علت ،علائم و درمان اسپاسم و گرفتگی عضلات

چهارشنبه، 21 آبان 1399

تخمین زمان مطالعه:

پدیدآورنده: کیمیا صادقی گرمارودی

موارد بیشتر برای شما

در ابتدا انواع مختلف ماهیچه‌ها را خواهیم شناخت، سپس درباره‌ی چیستی اسپاسم عضلانی و علل به وجود آمدن آن صحبت خواهیم کرد.

انواع مختلف ماهیچه‌ها

ماهیچه‌ها ساختارهای پیچیده‌ای هستند که باعث ایجاد حرکت در بدن می‌شوند. سه نوع مختلف ماهیچه در بدن وجود دارد:

ماهیچه‌ی قلبی (cardiac muscle) که کار پمپ کردن خون را بر عهده دارد.

ماهیچه‌ی اسکلتی (Skeletal muscle) که باعث حرکت بخش‌های خارجی بدن مانند. دست‌ها، پاها، گردن، کمر، شکم و صورت می‌شود.

ماهیچه‌ی صاف (Smooth muscle) که باعث حرکت بخش‌های تشکیل دهنده‌ی اندام‌های تو خالی بدن می‌شود‌. این نوع از ماهیچه‌ها دیواره‌ی مری، معده، روده‌ها، سرخرگ‌های بزرگ و رحم را تشکیل می‌دهند.

اسپاسم عضلانی چیست؟

اسپاسم عضلانی (muscle spasm) و یا گرفتگی عضلانی (muscle cramp) یک انقباض غیر ارادی ماهیچه‌هاست. اسپاسم عضلانی به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد و معمولاً به سرعت برطرف می‌شود‌. این عارضه معمولاً درد خیلی زیادی را در فرد ایجاد می‌کند‌.

اسپاسم ماهیچه‌ای با پرش عضلانی (muscle twitch) متفاوت است. در پرش عضلانی حرکت کنترل نشده‌ی یک بخش کوچکی از یک عضله‌ی بزرگ‌تر در زیر پوست قابل مشاهده است.

علائم و نشانه‌های گرفتگی عضلانی چیست؟

علائم و نشانه‌های اسپاسم عضلانی به نوع ماهیچه‌ی درگیر و شرایطی که به اسپاسم منجر شده بستگی دارد.

اسپاسم ماهیچه‌‌های اسکلتی معمولا ماهیچه‌هایی را درگیر می‌کند که فعالیت زیادی انجام می‌دهند. گرفتگی این ماهیچه‌ها باعث ایجاد یک درد حاد ناگهانی در هنگام انقباض و حرکت می‌شود. در این حالت ماهیچه‌ای که دچار اسپاسم شده به صورت برجسته و برآمده در زیر پوست قابل لمس خواهد بود.

در بسیاری از موارد گرفتگی خود به خود و در عرض چند ثانیه برطرف می‌شود ولی در برخی از موارد دقایق طولانی‌تری ادامه خواهد داشت.

در اسپاسم گرمایی، عضلات تا دقایق و یا حتی ساعاتی بعد از پایان گرفتن فعالیت هم حالت گرفته‌ی خود را حفظ خواهند کرد.

پرش عضلانی ممکن است چند ثانیه طول کشیده و یا روندی ادامه دار و تکرار شونده باشد. در واقع پرش عضلانی یک نوع انقباض عضلانی لحظه‌ای در گروه کوچکی از فیبرهای ماهیچه‌ای عضلات بزرگ‌تر و در محل قرارگیری یک رشته‌ی عصبی است. پرش عضلانی پلک‌ها، کشاله ران، ران یا انگشت شست را درگیر می‌کند.

پرش عضلانی تا حدود زیادی وابسته به استرس، اضطراب و مصرف مواد محرک مانند قهوه است. علاوه بر این مواد سودوافدرین (pseudoephedrine) یا فنیل‌افرین (phenylephrine) موجود در داروهای سرماخوردگی هم می‌توانند باعث بروز پرش عضلانی شوند.

داروهای آسم مانند آلبوتریول (albuterol) و داروهایی مانند آدرال ((Adderall) که برای درمان اختلال کم‌توجّهی – بیش‌فعالی استفاده می‌شوند هم ممکن است باعث پرش عضلانی شوند. این نوع از مشکلات عضلانی بدون خطر بوده و از آن‌ها تحت عنوان پرش عضلانی خوش خیم یاد می‌شود.

برخی از بیماری‌های عصبی مانند دیستروفی عضلانی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک و میوپاتی هم با پرش عضلانی همراه هستند. علاوه بر پرش عضلانی دیگر علائم این بیماری‌ها ضعف ماهیچه‌ای، از دست دادن اندازه ماهیچه و تغییر در حس عضلات است.

اسپاسم ماهیچه‌های صاف هم منجر به درد کولیکی خواهند شد که مرتب به سراغ فرد آمده و پس از مدتی از بین می‌روند. علائم اسپاسم عضلات صاف به نوع اندام درگیر بستگی دارد.

علت گرفتگی عضلات چیست؟

اسپاسم عضلانی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و هر کدام از آن‌ها به عوامل زمینه‌ای، نقطه‌ای از بدن که درگیر شده و محیطی که بدن در آن قرار دارد وابسته است.

