جراحی باز عروق کرونر (بای ‌پس) ، درمانی برای گرفتگی عروق قلبی

گرفتگی رگ قلب یا انسداد سرخرگ کرونری شایع ترین بیماری قلبی در سراسر جهان به حساب می آید که لازم است در اسرع وقت تحت نظر پزشک تشخیص داده شده و درمان مناسب اجرا شود. عمل قلب باز یکی از راهکاری درمانی مطمئن و پربازده برای بیماری گرفتگی رگ قلب به شمار می آید.

لازم است بدانید که درمان گرفتگی رگ قلب طیفی گسترده ای دارد بدین صورت که اگر درجه گرفتگی رگ کم باشد شاید پزشک به ارائه توصیه های ورزشی و تغدیه ای بسنده کند، یا در درجات بالاتر گرفتگی رگ قلب، پزشک متخصص ممکن است ترجیح دهد درمان های دارویی را برای شما نسخه کند.

پیوند عروق کرونر یا CABG، یک عمل قلب باز است که در آن، جراح بخشی از یک رگ خونی سالم را از پا، قفسه سینه یا بازوی شما می گیرد. سپس این رگ از محل انسداد رگ به عروق کرونر شما پیوند داده می شود.

درمان های غیر دارویی گرفتگی رگ قلب

گاهی پزشک بر اساس تست های تشخیصی و احتمالا آنژیوگرافی و اسکن قلب، ممکن است صلاح بداند که علاوه بر درمان با دارو، بالون زدن یا گذاشتن استنت (فنر قلب) در رگ تنگ شده بیشتر به شما سود می رساند.

اما داستان گاهی متفاوت است؛ متخصص قلب شاید به شما پیشنهاد کند که توسط یک جراح قلب و عروق ویزیت شوید. دوست عزیزم، اصلا و ابدا نگران نباشید، هیچ مسئله ی پیچیده ای نیست، آنها به دنبال انتخاب مناسب ترین و پربازده ترین درمان برای سلامت قلبتان هستند.

روش جراحی CABG یا پیوند بای ‌پس عروق کرونر قلب:

یک عمل جراحی باز است که در آن، از یکی از وریدهای پا یا شریانهای دست یا سینه ای که به عضلات خون می ‌رساند، برداشته شده و یک سر‌ آن را به آئورت و سر دیگر آن را به پشت قسمت مسدود شده ی قلب، پیوند می ‌زنند. این روش معمولا در افرادی استفاده می ‌شود که بیش از دو یا هر سه رگ اصلی کرونر آن ها تنگی ‌های وسیع به خصوص در قسمت ‌های ابتدایی رگ دارد.

اما در افرادی که یک یا دو رگ از رگ‌ قلب (کرونری ) مسدود شده و اندازه (طول ضایعه) و یا محل آن انسداد برای آنژیوپلاستی نا مناسب است، انجام می گیرد . اما در صورت مناسب بودن ضایعه، آنژیوپلاستی که در طی آن بالون ‌می ‌زنند و سپس در اغلب موارد استنت می‌ گذارند، روش درمانی مناسبی است.

برای بیماران همیشه این سوال مطرح است که بین روش ‌های درمانی جراحی باز قلبی (بای ‌پس) ودرمان غیر تهاجمی به روش آنژیوگرافی (آنژیوپلاستی یا PCI) ‌، انتخاب کدام بهتر و عاقلانه‌ تر است تا کمترین مشکل و عوارض جانبی را برای بیمار در پی داشته باشد و احتمال برگشت ‌پذیری بیماری را هم به حداقل برساند؟

در آنژیوگرافی مشخص می‌ شود که کدام بیمار برای عمل جراحی قلب باز و کدام بیمار برای استنت گذاری مناسب ‌تر است و این بستگی به تعداد و نیز قسمتی از رگ‌ های کرونر دارد که مسدود شده است.

بطور مثال اگر یک یا دو رگ از سه رگ اصلی کرونری مسدود شده باشد و درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دوشاخه شدن نباشد، آنژیوپلاستی با بالون و استنت گذاری ارجح تر است اما اگر هر سه رگ اصلی گرفتار شده باشد بویژه در بیماران دیابتی یا درگیری تنه اصلی منشا دو رگ اصلی (left main artery) باشد یا در مواردی که فقط یک یا دو رگ درگیر شده اما درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دو شاخه شدن رگ باشد یا بدلیل طول زیاد تنگی ویا بدلیل پیچ پیچ بودن مسیر رگ، برای تعبیه استنت مناسب نباشد به بیمار توصیه به جراحی باز بای پس قلبی می شود.

