دیسک کمر چیست؟

در ستون فقرات بدن انسان بین مهره های کمری استخوانی بالشتک ها یا صفحاتی از جنس غضروف قرار دارند که به آنها دیسک گفته می‌شود و واضحا در کمر به آنها دیسک کمر گفته می شود. کمر انسان دارای ۵ مهره کمر است که در پایین آنها نیز استخوان مثلثی‌ شکلی به نام استخوان خاجی قرار گرفته است. بنابراین در ناحیه کمر تعداد دیسک های بین مهره ای ۵عدد می باشد. وظیفه اصلی دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گیر بودن آن است. به عبارتی دیسک ها، فشارهایی را که به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب می‌کند و همچنین کمک در بهبود حرکت بین مهره‌ها می نماید. بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند و منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر می باشد که البته یکی از صعب العلاج ترین بیماری های ستون فقرات می باشد.

دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است؟

در کمر افراد ساختار ژله ای شکلی وجو دارد که عمدتا از آب و کمی پروتئین و دیسک کمر را تشکیل می دهد. معمولا افراد دیسک را کمر درد هایی می دانند که بسیار دردناک بوده و مانع فعایتهای روزانه می شود. بنابراین همانطور که عنوان شد بیماری دیسک کمر در حقیقت به وضعیت فتق دیسک کمر اطلاق می شود.

بیماری دیسک کمر که به اسامی مختلف مانند درد سیاتیک و سیاتالژی نیز نامیده میشود هم در مردان و هم زنان تقریبا با شدت مساوی مشاهده می شود. بعضی از منابع معتقدند در مردان ۳۰تا ۵۰ساله فتق دیسک کمر کمی بیشتر دیده می شود. متاسفانه ما روز به روز با سونامی افزایش شیوع و کاهش سن ابتلا به کمر درد به علت دیسک کمر مواجه هستیم.به گونه ای که حتی در کلنیک ها جوانانی در رده سنی ۱۶ تا ۲۰ سال با کمردردهای که به علت فتق دیسک کمر روی داده روزانه مراجعه می کنند.

علل ابتلا به دیسک کمر

از علل دیسک کمر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش سن

وزن بالای بدن

وضعیت بد بدن در زمان نشستن، ایستاده و…

بلند کردن اشیا در حالات نامناسب

افزایش ناگهانی فشار بر ستون فقرات (حتی فشارهای کم)

سیگار کشیدن

ورزش های غیر اصولی و سنگین مثل فوتبال، کشتی، ورزش های رزمی و…

رانندگی به ویژه در مسافت های طولانی و با ماشین های سنگین یا دارای صندلی نامناسب.

ایستادن و یا نشستن طولانی مدت.

خم و راست شدن زیاد

لرزش کل بدن (مثلاً هنگام کار کردن با تراکتور و…) 1

علائم و نشانه ها

در صورتی که فتق دیسک باعث وارد شدن فشار به یک عصب نشود، فرد ممکن است یک درد محدود در ناحیه پایین کمر داشته یا اصلاً عوارض دیسک کمر را در این رابطه احساس نکند. در حقیقت فقط افراد بسیار محدود مبتلا به فتق دیسک کمر با علائم شدید یا بسیار ناراحت کننده مواجه می شوند. هنگامی فتق دیسک کمر باعث وارد شدن فشار به یک عصب شود، علائم دیسک کمر می تواند شامل موارد زیر باشند:

درد پایین کمر و در ناحیه باسن و پایین یک پا که تا قوزک یا کف پا کشیده می شود. علت ایجاد این درد وارد شدن فشار به عصب سیاتیک است. در این حالت درد در ناحیه پایین کمر می تواند با درد در ناحیه پا همراه باشد.

احساس سوزش (احساس سوزن سوزن) یا بی حسی در یک پا که می تواند از باسن یا پشت زانو شروع شده و به سمت ران، قوزک، یا کف پا ادامه پیدا کند.

ضعف در بعضی عضلات خاص در یک یا هر دو پا.

ایجاد درد در جلوی ران.

درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلات.

ایجاد ضعف در هر دو پا و از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع از علائم یک نوع خاص و شدید وارد شدن فشار به عصب هستند که در اصطلاح به آن سندروم دم اسب گفته می شود. این عوارض دیسک کمر در موارد نادر ایجاد می شود، اما می تواند علائم شدید برای بیمار به همراه داشته باشد. فرد مبتلا به این علائم باید بلافاصله با پزشک جهت درمان ملاقات کند.