زمانی که ماهیچه بیش از حد فعالیت می‌کند، ممکن است دچار اسپاسم شود. این مشکل معمولا در میان ورزشکارانی که در هوای گرم اقدام به انجام تمرینات شدید و سخت ورزشی می‌کنند دیده می‌شود‌. علاوه بر ورزشکاران، کارگران ساختمانی که در هوای گرم ساعت‌های زیر مشغول به کار هستند هم این نوع از اسپاسم ماهیچه‌ای را تجربه می‌کنند. معمولا ماهیچه‌های بزرگ در اثر کار در هوای گرم دچار اسپاسم می‌شوند. این شرایط تحت عنوان گرفتگی گرمایی (heat cramps) هم شناخته شده است.

علاوه بر این فرد در حال انجام فعالیت‌های معمول روزمره مانند برف روبی و یا زدن علف‌های حیاط هم دچار اسپاسم در عضلات گردن، شانه و کمر خواهد شد.

دیگر دلایل اسپاسم عضلانی

فعالیت‌های ورزشی جدید هم می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شود. زمانی که فرد حرکات شکم مانند دراز نشست را در تعداد و سرعت بالا انجام می‌دهد، امکان بروز اسپاسم عضلات شکم وجود دارد.

گرفتگی عضلانی نویسنده (Writer’s cramps) ناشی از استفاده طولانی مدت از عضلات کوچک دست و انگشتان است. به افرادی که با نوشتن سر و کار دارند توصیه می‌شود که در فواصل نوشتن هر چند وقت یک بار استراحت کرده و حرکات کششی در انگشتان خود انجام دهند. این کار به پیشگیری از بروز اسپاسم عضلانی کمک می‌کند.

از دست دادن آب بدن و از دست رفتن تعادل الکترولیت‌های خون هم منجر به اسپاسم و گرفتگی عضلانی می‌شود. ماهیچه‌‌های بدن به مقدار کافی آب، گلوکز، سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم نیاز دارند. این مواد شیمیایی به پروتئین موجود در ماهیچه‌ها اجازه می‌دهد تا یک ساختار منسجم را ایجاد کنند. هر کدام از مواد گفته شده اگر به مقدار کافی وجود نداشته باشند، ماهیچه‌ها تحریک پذیر شده و دچار اسپاسم خواهند شد.

آترواسکلروز یا بیماری سرخرگ محیطی هم ممکن است به اسپاسم و گرفتگی عضلانی منجر شود. چرا که در این حالت خون و مواد مغذی کافی به ماهیچه‌ها نخواهد رسید. این بیماری جریان خون به سمت پاها را هم کاهش داده و در نهایت باعث ایجاد درد در پاها در هنگام فعالیت خواهد شد.

اسپاسم در پاها معمولاً در هنگام ورزش رخ می‌دهد ولی گاهی اوقات در هنگام شب در انگشتان پا و کشاله ران هم دیده می‌شود.

«گرفتگی عضلات پا در شب» و «سندروم پای بی‌قرار» تحت عنوان اختلالات خواب طبقه بندی می‌شوند. در اغلب موارد دلیل بروز این نوع اسپاسم‌های عضلانی مشخص نیست.

درد مزمن گردن و کمر منجر به بروز اسپاسم‌های عضلانی می‌شود. گروه‌های بزرگ ماهیچه‌ای تنه را تشکیل می‌دهند و شامل ماهیچه‌های گردن، دیواره‌ی سینه، کمر، بازوها و پاها می‌شود. اسپاسم این ماهیچه‌ها گاهی ناشی از یک جراحت است و گاهی هم ناشی از تغییرات رخ داده در رگ‌های ستون فقرات است.

چاقی، استرس و فشار زیادی را روی ماهیچه‌های مرکزی بالاتنه وارد کرده و در نهایت باعث اسپاسم ماهیچه‌های گردن و کمر می‌شود.

بیماری‌های سیستماتیک مانند دیابت؛ کم خونی، بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های تیروئیدی و دیگر بیماری‌های هورمونی هم می‌توانند باعث ایجاد گرفتگی ماهیچه‌ای شوند.

بیماری‌های سیستم عصبی مانند بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، ام اس یا آسیب طناب نخاعی هم می‌تواند باعث گرفتگی عضلانی شود.

ماهیچه‌های صاف هم دچار گرفتگی می‌شوند. زمانی که یک ساختار توخالی که با هوا و مایعات پر شده با اسپاسم عضلانی فشرده می‌شود، درد مخصوصی که ایجاد می‌شود مانع از فشرده شدن مایعات و هوا می‌شود‌.

برای مثال زمانی که ماهیچه‌ی صاف تشکیل دهنده‌ی روده کوچک دچار گرفتگی می‌شود، باعث ایجاد موجی از درد به نام کولیک می‌شود‌. این درد کولیکی و قولنجی بعد از غذا خوردن و زمانی که صفرا در کیسه صفرا وارد می‌شود پدیدار شده و سپس از بین می‌رود.

زمانی که سنگ کلیه در مجرای ادراری حرکت می‌کند، ماهیچه‌هایی صاف تشکیل دهنده‌ی این مجرا که کلیه را به مثانه متصل می‌کنند، دچار اسپاسم شده و باعث ایجاد درد خاصی می‌شوند. غالبا این نوع درد با حالت تهوع و استفراغ همراه بوده و به آن اسپاسم کلیوی گفته می‌شود.

