طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانی یک شیوه مبتنی بر شواهد است که به منظور ایجاد تغییر در دینامیک‌های شخصیت افراد با مشکلات عاطفی و روحی مزمن کاربرد دارد. درحالی که این روش بر استراتژی‌های درمان شناختی رفتاری بنا نهاده شده است، طرحواره درمانی به عنوان یک مدل یکپارچه درنظر گرفته می‌شود. زیرا بر شناخت درمانی، رفتارگرایی، نظریه دلبستگی و درمان مبتنی بر احساسات و روابط و سایر مکاتب روانشناسی به صورت ادغام شده تمرکز دارد.درحالیکه درمان شناختی – رفتاری استاندارد و درمان رفتاری دیالکتیکی در کاهش علائم حاد بسیار موثر است، طرحواره درمانی نیز در کاهش علائم مزمن تاثیر بسزایی دارد، همچنین در موارد زیر نیز کاربردی است:
شناسایی و حل الگوهای رفتاری خودویرانگر و پس زمینه‌های احساسی عمیق
بنا نهادن پاسخگویی انعطاف پذیر و مولد در برابر چالش‌های زندگی
و شکل دادن و فعال کردن نقاط قوت شخصیت.1
.png "همه چیز راجع به طرحواره درمانی")
نظریه رشدی طرحواره درمانی درباره پنج نیاز اصلی
طرحواره درمانی 5 نیاز اصلی هیجانی را مطرح می‌کند که ویژگی بارز آنها همگانی بودن آن‌هاست. ایجاد طرحواره را مرتبط به چگونگی ارضا این نیازها می‌دانند.1. دلبستگی ایمن
این نیاز مرتبط به ایجاد حس امنیت در رابطه کیفی با مراقبان اولیه است و در روانشناسی کاربرد زیادی دارد.2. خودگردانی، کفایت، هویت
این نیاز مرتبط به استقلال طلبی و فردیت خواهی و رشد اعتماد به نفس است.3. آزادی در بیان سالم نیازها و هیجان‌ها
مرتبط به بیان آزادانه هیجانات و احساسات می‌شود.4. خویشتن داری و محدودیت‌های واقع بینانه
با نیاز به مهار خویشتن و سازگاری مرتبط است.5. خودانگیختگی و تفریح
مبتنی بر نیاز به پذیرش نامشروط است.2طرحواره‌درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
هر کدام از درمان‌های روانشناختی به خاطر ویژگی‌هایی که دارند برای افراد و مشکلات خاصی مناسب‌ترند.این موضوع درباره طرحواره‌درمانی هم درست است. این درمان روانشناختی برای شما مناسب است اگر:
بارها و بارها در روابط و شغلتان به مشکل بر می‌خورید؛
مشکلاتتان الگویی تکراری دارند؛
مسائل حل‌نشده‌ای از دوران کودکی دارید که هنوز آزارتان می‌دهند؛
مشکلات هیجانی و رفتاری مزمن و پایداری دارید که درمان‌های مختلف اثری روی آنها نداشته؛
قبلا به روانشناس مراجعه کرده‌اید اما مشکلاتتان پس از دوره کوتاهی دوباره بازگشته‌است.3
.jpg "همه چیز راجع به طرحواره درمانی")
طرحواره‌ها چه طور کار می‌کنند؟
برای کسی که در یک یا چندتا از این تله‌ها گیر افتاده باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ در روزهای خوب و خوش زندگی شاید هیچی.اما کافی است یک نشانه کوچک، تجارب ناخوشایند اولیه را تداعی کنند؛ همان تجاربی که در آغاز به شکل‌گیری تله‌ها منجر شدند. بلافاصله، طرحواره مثل یک بمب ساعتی روشن می‌شود و صاحبش را در طوفانی از افکار بدبینانه، احساسات دردناک و حس‌های بدنی ناخوشایند غرق می‌کند؛ شبیه همان افکار و احساساتی که در گذشته تجربه کرده است. وقتی این اتفاق می‌افتد می‌گوییم «ذهنیت طرحواره‌ای» راه افتاده.
