برنامه ریزی معکوس چیست؟
در سال‌های اخیر یک روش شناخته‌شده تحت عنوان برنامه‌ریزی رو به عقب و یا معکوس مورد توجه قرار گرفته است. در واقع، روش برنامه‌ریزی معکوس همان‌طور که از نامش هویداست، از مراحل آخر مانند هدف نهایی شروع شده و سپس مراحل انجام کار به صورت معکوس پیموده می‌شود تا تمام مراحل برنامه طی شده و هدف مورد نظر محقق شود.برای مثال، چنانچه قصد نوشتن یک مقاله را داشته باشیم، با استفاده از روش برنامه ریزی معکوس به جای تمرکز بر مرحله ابتدایی و آغازین، به تاریخ تحویل مقاله توجه کرده و آخرین اقدامی که برای انجام کار نیاز است را شناسایی می‌کنیم. در همین راستا، نیاز است تا به سوالاتی مانند این موارد پاسخ دهیم:
از چقدر پیش از ددلاین باید شروع به کار کرد؟
چه زمانی اولین پیش‌نویس باید آماده باشد؟
چه زمانی مرحله تحقیق باید کامل شود؟
در واقع، استفاده از روش برنامه‌ریزی معکوس تصویری واضح از میزان کار لازم برای انجام در هر یک از مراحل و همچنین نحوه انجام آنها را ارائه می‌دهد که بدین ترتیب می‌توان برخی کارهای غیرضروری را برای رسیدن به هدف نهایی را شناسایی کرده و از انجام آنها خودداری کرد.1
.jpg "همه چیز راجع به برنامه‌ریزی معکوس")
فرآیند برنامه‌ریزی معکوس
این فرآیند بدین شکل کار می‌کند:گام ۱
هدف نهایی خود را بنویسید. دقیقا می‌خواهید به چه چیزی برسید و تا چه تاریخی به آن دست خواهید یافت؟مثال: «تا ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۸، مدیر حسابداریِ شرکت کارگزاری خاوران خواهم شد.»
گام ۲
بعد از خودتان بپرسید قبل از آن، به چه نقاط عطفی باید برسید تا بتوانید به هدف نهایی‌تان دست یابید. چه کارهایی باید انجام دهید و تا چه زمانی باید انجام‌شان دهید تا در جایگاه رسیدن به هدف نهایی قرار بگیرید؟مثال: «تا ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۷، برنامه‌ی آموزشی که از سوی مدیریت شرکت کارگزاری خاوران ارائه شده را با موفقیت به پایان می‌رسانم.»
گام ۳
سپس کمی بیشتر به سمتِ عقب حرکت کنید. قبل از آن هدف یکی مانده به آخر، چه دستاوردی باید داشته باشید؟مثال: «تا ۳۱ خرداد ۱۳۹۷، درخواستم برای شرکت در برنامه‌ی آموزشی مدیریت را ثبت می‌کنم، موفقیت‌هایم در سِمت حسابدار را شرح می‌دهم و در این برنامه پذیرفته خواهم شد.»
گام ۴
همچنان به سمت عقب کار کنید. چه کاری باید انجام دهید تا مطمئن شوید که به هدف قبلی رسیده‌اید؟مثال: «تا ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۶، دومین سال حضورم به عنوان حسابدار در شرکت را با موفقیت به اتمام می‌رسانم و جایزه‌ی بهترین حسابدار سال را از آنِ خودم می‌کنم.»
گام ۵
به همین صورت حرکت معکوس را ادامه دهید تا اولین مرحله‌ای که باید به اتمام برسانید را پیدا کنید.مثال: «تا ۲۹ اسفند ۱۳۹۵ اولین سال حضورم به عنوان حسابدار در این شرکت را به پایان می‌رسانم و برای عملکردم مبنی بر به عهده گرفتن مسئولیت خرید بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان در سال از سوی مشتری‌ها، پاداش دریافت می‌کنم.»
وقتی برنامه‌ی معکوسی را می‌خوانید، چندان متفاوت با برنامه‌های معمولِ رو به جلو به نظر نمی‌رسد، اما ایجاد چنین برنامه‌ای بسیار تفاوت دارد. باید خودتان را وادار کنید که از چشم‌انداز کاملا جدیدی نگاه کنید؛ این چشم‌انداز کاملا جدید به شما کمک می‌کند تا چیزهایی را ببینید که در صورت استفاده از فرآیندی با ترتیب رو به جلو و معمول استفاده می‌کردید، ممکن بود آنها را نادیده بگیرید.