ماهیچه‌هایی که مری را در برگرفته اند، زمانی که بازگشت اسید معده باعث تحریک پذیری دیواره مری می‌شود هم می‌توانند باعث اسپاسم عضلانی شوند.

اسهال با دردهای کولیکی همراه است، ماهیچه‌هایی دیواره روده بزرگ درست پیش از اسهال دچار گرفتگی می‌شوند.

دردهای شکمی زمان خونریزی ماهیانه زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌های دیواره‌ی رحم با قدرت زیادی منقبض می‌شوند.

عروق کرونر قلبی که خون را به ماهیچه‌های قلب می‌رسانند هم از عضلات صاف تشکیل شده‌اند و امکان بروز اسپاسم در آن‌ها هم وجود دارد. اسپاسم این رگ‌های خونی باعث ایجاد درد در قفسه سینه می‌شود. گاهی تشخیص این درد از درد ناشی از بیماری عروق کرونر قلب امکان پذیر نیست‌. در بیماری عروق کرونر قلب، پلاک‌هایی در این رگ‌ها ایجاد شده و در نهایت باعث تنگ شدن این رگ‌ها می‌شود.

اسپاسم عضلات رگ‌های عروق کرونری در افراد سیگاری و در افرادی که سطح کلسترول خون آن‌ها زیاد است، مشاهده می‌شود.

استرس، مصرف بی رویه الکل، داروهای مخدر مانند کوکائین یا داروهایی که باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود عوامل محرک بروز این نوع از اسپاسم عضلانی هستند. اسپاسم عروق کرونری قلب با نام آنژین پرینزمتال ( Prinzmetal’s angina) هم شناخته می‌شود.

حقایقی در مورد اسپاسم عضلانی

اسپاسم ها انواع مختلفی از ماهیچه‌های بدن را درگیر می‌کند و به همین دلیل علائم مختلفی دارد.

اسپاسم ماهیچه‌هایی اسکلتی شایع‌تر بوده و در نتیجه‌ی کار زیاد و خستگی عضلانی، از دست دادن آب بدن و اختلالات الکترولیت ایجاد می‌شود. این نوع از اسپاسم به یکباره ایجاد شده، درد زیادی داشته و معمولاً مدت زمان کمی باقی می‌ماند. اگر به آهستگی ماهیچه کشیده شود، این نوع اسپاسم از بین خواهد رفت.

اگر اسپاسم دردناک بوده، بهبود پیدا نکرده و دوباره عود کند، باید تحت درمان قرار گرفت. در طی فرایند درمان سایر عوامل زمینه‌ای بررسی خواهد شد.

ماهیچه‌های صاف که دیواره‌ی اندام‌های داخلی بدن مانند روده‌ها را تشکیل می‌دهند هم دچار اسپاسم عضلانی می‌شوند. درد ناشی از اسپاسم عضلات صاف کولیکی و قولنجی است‌. درد همراه با خونریزی ماهیانه، اسهال، درد صفرا و درد رد شدن سنگ کلیه از جمله این دردها هستند.

دیستونی (dystonias) نوع مخصوصی از اسپاسم عضلانی است و در آن اختلالی در مواد شیمیایی انتقال دهنده‌ی سیگنال‌ها به مغز ایجاد می‌شود. برای نگه داشتن سطح نورو ترنسمیترها در حد طبیعی داروهای تجویز می‌شود. از طرفی دیگر تزریق بوتاکس هم به فلج کردن ماهیچه‌های درگیر و از بین رفتن اسپاسم کمک می‌کند.

علت بروز دیستونی

دیستونی (Dystonias) نوعی از اختلالات حرکتی است که در آن گروهی از ماهیچه‌ها به صورت ناخودآگاه منقبض شده و باعث ایجاد پرش عضلانی می‌کنند. حرکات تکرار شونده‌ی کنترل نشده و ناتوانی در حفظ ساختار طبیعی بدن ممکن است باعث ایجاد این نوع از اسپاسم و گرفتگی ماهیچه‌ای شود. علائم این اختلال حرکتی ممکن است بسیار خفیف بوده ولی به مرور زمان شدت گرفته و به شکل بدتری خود را نشان دهند.

مثال‌های این نوع از اسپاسم عضلانی عبارتند از:
تورتیکولی (torticollis): عضلات گردن دچار اسپاسم شده و به خاطر آن سر به یک سمت متمایل می‌شود.

انقباضات پلک‌ها یا بلفارواسپاسم (blepharospasm): منجر به پرش پلک‌ها و یا بسته شدن غیر ارادی آن‌ها می‌شود.

دیستونی حنجره ای (laryngeal dystonia): که عضلات تولید کننده‌ی صوت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علت ایجاد دیستونی ممکن است اختلال در نوروترانسمیترهای بخشی از مغز به نام عقده‌های قاعده‌ای باشد. این مواد شیمیایی شامل سروتونین، دوپامین، استیل کولین و گابا جز پیام‌های رسان‌های عصبی هستند که پیام‌های مغزی شروع کننده‌ی انقباض عضلات را منتقل می‌کنند‌. گاهی دیستونی در نتیجه عوارض و مشکلات جانبی ناشی از سکته بروز می‌کند.