بعضی از ذهنیت‌های طرحواره‌ای حال و هوای شما را شبیه کودک رنج‌دیده، عصبانی یا نازپرورده‌‌ای می‌کند که یک روزی بودید.
در بعضی ذهنیت‌ها شبیه والد سخت‌گیر و بی‌انصافی می‌شوید که زمانی داشتید. بعضی ذهنیت‌ها شما را به لاک دفاعی می‌برند. بعضی ذهنیت‌ها هم از شما بزرگسال عاقلی می‌سازد که می‌توانید از خودتان حمایت کنید.3
۱۸ طرحواره تعریف شده
۱. طرحواره محرومیت هیجانی
اعتقاد بر اینکه نیاز‌های عاطفی اولیه شما هرگز توسط کسی برآورده نخواهد شد. سه دسته دارد:نیاز به محبت، عشق و نزدیکی
نیاز به همدلی، شنیده شدن و فهمیده شدن
نیاز به حمایت، مشاوره، راهنمایی و هدایت
۲. طرحواره رها شدگی
انتظار از دست دادن هرکسی که پیوند عاطفی با او برقرار شده است. شما ممکن است به این باور برسید که در هر صورت، روابط نزدیک در نهایت پایان خواهند یافت.۳. طرحواره بی اعتمادی/ سوء استفاده
انتظار اینکه دیگرا عمدا از شما سودجویی می‌کنند. شما از دیگران انتظار دارید به شما آسیب برسانند، خیانت کنند یا ناامیدتان کنند. شما اغلب از همان اول به حمله کردن و یا به انتقام گرفتن فکر می‌کنید.۴. طرحواره انزوای اجتماعی
باور به اینکه شما از تمام دنیا جدا هستید، از سایر مردم متفاوت هستید یا بخشی از اجتماع نیستید.۵. طرحواره شرم و نقص
باور به اینکه در درون دارای نقص هستید و اگر دیگران به شما نزدیک شوند این را می‌فهمند و از رابطه بیرون می‌روند. این احساس ضعف و بی کفایتی معمولا به احساس شرم شدید منجر می‌شود.۶. طرحواره شکست
اعتقاد بر اینکه شما از انجام کار‌های مشابه همسالانتان ناتوان هستید، مثل درس خواندن، ورزش کردن. شما ممکن است احساس حماقت، بی عرضگی و یا بی استعدادی داشته باشید. در نتیجه، شما ممکن است برای رسیدن به چیزی تلاش نکنید چرا که باور دارید شکست می‌خورید.۷. طرحواره وابستگی
اعتقاد بر این که شما قادر به مدیریت مسئولیت‌های روزمره خود به صورت مستقل نیستید. شما اغلب در حوزه‌هایی مانند تصمیم گیری و شروع کار‌های جدید به کمک دیگران اتکا دارید.۸. آسیب پذیری در مقابل آسیب و بیماری
اعتقاد بر اینکه شما همیشه در معرض یک فاجعه بزرگ (مالی، طبیعی، پزشکی، جنایی و غیره) هستید. ممکن است منجره به اقدامات محافظتی وسواسی برای مراقبت از خود یا دیگران شود.۹. طرحواره خویشتن تحول نیافته
الگویی که در آن شما بیش از حد با دیگران؛ پدر، مادر، همسر، از لحاظ عاطفی درگیر می‌شوید. این ممکن است همچنین منجر به این حس شود که شما جهت یابی درونی یا هویت فردی بسیار کمی دارید که باعث تهی بودن شما می‌شود.۱۰. طرحواره اطاعت
اعتقاد بر این است که شما باید تحت کنترل دیگران باشید تا از عواقب منفی جلوگیری شود. اغلب شما می‌ترسید که اگر اطاعت نکنید دیگران یا عصبانی می‌شوند یا شما را طرد خواهند کرد.۱۱. طرحواره ایثارگری