این کار می‌تواند به شما کمک کند تا از صرف زمان برای فعالیت‌های غیرضروری یا ناکارآمدی که در مسیر هدفتان قرار دارند، اجتناب کنید. علاوه بر این، نقاط چالش‌برانگیز موجود در برنامه را هم برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که مشخصا باید در چه جاهایی خلاق باشید تا بتوانید گام بعدی را با موفقیت پشت سر بگذارید.2
برنامه ریزی معکوس روشی عجیب اما مفید
شاید بعد از خواندن این محتوا، روش برنامه ریزی معکوس ، برایتان عجیب به نظر برسد ؛ چرا که با برنامه ریزی هایی که تاکنون انجام داده اید، متفاوت است. اما این روش زاویه دید متفاوتی را به شما می دهد و باعث می شود که از دید بالا به پایین، به اهداف تان نگاه کنید و از یک دیدگاه دیگر، هدف تان را برنامه ریزی کنید.این روش باعث می شود که اگر در هدف گذاری تان دچار اشتباه یا فعالیت های غیر ضروری می شوید، آن را از دستور کارتان حذف کنید. همچنین این روش نقاط عطف و مهم برنامه ریزی شما را پررنگ تر خواهد کرد و به شما خواهد گفت که دقیقا چه مسیری را باید برای موفقیت، بپیمایید.3
.jpg "همه چیز راجع به برنامه‌ریزی معکوس")
برنامه ریزی معکوس چگونه انجام می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد، با به‌کارگیری روش برنامه‌ریزی معکوس می‌توان به اهداف مورد نظر خود رسیده و همچنین نتایج مورد انتظار را بهبود بخشید. در همین راستا، در این قسمت به بررسی نحوه برنامه‌ریزی به روش معکوس می‌پردازیم.فرآیند تنظیم برنامه‌ای به روش برنامه‌ر یزی معکوس در مقایسه با روش‌های رایج برنامه‌ریزی اندکی متفاوت است چرا که باید از دیدگاه کاملاً متفاوت، هدف گذاری یا پروژه خود را مورد بررسی قرار دهید، موانع موجود را شناسایی کنید و مراحل مورد نیاز برای رسیدن به آن را مشخص کنید.
در همین راستا، در ادامه قصد داریم تا مراحلی را تشریح کنیم که به منظور تنظیم برنامه‌ای به روش معکوس مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۱. با هدف نهایی شروع کنید
پیش از انجام برنامه‌ریزی، هدف نهایی خود را مورد بررسی قرار دهید. آیا هدفتان قبولی در یک امتحان سخت و حساس است؟ یا اینکه قصد دارید تا در یک مصاحبه شغلی پیروز شوید؟در واقع، چنانچه هدف نهایی خود را به صورت واضح و شفاف مشخص کنید، می‌توانید به روش معکوس عمل کرده و آخرین مرحله را پیش از دستیابی به هدف خود را تشخیص دهید.
برای مثال، آخرین مرحله پیش از یک امتحان حساس می‌تواند مرور کردن یادداشت‌ها باشد یا آخرین مرحله پیش از شرکت در یک مصاحبه شغلی موفق چک کردن لباس‌هایی است که می‌خواهید در روز مصاحبه بپوشید.
۲. تعیین مراحل انجام کار به صورت واضح و روشن
تحقیقات نشان داده است که پیش‌بینی مراحل مورد نیاز برای رسیدن به هدف می‌تواند موجب افزایش اعتماد به نفس و کاهش اضطراب شده و از همین روی افراد قادر بر انجام یکسری اقدامات موثر در راستای دستیابی به هدف مورد نظر خود می‌شوند. بنابراین در این مرحله باید اطمینان حاصل کنید که مراحل، نقاط عطف و موانع موجود برای رسیدن به هدف خود را مشخص کنید.سعی کنید تا حد ممکن هر یک از مراحل را واقع‌بینانه و عملی مشخص کنید چرا که در این صورت قادر خواهید بود تا کارهای مورد نیاز برای انجام در هر یک از مراحل آشنا شوید. واقع بینی همچنین کمک می‌کند تا بتوانید بر اساس زمان‌بندی درست و با اعمال خلاقیت‌های لازم برای هر یک از کارهای مورد نیاز، مراحل را پشت سر بگذارید.
۳. تمرکز بر روند انجام کارها
همواره به خاطر داشته باشید که برنامه تنظیم‌شده به تنهایی تاثیر چندانی در دستیابی به نتایج بزرگ ندارد چرا که پس از اتمام روش برنامه‌ریزی معکوس نیز نمی‌توان تمایز چندانی مابین روش معکوس و روش پیشرو قائل شد.به بیان دیگر، در این روش، نحوه تفکر در رابطه با هدف و انجام کارها به صورت معکوس است که از هدف نهایی به منظور شناسایی مراحل مورد نیاز جهت دستیابی به آن به کار گرفته می‌شود که همین موضوع نیز نقطه قوت روش برنامه ریزی معکوس بوده و آن را از سایر متدهای برنامه‌ریزی متمایز می‌کند.
۴. نتیجه مثبت به دست‌آمده را تصور کنید
همان‌طور که اشاره شد، یکی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی معکوس در راستای دستیابی به برخی اهداف پیچیده، کمک به افراد برای تمرکز بر نتیجه نهایی به جای موانع و مشکلات است. در واقع، فکر کردن به نتایج مثبتی مانند قبولی در امتحان یا یک مصاحبه شغلی موجب می‌شود تا احساسی مانند رسیدن به هدف داشته باشید و کمتر به مسائلی همچون موانع یا کارهای لازم برای دستیابی به هدف فکر کنید.البته به خاطر داشته باشید نیاز است تا در مورد مشکلات یا موانعی که ممکن است در راه رسیدن به هدف وجود داشته باشند، واقع‌بین باشید، اما به هر حال تجسم یک نتیجه مثبت می‌تواند شما را در چارچوبی قرار دهد که مثبت فکر کرده و انگیزه مضاعفی برای رسیدن به اهداف خود داشته باشید.1
پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.chetor.com
3.www.worksaz.ir