عوامل خطرزای اسپاسم عضلانی

بسیاری از مردم در برهه‌هایی از زندگی خود دچار اسپاسم عضلانی می‌شود. ابتلا به کولیک نوزادی و یا سنگ کلیه فرد را در معرض اسپاسم عضلانی قرار می‌دهد. این که فرد تا چه حد مستعد ابتلا به اسپاسم عضلانی باشد به سابقه‌ی پزشکی، شغل و میزان فعالیت‌های ورزشی او بستگی دارد.

برای مثال:
کارگران ساختمانی و کارخانه‌ها که مدت‌های زیادی در محیط‌های گرم کار می‌کنند، بیش‌تر از سایر افراد در معرض از دست دادن آب بدن قرار دارند. دهیدراته شدن فرد را در معرض گرفتگی ماهیچه‌ای گرمایی قرار می‌دهد. این حالت برای ورزشکاران که در هوای گرم فعالیت‌های ورزشی انجام می‌دهند هم رخ می‌دهد.
بیماران مبتلا به بیماری سرخرگ محیطی در معرض گرفتگی عضلات پا در شب قرار دارند.

عوامل خطر برای سکته و حمله‌ی قلبی هم مشابه است‌ و شامل فشار خون و کلسترول بالا، دیابت و سیگار کشیدن است‌.

بیماران مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای عصبی هم در معرض اسپاسم عضلانی قرار دارند.

تشخیص اسپاسم عضلانی

بیش‌تر افرادی که به علت فعالیت زیاد در گرما دچار اسپاسم عضلانی می‌شوند، خود قادر به تشخیص این مشکل هستند. اما اگر این مشکل به مدت طولانی ادامه داشته باشد و در فواصل زمانی مختلف دوباره عود کند و یا اینکه اگر شدید باشد شخص برای بررسی مشکل خود باید به پزشک مراجعه کند.

پزشک بعد از گرفتن شرح حال بیمار او را معاینه می‌کند. پزشک با پرسیدن سوالاتی شرایطی که بیمار در آن دچار اسپاسم عضلانی شده است را بررسی می‌کند.

اسپاسم‌ها چه زمانی آغاز شده‌اند؟ چه مدت طول می‌کشند؟ چند وقت یکبار رخ می‌دهند؟ آیا ریتم مشخصی دارند و یا اینکه به صورت تصادفی رخ می‌دهند؟ آیا همیشه گروه ماهیچه‌ای خاصی در بدن درگیر می‌شود؟

علاوه بر این پزشک با پرسیدن سوالاتی وضعیت کلی عمومی سلامت فرد، بیماری‌های قبلی و تمام داروهای مصرفی او را بررسی خواهد کرد. پزشک باید در جریان تمام ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی فرد باشد.

بیماری‌ها و سابقه‌ی پزشکی بیمار سرنخ‌های بسیار مهمی برای پی بردن به علت اسپاسم عضلانی هستند. بیمار در صورت داشتن سابقه دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری‌های کلیوی و آسیب‌های ستون فقرات باید با پزشک خود در میان بگذارد.

سابقه‌ی شغلی و نوع فعالیت‌های ورزشی که شخص انجام می‌دهد هم بسیار حائز اهمیت است.

همان‌گونه که گفته شد از دست دادن آب بدن یکی از علت‌های رایج اسپاسم عضلانی است، بنابراین باید پزشک در جریان محیطی که فرد در آن قرار دارد باشد.

اگر در جریان ویزیت پزشک فرد دچار اسپاسم عضلانی نباشد، معاینه به صورت طبیعی پیش خواهد رفت. در جریان معاینه پزشک احتمال وجود عوامل زمینه‌ای که منجر به بروز گرفتگی ماهیچه‌ای می‌شود را بررسی خواهد کرد. برای مثال اگر ماهیچه‌ی پا دچار اسپاسم عضلانی شده باشد، پزشک نبض را در پای بیمار چک خواهد کرد.

افرادی که دچار اسپاسم ماهیچه‌های صاف هستند، گاهی چنان درد شدیدی را تجریه می‌کنند که به خاطر آن مجبور به رفتن به مراکز درمانی هستند. برای یافتن منشا و منبع درد بیمار در بیمارستان معاینه شده و سابقه پزشکی او چک می‌شود و همزمان برای کنترل علائم بیمار اقداماتی انجام می‌شود.

برای تسکین درد سنگ کلیه و یا درد کیسه صفرا داروهای ضد التهابی و یا داروهای مخدر به بیمار داده می‌شود. این بیماری‌ها گاهی با تهوع و استفراغ همراه هستند و این مشکلات هم تحت درمان قرار می‌گیرند.

بیمارانی با مشکل سندروم روده تحریک پذیر هم اسپاسم روده قابل توجه، به همراه درد شکمی، یبوست یا اسهال را تجربه می‌کنند.

