقدر می‌گذرد، بیشتر و بیشتر قاطعانه برخورد کنید. شاید آخر این مسیر این باشد که به فرد مقابل بگویید که جلب نشدن رضایت‌تان چه عاقبتی خواهد داشت. اما به یاد داشته باشید که هر پیامد ناگواری هم که در ذهن طرف‌تان ترسیم کنید، باز هم امکان دارد به خواسته‌تان نرسید.

زمان بیشتری طلب کنید

گاهی وقت‌ها هم هست که فقط نیاز دارید جواب دادن را به تعویق بیندازید. ممکن است حال روحی‌تان مناسب نباشد و یا اینکه خودتان هم دقیق ندانید که چه می‌خواهید. صادق باشید و به طرف مقابل بگویید که برای شکل دادن به افکارتان چند دقیقه وقت لازم دارید.

فعل‌هایتان را عوض کنید

به جای «نمی‌تونم انجام بدم» بگویید «انجام نمیدم».

روی حرف‌تان پا فشاری کنید

حرف‌تان را از قبل آماده کنید.در طول مکالمه، حرفی را که آماده کرده اید،‌ بارها به همان شکل تکرار کنید. اصلا تسلیم نشوید. بالاخره طرف مقابل‌تان می‌فهمد که حرف‌تان جدی است.4

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.andishemehr.com
3.www.chetor.com
4.www.bartarinha.ir