قربانی کردن بیش از حد نیاز‌های خود به منظور کمک به دیگران. هنگامی که به نیاز‌های خود توجه می‌کنید، اغلب احساس گناه می‌کنید، بنابراین نیاز‌های دیگران را پیش از خود قرار می‌دهید. شما همچنین ممکن است با کمک به دیگران احساس افزایش اعتماد به نفس کرده یا زندگیتان معنادار بشود.۱۲. طرحواره بازداری هیجانی
اعتقاد بر اینکه شما باید احساسات و هیجانات خود، به ویژه خشم را سرکوب کنید، زیرا هرگونه احساسات به دیگران آسیب می‌زند یا منجر به از دست دادن اعتماد به نفس، خجالت زدگی یا رها شدن می‌شود.۱۳. طرحواره ملاک‌های سخت گیرانه
اعتقاد به اینکه هرکاری که انجام می‌دهید به اندازه کافی خوب نیست و همیشه باید سخت‌تر تلاش کنید. انگیزه‌ی این باور این تمایل به پاسخگویی به تقاضا‌های دست بالای درونی است، اغلب به منظور جلوگیری از انتقادات درونی. شما ممکن است احساس لذت از حوزه‌های مختلف زندگیتان نداشته باشید، مانند سرگرمی، کار، خانواده و غیره.۱۴. طرحواره استحقاق
اعتقاد بر این که شما باید هرآنچه که می‌خواهید را بلافاصله داشته باشید، انجام دهید یا بگویید، صرف نظر از اینکه آیا به دیگران آسیب می‌زند و یا منطقی هست یا خیر. شما به نیاز‌های دیگران توجهی ندارید و از آثار بلندمدت جدایی از دیگران مطلع نیستید.۱۵. طرحواره خویشتن داری ناکافی
عدم توانایی در تحمل هرگونه خستگی در رسیدن به اهداف و همچنین عدم توانایی در بیان احساسات و انگیزه‌ها. هنگامی که با بی ارادگی شدید درگیر باشد، ممکن است دچار رفتار‌های اعتیاد گونه شوید.۱۶. طرحواره نیاز به تایید
تاکید زیاد بر بدست آوردن تایید دیگران و شناخته شدن نیازها و احساساتتان از طریق دیگران.۱۷. طرحواره بدبینی
یک طرحواره فراگیر که تمرکز بر جنبه‌های منفی زندگی و نادیده گرفتن جنبه‌های مثبت آن است. شما قادر به لذت بردن از ویژگیهای خوب زندگی نیستید، چون بیش از حد نگران وجوه منفی آن هستید.۱۸. طرحواره مجازات
معتقد هستید که افراد بابت اشتباهاتشان باید به شدت مجازات شوند. شما ممکن است به شدت کینه‌ای و منتقدانه با دیگران رفتار کنید.1.jpg "همه چیز راجع به طرحواره درمانی")
طرحواره درمانی چگونه به درمان اختلالات کمک می‌کند؟
طرحواره درمانی بر شواهد موجود مبتنی است و هدف از آن تأثیر عمقی بر تمام ابعاد شخصیتی است. این روش در درمان اختلالات مزمن کاربرد بسیاری دارد. در اولین مرحله درمانگر تلاش می‌کند تا الگوهای رفتاری فرد را شناسایی کند؛ پس از آن به دنبال حل مشکل و یافتن روش درمان می‌رود.در این روش به چالش‌های پیش رو پاسخ داده می‌شود. در مرحله آخر نقاط قوت فرد شناسایی شده و آنها را در مسیر درستی هدایت می‌کنند. در طرحواری درمانی به فرد کمک می‌شود تا تصمیم‌گیری‌های خود را بر اساس واقعیت انجام دهد نه بر اساس طرح و نقشه‌ای که به اشتباه و بر مبنای تجارب و هیجانات تلخ گذشته در ذهن خود پرورانده.2
پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.pezeshkekhoob.com