اگر فرد دچار اسپاسم‌های عضلانی تکرار شونده باشد، تشخیص علت بیماری تنها با معاینه و گرفتن شرح حال امکان پذیر نیست. در این موارد برای اینکه علت بروز مشکل مشخص شود، از فرد چندین آزمایش گرفته می‌شود. در مواردی آزمایش خون به تشخیص پزشک کمک می‌کند. در آزمایش خون کامل، احتمال کم خونی، مقدار الکترولیت‌هایی همچون سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم، گلوکز و کراتینین و عملکرد غده تیروئید بررسی می‌شود.

اگر گرفتگی ماهیچه‌ای ادامه دار باشد، احتمال آسیب ماهیچه‌ای وجود دارد. برای تشخیص این حالت نوع مخصوصی از آزمایش خون به نام کراتینین فسفوکیناز از شخص گرفته می‌شود. این آنزیم توسط بافت ماهیچه‌ای آسیب دیده وارد خون می‌شود. رابدومیولیز یا واپاشی ماهیچه مخطط، آسیب و تخریب عضلات اسکلتی است و می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی شود.

اگر تشخیص داده شود که اسپاسم عضلانی ناشی از اختلال عصب یا عضله است یک نوار عصب و عضله گرفته خواهد شد. نتایج این تست به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که اختلال در عصب یا عضله و یا اینکه در هر دوی آن‌ها رخ داده است.

اگر نگرانی‌هایی مبنی بر بیماری سرخرگ محیطی وجود داشته باشد، خونی که به سمت پاها جریان دارد در تست پایی بازویی آزمایش می‌شود. در این تست فشار خون پاها و بازوها با هم مقایسه شده و در کنار آن سونوگرافی و آنژیوگرافی هم برای دسترسی مستقیم به رگ‌های خونی گرفته می‌شود.

اگر تصور شود که گرفتگی عضلانی در هنگام شب به اختلالات خواب مرتبط است، فرد توسط یک متخصص اختلالات خواب مورد معاینه قرار خواهد گرفت.

روش‌های درمان اسپاسم عضلانی

از آنجایی که اسپاسم عضلانی در بسیاری از موارد به دلیل دهیدراته شدن و اختلال الکترولیت‌ها رخ می‌دهد، بسیار مهم است که بدن همیشه مقدار آب مورد نیاز خود را دریافت کند. بنابراین پیشگیری برای جلوگیری از بروز اسپاسم‌های ماهیچه‌های اسکلتی همیشه پر رنگ‌ترین نقش را بازی می‌کند.

اگر دلیل از دست دادن آب بدن تب، اسهال و استفراغ باشد، کنترل علائم این بیماری‌ها تا حدود زیادی از دهیدراته شدن بیش‌تر و در نتیجه اسپاسم عضلانی جلوگیری خواهد کرد.

افرادی که در محیط‌های گرم مشغول به کار هستند، همیشه با نوشیدن مقدار کافی آب باید بدن خود را هیدراته نگه دارند. نوشیدن مقدار کافی آب پیش از شروع فعالیت هم برای پیشگیری از اسپاسم عضلانی بسیار حائز اهمیت است.

ماهیچه‌ها باید برای انجام فعالیت‌هایی که از آن‌ها انتظار می‌رود آماده شوند. به همین دلیل است که ورزشکاران پیش از شروع ورزش حتماً گرم می‌کنند و حرکات ورزشی کششی انجام می‌دهند. افرادی که ورزش نمی‌کنند هم پیش از انجام کارهای بدنی سنگین هم باید حتماً چند حرکت کششی جهت گرم کردن انجام دهند.

زمانی که یک ماهیچه اسکلتی بزرگ دچار اسپاسم عضلانی می‌شود، در ابتدا باید به آرامی حرکات کششی سبک انجام داد و با حرکت آن نقطه از بدن به عقب و جلو چرخه‌ی اسپاسم را شکسته و شرایط حاد پیش آمده را بهبود بخشید. برای مثال اگر ماهیچه‌ی همسترینگ یا ماهیچه‌ی پشت ران دچار اسپاسم شده باشد، باید در حالی که لگن خم شده است زانو را به سمت جلو کشید. در این حالت کشیدگی ماهیچه‌ها تا حدود زیادی به رفع اسپاسم عضلانی کمک می‌کند.

درمان‌های بیش‌تر به عوامل زمینه‌ای در بروز اسپاسم بستگی دارد. اگر ماهیچه‌ها آسیب دیده باشند برای بهبود موقتی درد باید داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن، داروهای نارکوتیک و یا داروهای شل کننده‌ی عضلات مصرف شود.

درمان اسپاسم ماهیچه‌های صاف مانند اسپاسم عضلات روده، به تشخیص بیماری و درمان عوامل زمینه‌ای بستگی دارد.

کنترل و درمان اسپاسم عضلات پا در هنگام شب بسیار دشوار است‌. در گذشته‌های دور برای کمک به درمان اسپاسم‌های ماهیچه‌ای کینین یا کوآیناین (quinine) تجویز می‌شده است ولی این دارو عوارض جانبی مانند خونریزی غیر طبیعی را به همراه دارد. دیگر داروها از جمله ویتامین ب کمپلکس (B-complex vitamins)، گاباپنتین (gabapentin) و دیلتیازم (diltiazem) ممکن است برای رفع این مشکل کمک کننده باشد.