تشخیص

پزشک از شما سابقه بیماری را سوال کرده و از معاینات فیزیکی برای تشخیص مشکل استفاده می کند. در صورتی که پزشک تشخیص دهد شما دچار مشکل فتق دیسک کمر شده اید، احتمالاً نیازی به انجام سایر آزمایش ها برای تشخیص بیماری نیست. در صورتی که پزشک به اطلاعات بیشتری در این رابطه نیاز داشته باشد یا روش های درمانی غیر جراحی پس از 4 هفته اثربخشی لازم را بر روی بیمار نداشته باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود عکس رادیولوژی از ستون فقرات خود تهیه نماید. 2

راه ها و روش های درمان

از راه ها و روش های درمان بدون جراحی دیسک کمر می توان به موارد زیر اشاره کرد

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی از تکنیک های مختلف برای درمان بیمار و کاهش علائم دیسک کمر استفاده می کند. روش های درمان غیر فعال می تواند به ریلکس کردن بدن کمک کند، این روش ها شامل ماساژ بافت نرم، گرم و سرما درمانی، تحریک الکتریکی (تحریک الکتریکی عصب از روی پوست)، و آب درمانی می باشد.

برنامه فیزیوتراپی کمر معمولاً با روش های درمانی غیر فعال شروع می شود. اما هنگامی که بدن به مقدار کافی بهبود پیدا کرد، روش های درمانی فعال برای تقویت بدن و پیش گیری احتمالی از عود مجدد درد شروع خواهد شد. متخصص فیزیوتراپی در این شرایط با بیمار از نزدیک کار کرده و یک برنامه درمان پارگی دیسک کمر مناسب با توجه به شرایط برای وی تهیه می نماید.

روش های درمان غیر فعال

روش های درمان غیر فعال فیزیوتراپی برای مشکل فتق دیسک به شرح زیر هستند:

ماساژ عمیق بافت

امروزه بیش از ۱۰۰ نوع ماساژ وجود دارد، اما ماساژ عمیق بافت یک روش ایده آل برای مشکل فتق دیسک است، زیرا در این روش فشار زیاد برای آزاد سازی گرفتگی و اسپاسم عضلات بکار می رود. اسپاسم می تواند باعث ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی عضلات آسیب دیده شود.

گرما و سرما درمانی

هر دو روش گرما و سرما درمانی دارای مزایای خاص خود هستند و متخصص فیزیوتراپی می تواند با استفاده ترکیبی از این روش ها به بهترین نتایج برای درمان علائم دیسک کمر دست پیدا کند. فیزیوتراپ می تواند از گرما برای افزایش جریان خون به نواحی هدف در بدن استفاده کند. خون می تواند به بهبود نواحی آسیب دیده با تامین اکسیژن و مواد غذایی اضافی کمک موثر نماید. جریان خون همچنین می تواند ضایعات شیمیایی ناشی از اسپاسم عضلات را از محل خارج نماید. در طرف مقابل، سرما درمانی باعث کاهش چرخش خون در بدن می شود. انجام این کار می تواند باعث کاهش التهاب، اسپاسم عضلات و درد شود. فیزیوتراپ می تواند بسته های یخ را بر روی نواحی هدف قرار داده، از ماساژ یخ یا حتی اسپری مخصوص به نام فلوئورومتان به منظور خنک کردن بافت های ملتهب استفاده نماید.

آب درمانی

همانطور که از نام این روش مشخص است، در آن از آب برای درمان بیمار استفاده می شود. به عنوان یک روش درمانی غیر فعال، آب درمانی میتواند به سادگی شامل نشستن در یک وان گردابی یا دوش گرفتن با آب گرم باشد. آب درمانی می تواند به آرامی درد بیمار را کاهش داده و عضلات را ریلکس نماید.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)

دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست از الکتریسیته جاری به منظور تحریک عضلات استفاده می کند. در ظاهر این روش درمانی ترسناک است، اما واقعاً دردی را برای بیمار به همراه ندارد. برای این کار الکترودها به پوست چسبانده شده و الکتریسیته جاری با قدرت ناچیز به مسیر عصبی بیمار هدایت می شود. این روش درمانی می تواند اسپاسم عضله را کاهش داده و باعث آزاد سازی اندورفین به عنوان یک مسکن طبیعی درد در بدن انسان شود.

کشش

هدف از کشش، کاهش تاثیرات ناشی از جاذبه بر ستون فقرات است. در این روش با کشیدن آرام، استخوان ها از هم فاصله می گیرند و به این ترتیب فتق دیسک کاهش پیدا می کند. این روش درمانی مشابه قرار دادن جک زیر تایر پنچر اتومبیل است که می تواند فشار وارد شده بر روی تایر را کاهش دهد. امکان استفاده از این روش برای مهره های ستون فقرات یا کمر وجود دارد.