در آن دسته از بیماران قلبی که برای رفع انسداد شریان ‌های قلبی انها روش جراحی ارجح تشخیص داده شده اما خود آنها روش آنژیوپلاستی را برگزیده‌اند، امکان این که مجبور باشند در آینده بعلت عود تنگی ، مجددا از این روش(آنژیوپلاستی مجدد) یا روش‌های درمانی دیگر (مثل جراحی باز قلبی) استفاده کنند، وجود دارد.

علارغم تمام پیشرفتهای علمی ، تجهیزات پزشکی و افزایش تجربه پزشکان ، در برخی بیماران هنوز هم عمل بای‌ پس قلب بهترین و مناسب ‌ترین گزینه برای باز کردن عروق مسدود قلب است. به همین خاطر بیماران ، قبل از هر تصمیمی باید در مورد اثربخشی بیشتر بای ‌پس و امکان برگشت‌ پذیری بیشتر در روش آنژیوپلاستی فکر کنند و بهترین روش را با توجه به شرایط خود و توصیه پزشکشان برگزیند. به عبارت دیگر عمل باز قلب بهترین پیشنهادی است که می ‌توان به بیماران دچار انسداد عروق قلبی با درگیری هر سه رگ اصلی ، یا درگیری تنه اصلی منشا دو رگ اصلی سمت چپ (left main artery) ، یا در مواردی که فقط یک یا دو رگ درگیر شده اما درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دو شاخه شدن رگ باشد یا بدلیل طول زیاد تنگی یا مسیر پیچ پیچ رگ ، برای تعبیه استنت مناسب نباشد، کرد. مطالعات در این گروه بیماران نشان داده که احتمال بازگشت تنگی عروق قلب و احتیاج مجدد به روش ‌های درمانی دیگر(پس از یک سال) در بیمارانی که آنژیوپلاستی کرده‌اند، دو برابر است. و اگر بیماران قلبی می‌خواهند برای دراز مدت از مشکلات قلبی خلاص شوند باید جراحی باز پیوند عروق (بای پس قلبی ) را بپذیرند (بویژه در بیماران دیابتی) .

طول مدت عمل باز قلب تقریبا ۵ ساعت است که بیمار در تمام این ساعات در بی‌ هوشی کامل به سر می ‌برد. معمولا اگر مشکلی نباشد بعد از یک یا دو روز از ای سی یو به بخش و تقریبا روز سوم تا پنجم مرخص می شود و طی چند هفته بعد از عمل، او سلامت خود را به دست ‌آورده و فعالیت ‌های روزمره‌اش را از سر می ‌گیرد،

اما آنژیوپلاستی حدود یک تا دو ساعت طول کشیده و بدون بیهوشی عمومی فقط با بی حسی کشاله ران ( بدون باز کردن قفسه سینه) انجام می شود. بیمارانی که آنژیوپلاستی می ‌شوند، حدودا از ۳ یا ۴ روز بعد از عمل می ‌توانند مانند سابق(اگر در مواردی منع پزشکی مثل سکته قلبی اخیر یا نارسایی قلبی و… نداشته باشند) به کارهای خود بپردازند.

با این حال توجه به این نکته مهم است که هر چند، مدت عمل و بهبودی و پشت ‌سر گذاشتن علایم پس از آن، در بای‌ پس بیشتر از آنژیوپلاستی است، اما نتیجه و اثربخشی بای‌ پس قلبی در موارد خاص ذکر شده، بیشتر می ‌باشد.

جراح قلب، وضعیت قلب و سرخرگ های کرونر (همان رگ هایی که گرفته است!) را بررسی می کنند و پیشنهاد می کنند که آیا عمل قلب باز برای شما مناسب است یا خیر؟

پس خیالتان راحت باشد که اگر صلاحدید جراح بر این است که جراحی شوید، حتما عمل قلب باز برای گرفتگی رگ قلبتان بهترین و ایده آل ترین انتخاب است.

آیا عمل قلب باز را می شناسید؟

در این جراحی، شما با آرامش به خواب می روید، جراح قفسه سینه شما را باز می کند تا به سطح قلب و رگ های کرونر دسترسی پیدا کند. یک رگ از قسمت های دیگر بدنتان به خصوص رگ پا یا دست را جدا می کنند.