برای درمان دیستونی درمان‌های زیادی وجود دارد. اینکه کدام یک از این درمان‌ها باید انجام شود تا حدود زیادی به شرایط فرد بستگی دارد. برای اینکه دارو و درمان مناسب برای این مشکل فرد پیدا شود و پزشک به مقدار مشخصی از دارو برای کنترل شرایط دست پیدا کند، گاهی باید دست به آزمون و خطا زد.

داروهای ضد پارکینسون مانند تری هگزیفنیدیل (trihexyphenidyl HCl) یا آرتان (Artane) و بنزوتروپین میسیلات (benztropine mesylate) سطح استیل کولین را کاهش می‌دهند.

داروهای شل کننده عضلات مانند دیازپام (diazepam) و باکلوفن (baclofen) روی گیرنده‌های گابا اثر می‌گذارند.

لوودوپا (Levodopa) و رزرپین (reserpine) روی سطح دوپامین اثر می‌گذارند.

کاربامازپین (Carbamazepine) به عنوان داروی کنترل تشنج برای برخی از بیماران موثر است.

سم بوتولونیوم نوع A (Botulinum toxin type A) یا بوتاکس برای فلج کردن برخی از ماهیچه‌ها به درون آن‌ها تزریق شده و باعث برطرف شدن برخی از انواع اسپاسم‌های دیستونی از جمله پرش پلک چشم می‌شود.

از مصرف خودسرانه هرگونه دارویی برای درمان اسپاسم عضلانی بدون تجویز پزشک بپرهیزید، هر دارویی می‌تواند عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد.

طب سوزنی

این روش شامل قرار دادن سوزن‌های بسیار نازک فلزی ضد زنگ در داخل پوست در محل‌های خاص که گمان می‌شود مرتبط با اندام‌های معین و ساختارهای آناتومیک در داخل بدن از جمله ستون فقرات هستند، می‌باشد. در حالی که تئوری چگونگی کارکرد طب سوزنی توسط مطالعات مدرن تایید نشده است، اما بر اساس یک نظریه سوزن‌ها انتقال‌دهنده‌های عصبی سرکوب کننده‌ی درد را تحریک می‌کنند و سبب کاهش التهاب، افزایش گردش خون، کاهش تنش عضلانی و در نهایت تسکین درد می‌شوند

کایروپراکتیک

این روش مراقبتی برای پیشگیری و درمان کمر درد و سایر مشکلات سلامتی از طریق اصلاح نامیزانی، یا دررفتگی در ستون فقرات با میزان کردن دستی ستون فقرات که جزء اصلی در کایروپراکتیک است، استفاده می‌شود. سایر روش‌های کایروپراکتیک شامل تحریک عضله، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، امواج فراصوت و یا یخ و گرما درمانی می‌باشد. این روش همچنین ممکن است با ورزش‌درمانی، حرکات کششی و ماساژ ترکیب شود.

استفاده از مهاربند خارجی

استفاده‌ی کوتاه مدت از بریس یا کرست نرم می‌تواند با بی‌حرکت نگه داشتن بافت‌های ملتهب یا ساختارهای ستون فقرات به بهتر شدن گرفتگی عضلات کمک کند. بریس در صورتی که بطور صحیح پوشیده شود می‌تواند سبب تسکین درد و تامین گرما، راحتی و ایجاد تکیه‌گاه گردد (برای بستن صحیح آن با پزشک خود مشورت نمایید). اما برای مدت زیاد به این نوع تکیه‌گاه خارجی وابسته نشوید- در صورتی که اجازه دهید وظیفه‌ی عضلات شما را انجام دهد به تدریج آنها را ضعیف کرده و امکان آسیب مجدد را راحت‌تر می‌کند.

پیشگیری از آسیب مجدد گرفتگی عضلات

برای جلوگیری از آسیب مجدد به کمر یا گردن -و پرهیز از بازگشت مجدد گرفتگی دردناک عضلات- این امر مهم است که قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات، تاندون‌ها و رباط‌هایی که پشتیبان کمر و ستون فقرات هستند را ساخته و آن را حفظ کرد. این کار از طریق روش‌های زیر امکان‌پذیر است:

تمرینات قلبی عروقی منظم با شدت پایین که اثر نامطلوبی بر کمر نمی‌گذارند و فشار زیادی بر مفاصل وارد نمی‌کنند، از جمله دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی یا شنا. اگر ورزش در فضای باز ممکن نباشد، استفاده از تردمیل، اسکی فضایی یا دوچرخه ثابت را در نظر بگیرید. این دستگاه‌ها تقریباً در تمام باشگاه‌های ورزشی یافت می‌شوند، و یا می‌توانید آنها را برای استفاده در خانه خریداری کنید.

تمرینات تقویتی هسته‌ی بدن- با تنظیم و تقویت عضلات شکم و کمر، می‌توانید یک کرست طبیعی به منظور تامین تکیه‌گاهی برای ستون فقرات خود ایجاد کنید.

تمرینات کششی ملایم برای بهبود و حفظ انعطاف‌پذیری. تمرینات کششی همچنین به حفظ جریان خون مناسب برای عضلات کمک می‌کنند.