روش های درمان فعال

این روش ها می توانند به افزایش انعطاف پذیری، بهبود وضعیت قرار گرفتن بدن، قدرت، ثبات عضلات مرکزی، و حرکت مفاصل کمک موثر نمایند. برای این کار ممکن است از یک برنامه حرکتی مناسب برای دستیابی به نتایج بهینه استفاده شود. این تمرین ها نه تنها می تواند از درد تکرار شونده دیسک کمر جلوگیری کند، بلکه علاوه بر این برای وضعیت سلامت کلی فرد نیز مفید هستند. در این رابطه، دکتر متخصص کمر درد با بیمار بطور نزدیک کار کرده و به این ترتیب با توجه به وضعیت بیمار از یک برنامه مناسب بر اساس تشخیص مشکل و سابقه بیماری استفاده می نماید. این حرکت ها معمولاً به شرح زیر هستند:

ایجاد ثبات در عضلات مرکزی بدن

بسیاری از افراد نمی دانند که تا چه میزان قدرت عضلات مرکزی بدن بر سلامت ستون فقرات تاثیرگذار است. با انجام نرمش برای دیسک کمر ، عضلات مرکزی (در ناحیه شکم) به عضلات کمر برای حمایت از ستون فقرات کمک می نمایند. با ضعیف شدن عضلات مرکزی بدن، فشار بیش از حد به عضلات کمر وارد می شود. متخصص فیزیوتراپی می تواند به بیمار آموزش های لازم را در ارتباط با تمرین های تقویتی و تثبیت کننده عضلات مرکزی بدن ارائه کند.

تمرین های انعطاف پذیری

یادگیری تکنیک های مناسب برای کشش و انعطاف پذیری می تواند بیمار را برای انجام تمرین های ایروبیک و تقویتی آماده نماید. این تمرین ها می توانند به حرکت ساده تر بدن با از بین بردن سفتی ایجاد شده در عضلات کمک موثر کنند.

تمرین در آب

در مقایسه با نشستن ساده در وان آب گرم یا دوش گرفتن که یک روش درمانی غیر فعال می باشد، انجام تمرین های حرکتی در آب شامل ایروبیک می تواند به بهبود وضعیت بدن بیمار بدون وارد شدن فشار غیر ضروری به آن کمک نماید.

تمرین های تقویتی عضله

برخورداری از عضلات قوی می تواند از ستون فقرات حمایت کرده و درد ایجاد شده به خاطر آسیب وارد شده به دیسک را بهتر کنترل نماید.

متخصص فیزیوتراپی می تواند به بیمار دارای مشکل دیسک کمر روش انجام تمرین های حرکتی تقویتی به منظور کمک به بیمار جهت جلوگیری از ایجاد درد را آموزش دهد. در این رابطه به بیمار اصول خود مراقبتی آموزش داده شده و به این ترتیب بیمار با نحوه درمان علائم مشکل خود آشنا می شود. هدف نهایی این روش های درمانی، ایجاد آگاهی مناسب برای بیمار جهت انتخاب یک سبک زندگی بدون درد و پیش گیری از قرار گرفتن در موقعیت های آسیب زا می باشد.

مهم است که بیمار آشنایی مناسب درباره نحوه انجام تمرین های حرکتی و نیز حفظ شرایط کمر خود پس از پایان کامل برنامه فیزیوتراپی داشته باشد. در صورتی که بیمار آموزش های دریافت شده در طول جلسات فیزیوتراپی را جدی نگیرد، نمی تواند از نتایج این درمان در بلند مدت بهره مند گردد. با مراقبت از وضعیت کمر، بیمار می تواند از ایجاد مشکل فتق دیسک در آینده پیش گیری نماید.

پیشگیری

به منظور پیشگیری از کمر درد یا مشکل دیسک کمر می توان به نکات زیر توجه کرد:

حفظ وزن بدن در سطح مناسب و سالم: انجام این کار می تواند به کاهش فشار وارد شده به ناحیه کمر کمک موثر نماید.

انجام منظم تمرین های حرکتی

ترک سیگار: نیکوتین می تواند برای وضعیت دیسک های کمر مضر باشد، زیرا در عمل توانایی دیسک برای جذب مواد مغزی مورد نیاز برای حفظ وضعیت سلامتی را کاهش می دهد. همچنین سیگار کشیدن باعث خشک شدن و شکننده شدن دیسک می شود.

استفاده از تکنیک های مناسب برای بلند کردن اجسام

در نظر گرفتن وضعیت مناسب برای قرار گرفتن بدن: قرار گرفتن بدن در حالت خمیده یا آویزان به تنهایی نمی تواند باعث ایجاد درد در ناحیه کمر شود. اما پس از اینکه کمر دچار کشیدگی یا آسیب شود، قرار گرفتن بدن در این وضعیت های نا مناسب می تواند باعث تشدید درد بیمار شود.

ایستادن یا راه رفتن در وضعیت مناسب: حفظ وضعیت بدن در حالت مناسب معمولاً به معنی این است که گوش ها، شانه ها، و ران ها در یک خط مستقیم قرار داشته باشند.

حفاظت از کمر در حالت نشسته: سعی کنید یک بالش کوچک یا حوله لوله شده بین کمر و صندلی در هنگام نشستن قرار دهید.

قرار دادن کمر در وضعیت طبیعی در هنگام خوابیدن: یک بالش بین زانوها در هنگامی که به پهلو دراز کشیده یا می خوابید، قرار دهید. 3

پی نوشت:
1.www.drmirclinic.com
2.www.drforogh.com
3.www.aptclinic.ir