رگ جدا شده از پا یا دست را روی رگ قلبی که انسداد دارد پیوند می زنند (جراحی بای پس سرخرگ کرونری)، بنابراین توزیع و پخش خون و اکسیژن به عضله قلب دوباره خوب می شود، قلب دوباره سرحال می شود و عملکردش بهتر و بهتر می شود.

شما بعد از چند ساعت از بیهوشی خارج می شوید، احتمالا در بخش مراقبت ویژه هستید. جای بدی نیست! در بخش مراقبت ویژه، همه تمام حواسشان به شماست تا کم ترین مشکلی برای شما پیش نیاید.

چند روز بعد از عمل قلب باز که در بخش مراقبت ویژه بستری بوده اید، شما را به بخش قلب یا جراحی قلب انتقال می دهند و این یعنی حال شما دیگر خوب است.

از عوارض روش جراحی قلب باز : این است که ممکن است رگ ‌ها خوب به هم پیوند نخورند، و جریان بر قرار نگردد که با عدم بهبود درد بعد جراحی یا حتی بروز سکته قلبی حین عمل ، مشخص می شود. گاهی علارغم پیوند موفق عروق به کرونر ، بعد از مدتی رگ پیوندی بسته می شود که با درد سینه راجعه فعالیتی مشخص می شود. عفونت محل جراحی (عفونت بافت نرم ) ونیز عفونت استخوان سینه (استئومیلیت) نیز ممکن است دیده شود. برخی موارد حین دستکاری عروق ، یک پلاک آترواسکلروز از جدار رگ کنده شده و با جریان خون به مغز رسیده و موجب سکته مغزی می شود. همچنین جراحی‌ بازقلبی ، بار روانی زیادی را برای بیمار به همراه دارد و ممکن است موجب بروز افسردگی بعد جراحی شود. وضعیت عمومی بیمار پس از عمل و بهبود و ترمیم زخم‌ ها و برگشت به شغل اولیه، از دیگر مشکلات بیماران بعد از جراحی‌های باز قفسه سینه است.

مراقبت های بعد از عمل جراحی قلب باز

پس از انجام عمل جراحی قلب باز بیمار احساس بهتری خواهد داشت و امکان دارد بین ۱۰ تا ۱۵ سال هیچ گونه مشکل قلبی برای وی پیش نیاید. اما در طولانی مدت ممکن تعداد دیگری از رگ ها دچار گرفتگی شوند و نیاز به عمل مجدد باشد.

اگرچه عمل جراحی بای پس، خون رسانی به قلب را بهبود می بخشد، اما بیماری های زمینه ای عروق کرونر را درمان نمی کند. نتایج اثربخش درمان، زمانی دوام خواهند داشت که شما مواردی همچون:مصرف منظم داروها برای جلوگیری از لخته شدن خون را رعایت کرده و فشارخون، کلسترول و دیابت خود را کنترل نمایید. سبک زندگی سالم، در پایداری نتایج درمان بسیار مؤثر است، ازجمله رعایت موارد زیر:

ترک سیگار.

پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مانند رژیم غذایی دش (DASH)(یک برنامه غذایی که توسط سازمان ملی قلب، خون و ریه امریکا به بیماران توصیه می شود).

داشتن وزن متعادل.

انجام تمرینات ورزشی به طور منظم.

مدیریت استرس.

علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، در اغلب موارد یک برنامه بازتوانی قلب توسط پزشک برای بیمار توصیه می گردد. توان بخشی قلبی، یک برنامه درمانی است که شامل تمرینات و آموزش های خاص می شود. این برنامه برای هر فردی بر اساس شرایطش به صورت خاص طراحی می شود، تا عملکرد قلبی او بهبود یابد. از برنامه بازتوانی قلبی پس از حمله های قلبی یا سایر جراحی های قلبی استفاده می شود تا به ارتقاء شرایط بیمار کمک شود. اغلب بازتوانی قلبی از زمانی که شما هنوز در بیمارستان هستید، آغاز می شود. این برنامه تحت نظارت پزشک ادامه خواهد داشت تا زمانی که شما بتوانید پس از بازگشت به منزل به راحتی آن را دنبال نمایید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت بانک اطلاعاتی قلب
سایت دانشگاه علوم پزشکی گلستان