کدام پزشکان گرفتگی عضلانی را درمان می‌کنند؟

در ابتدا پزشک عمومی به بیمار مبتلا به اسپاسم عضلانی کمک می‌کند. در اغلب موارد گرفتگی ماهیچه‌ها یک مشکل طولانی مدت نبوده و نیاز به اقدامات درمانی فوری ندارد، در این موارد ملاقات با پزشک عمومی به ارزیابی مشکل و درمان آن کمک می‌کند.

اگر اسپاسم عضلات صاف مربوط به بیماری‌های جدی‌تری بوده و علائمی همچون درد شکمی و یا درد سینه به همراه داشته باشد، پزشکان بخش اورژانس آن ر بررسی خواهند کرد.

موقعیت‌ها و مشکلات مختلف باید توسط پزشکان متخصص مختلف بررسی شود. برای مثال فردی که در هنگام شب دچار گرفتگی عضلات پا می‌شود، به اختلالات خواب هم مبتلا است و بنابراین باید توسط متخصص بیماری‌های خواب بررسی و درمان شود.

اگر بیمار مشکل حرکتی داشته باشد پزشک متخصص مغز و اعصاب باید او را معاینه کند. پزشک متخصص غدد داخلی به کنترل دیابت فرد کمک می‌کند. بیماران مبتلا به بیماری سرخرگ محیطی هم باید راه‌های مختلف درمان را توسط پزشک جراح قلب و عروق بررسی کنند.

۹ روش برای درمان گرفتگی عضلات

برخی درمان های خانگی برای تسکین اسپاسم عضلانی توصیه می شوند. این درمان ها، برای بسیاری از افراد کارآمد است.

۱٫ انجام دادن حرکات کششی

انجام دادن حرکات کششی در ناحیه ای که به اسپاسم عضلانی دچار شده، معمولاً به بهبود یا توقف اسپاسم و پیشگیری از ایجاد آن کمک می کند. در ادامه برخی حرکات کششی در مناطقی مانند ماهیچه های ساق پا، ران، پشت و گردن را باهم مرور می کنیم:

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ساق پا

* ابتدا به پشت بخوابید. سپس، پاهای خود را بکشید و پنجه و انگشتان پا را به سمت سرتان خم کنید. (چرخش پنجه به سمت خودتان Dorsiflexion نام دارد).
* این حالت را برای چند ثانیه یا تا زمان برطرف شدن اسپاسم حفظ کنید.
* می توانید یک کش ورزشی یا کمربند را به دور کف پای خود گیر دهید و آرام ‌آرام با کمک آن پا را به سمت خود بکشید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات ران

* بایستید و برای حفظ تعادل، دستان خود را به یک صندلی تکیه دهید.
* سپس، پای خود را از زانو خم کنید و از قسمت مفصل ران آن را به عقب بکشید.
* قوزک پای خود را نگه‌ دارید. سپس، پای خود را از پشت به سمت باسن و بالا بکشید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات پشت (باسن)

* به پشت روی زمین یا تخت دراز بکشید و یک توپ تنیس (یا هر توپ کوچک دیگر) را تا چند دقیقه در قسمتی که دچار اسپاسم شده، قرار دهید.
سعی کنید آرام باشد و به طور طبیعی نفس بکشید.
* توپ را به طور مرتب، روی نواحی مجاور حرکت دهید و این کار را چند بار تکرار کنید.

حرکات کششی برای گرفتگی عضلات گردن

* به صورت نشسته یا ایستاده‌، شانه های خود را به شکل مدور به ترتیب به سمت جلو، بالا، پایین و پشت بچرخانید، این حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
* سپس، این حرکت دایره ای را ۱۰ بار در جهت مخالف تکرار کنید، یعنی با چرخش شانه ها به سمت پشت، بالا، جلو و پایین.

۲٫ ماساژ

یکی دیگر از بهترین راه‎‌های درمان گرفتگی عضلات و دردهای فیزیکی ماساژ دادن است.

۱٫ به آرامی عضله ای را که دچار اسپاسم شده، بمالید.

۲٫ برای اسپاسم شدید ناحیه ی پشت، اگر قسمتی که دچار گرفتگی و اسپاسم شده در دسترس نیست، نواحی مجاور آن را نیشگون بگیرید. این کار را برای چند دقیقه و تا برطرف شدن اسپاسم ادامه دهید. ممکن است به کمک فرد دیگری نیاز داشته باشید تا آن قسمت را نیشگون بگیرد و فشاری یکنواخت به آن وارد کند.

۳٫ کمپرس گرم یا سرد

گاهی، درمان درد و اسپاسم با استفاده از گرما یا سرما درمانی بسیار مؤثر است. برای تسکین اسپاسم مداوم، یک پک یخ را چند مرتبه در روز و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی عضله ی اسپاسم شده قرار دهید. یخ را حتماً با حوله یا پارچه ی نازک بپوشانید تا به طور مستقیم با پوست شما در تماس نباشد.

قرار دادن کیسه ی گرم نیز ممکن است مؤثر واقع شود. کیسه ی گرم را چند بار در روز و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی عضله ی مورد نظر بگذارید. البته بهتر است بعد از آن از کمپرس سرد هم استفاده کنید. زیرا اگرچه گرما درد را تسکین می دهد ولی ممکن است از طرفی ورم و التهاب را بدتر کند. از سوی دیگر یخ ورم را کاهش می دهد.

حمام گرم، دوش آب داغ و استفاده از وان آب گرم و سونا گزینه های گرما درمانی دیگر است که اگر به یکی از آنها دسترسی داشته باشید، به آرام کردن عضله ی شما کمک می کنند.

۴٫ نوشیدن آب

اگر دچار اسپاسم عضلانی هستید، مقداری آب بنوشید. برای کمک به پیشگیری از اسپاسم باید به مقدار مناسب و کافی آب بنوشید، مخصوصاً اگر ورزش می کنید یا اینکه هوا خیلی گرم است.

اگرچه آب مورد نیاز بدن افراد مختلف بر اساس نیازهای شخصی، فعالیت های فردی، سبک زندگی و آب و هوا متفاوت است، مقادیری برای این امر ذکر شده است.

برد غذا و تغذیه (Food and Nutrition Board) در سال ۲۰۰۴ گزارشی ارائه داد که شامل راهکارهایی برای مصرف کلی آب است. این گزارش میزان آب دریافتی از غذاها و نوشیدنی ها را در بر می گیرد. طبق این گزارش، ۸۰ درصد آب مورد نیاز ما با نوشیدن آب خالص تأمین می شود و ۲۰ درصد آن از غذاها و نوشیدنی هایی که می خوریم.

۵٫ تمرین ها و ورزش های ملایم

بیش از۶۰ درصد بزرگسالان با گرفتگی شبانه ی عضلات پا درگیر هستند. در کنار روش های درمان گرفتگی عضلات راه‌هایی هم برای جلوگیری از ایجاد آن‌ها وجود دارد. شما می‌توانید قبل از خواب، با انجام دادن برخی تمرینات ورزشی سبک، با این مشکل مقابله کنید. برخی از این تمرینات سبک شامل موارد زیر است:

* درجا زدن
* بالا و پایین رفتن از پله ها
* استفاده از دوچرخه ی ثابت برای چند دقیقه
* استفاده از دستگاه پارویی سیم کش (Seated Cable Rows)
* پرش روی ترامپولین

اگرچه، انجام دادن ورزش های سبک مفید است ولی ورزش‌ شدید روی خواب شما تأثیر می گذارد؛ بنابراین از انجام دادن ورزش های شدید پیش از خواب بپرهیزید.

۶٫ استفاده از داروهای بدون نسخه

داروهای خوراکی متعددی وجود دارند که به تسکین اسپاسم عضلات کمک می کنند:
NSAIDs: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که به نسخه نیاز ندارند. این داروها به دلیل کاهش درد، التهاب و ورم، تسکین دهنده هستند.

نوشیدن آب ترشی یا سرکه: گزارشات نشان می دهد نوشیدن مقداری آب ترشی یا سرکه، اسپاسم عضلات را در ۳۰ تا ۳۵ ثانیه تسکین می دهد. احتمالاً این امر به دلیل ایجاد تعادل در میزان الکترولیت هاست.

مکمل ها: قرص های نمک، ویتامین B12 و مکمل های منیزیم (Mg) برای درمان و پیشگیری از اسپاسم عضلانی استفاده می شوند. البته شواهد محدودی مبنی بر مؤثر بودن آنها وجود دارد.

شل کننده عضلات طبیعی: این موارد شامل نوشیدن چای بابونه، افزودن کپسایسین یا فلفل چیلی به غذا و بهبود خواب است.

۷٫ مصرف کرم های موضعی ضد التهاب و تکسین دهنده

مصرف کرم های تسکین دهنده ی درد که نیازی به نسخه ندارند (OTC) نیز برای درمان گرفتگی عضلات مفید است. این موارد شامل محصولاتی است که لیدوکائین، کافور و منتول (جوهر نعناع) دارند. ژل گیاهی منتونیکا از عصاره نعناع (منتول) تهیه شده است. این ژل به کاهش درد، ورم و التهاب ناشی از آسیب های مفصلی و عضلانی کمک می کند.

۸٫ بازدم بیش از حد (هایپرونتیلاسیون)

در سال ۲۰۱۶ در جریان تحقیقی اسپاسم عضلانی سه نفر بررسی شد که طبق نتایج آن، بازدم بیش از حد (هایپرونتیلاسیون)، موجب درمان گرفتگی عضلات بعد از ورزش در این افراد شد.

در این نوع تنفس، فرد باید شدیدتر و سریع تر از معمول (۲۰ تا ۳۰ تنفس در دقیقه) نفس بکشید. اگر استرس و اضطراب دارید، این عمل ممکن است برای شما انتخاب خوبی نباشد و سبب بروز واکنش پانیک، هراس و وحشت شود.

۹٫ داروهای نسخه ای

اگر به اسپاسم شدید و مستمر عضلانی دچار هستید، ممکن است پزشک داروی شل کننده عضلات و ضد درد برایتان تجویز کند. شل کننده های عضلانی که برای اسپاسم عضلانی استفاده می شوند، شل کننده عضلات اسکلتی با اثر روی سیستم عصبی مرکزی (SMRs) نامیده می شوند (از جمله تیزانیدین، باکلوفن و متوکاربامول) این داروها اغلب برای دوره های ۲ تا ۳ هفته ای تجویز می شوند.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت لافارر
سایت دکتر سپهریان

ارسال نظر

با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.

متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.