فیبرومیالژیا چیست؟

فیبرومیالژیا (fibromyalgia) یک بیماری مزمن طولانی مدت است و باعث بروز مشکلات زیر می‌شود:

درد در ماهیچه‌ها و استخوان‌ها

مناطق تحریک پذیر و حساس به درد

خستگی عمومی

اختلالات خواب و اختلالات شناختی

تشخیص بیماری حتی برای پزشکان سخت است، چرا که علایم آن بسیار شبیه دیگر بیماری‌هاست و آزمایش مشخصی برای تایید ابتلا به بیماری وجود ندارد.در نتیجه بیماری معمولاً تشخیص داده نمی‌شود.

درمان این بیماری چالش برانگیز است، اما مصرف دارو، تغییر شیوه زندگی تا حدودی به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک خواهد کرد. 1

علائم فیبرومیالژی در بدن چیست؟

مهمترین علائم فیبرومیالژی در بدن عبارت است از درد،خستگی و اختلال خواب که در ادامه هر کدام را بررسی می‌نماییم.

درد

درد یکی از علائم فیبرومیالژی و مهم‎ترین علت مراجعه این بیماران است. اکثرا دردهای گسترده در تمام بدن دارند. معمولا درد با هوای سرد و مرطوب، اضطراب و استرس‎های روانی و بدخوابی تشدید می‎شود.

برای بیان درد از اصطلاحات دردهای گنگ، دردهای فرورونده (مثل فرو رفتن سوزن در بدن)، دردهای ضربان دار، دردهای نافذ و سوراخ کننده و سوزش بدن استفاده می‎کنند.

خستگی

از دیگر علایم مهم فیبرومیالژیا خستگی است و گاهی در تمام مدت روز وجود دارد و گاهی بسیار شدید می‎شود. تعدادی فقط به علت خستگی به پزشک مراجعه می‎کنند.

خستگی با فعالیت بدنی تشدید می‎شود و بسیاری از بیماران می‎گویند من ضعیف تر از آن هستم که بتوانم کوچکترین کاری انجام دهم. برای بیان خستگی از اصطلاحات من همیشه خسته‎ام، همیشه حالت کوفتگی دارم، من انرژی ندارم استفاده می‎کنند.

اختلال خواب

اختلال خواب جزء علایم شایع بیماری فیبرومیالژی است. بیمارانی که خستگی صبحگاهی آن‎ها بیشتر است از اختلال بیشتری در خوابیدن رنج می‎برند که به آن‎ها بدخواب گفته می‎شود. درد و حالت خشکی خصوصا در هنگام صبح و گاهی عصرها وجود دارد.

سایر علائم شایع در بیماری فیبرومیالژیا

سایر علائم بیماری فیبرومیالژیا شامل موارد زیر می‌شود:

سردردهای فراوان که از نوع سردردهای میگرنی و عضلانی هستند.

اختلالات شناختی پارستزی شامل کم شدن قدرت تمرکز، کم شدن حافظه کوتاه مدت، عدم توانایی کافی در فکر کردن که همه این‎ها می‎تواند مربوط به کمبود خواب باشد.

سندرم روده تحریک پذیر با علایم درد شکمی، نفخ، یبوست و اسهال متناوب

سندرم مفصل گیجگاهی فکی

حساسیت به صداهای بلند، نور زیاد و بو، و حساسیت به مواد شیمیایی

سندرم پای بی‎قرار.2

علت بیماری فیبرومیالژیا

پزشکان تاکنون علت دقیق بروز بیماری فیبرومیالژیا را نمی‌دانند. بر اساس آخرین پژوهش‌ها، احتمالا این بیماری ریشه‌‌ی ژنتیکی دارد و مجموعه‌ای از عوامل مانند استرس، عفونت و تروما آن را تحریک می‌کند.

نگاهی دقیق‌تر به عوامل بروز بیماری بیندازیم:

عفونت

بیماری‌های قبلی منجر به تحریک بروز فیبرومیالژیا شده و یا نشانه‌های آن را بدتر خواهد کرد. .آنفولانزا، ذات الریه، عفونت دستگاه گوارشی ناشی از باکتری سالمونلا و شیگلا و ویروس اپشتین – بار ممکن است با بیماری مرتبط باشند.

ژنتیک

اگر یکی از اعضای خانواده این مشکل را داشته باشد،احتمال ابتلا در سایر اعضای خانواده بیش‌تر است.

پژوهشگران معتقدند که برخی جهش‌های ژنتیکی ممکن است موثر باشند. آن‌ها چند ژن خاص را شناسایی کرده‌اند که انتقال سیگنال‌های شیمیایی درد بین رشته‌های عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

تروما

افرادی که در معرض ضربه‌های روحی و روانی و جسمی قرار گرفته‌اند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. این شرایط به اختلال اضطرابی پس از حادثه مرتبط است.

استرس

همچون ضربه‌های شدید، استرس هم اثرات جبران ناپذیری روی بدن خواهد گذاشت. استرس ممکن است با تغییرات هورمونی مرتبط باشد و در نهایت به فیبرومیالژیا بیانجامد.

پزشکان دلیل اصلی درد منتشر و همه جانبه‌ی بیماری را نمی‌دانند. یک دلیل این می‌تواند باشد که مغز آستانه‌ی تحمل درد را پایین می‌آورد. اگر عاملی تا پیش از این دردناک نبوده، اکنون با این شرایط جدید درد زیادی را بر فرد تحمیل می‌کند.

دلیل دیگر این می‌تواند باشد که رشته‌های عصبی به سیگنال‌های درد واکنش زیادی نشان می‌دهند.1

تشخیص

پزشکان در گذشته 18 نقطه معین بدن را محکم فشار می‌دادند تا مشخص شود که کدام یک از آنها نسبت به درد حساس‌اند. اما در راهبردهای نوین نیازی به بررسی نقاط ماشه‌ای نیست، در عوض چنانچه بیمار بیش از 3 ماه است که از درد منتشر، بدون ابتلا به هیچ عارضه مشخص دامن زننده به این درد رنج می‌برد، بیماری وی فیبرومیالژیا تشخیص داده می‌شود.

اگرچه هیچ تست آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص فیبرومیالژیا وجود ندارد، پزشک گاهی به منظور تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به عارضه‌های با علائم مشابه دستور انجام آزمایش‌هایی مانند موارد زیر را می‌دهد:

CBC یا شمارش کامل خون

سرعت رسوب اریتروسیت یا گلبول‌های قرمز

آزمایش عملکرد غده تیروئید.3

راه ها و روش های درمان

فیبرومیالژیا قابل معالجه نیست، اما به منظور کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و عضلات و پیشگیری از تشدید علائم درمان‌هایی وجود دارد. اگرچه درمان اولیه معمولاً تجویز دارو است، رویکردهای دیگری نیز معرفی شده‌اند که بهره‌گیری از آنها یا به اندازه مصرف دارو مؤثر است یا دست‌کم در مدیریت علائم سودمند است. این درمان‌های غیردارویی بر پیشگیری از عود علائم متمرکز می‌شوند. اکثر بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا از ترکیبی از چند روش درمانی بهره می‌گیرند.

دارو

داروهای گوناگونی برای درمان فیبرومیالژیا مصرف می‌شود. بعضی از این داروها درد را کاهش می‌دهند، شماری دیگر عضله‌های منقبض را شل می‌کنند، بعضی اختلال‌های خواب را برطرف می‌کنند و تعدادی نیز عدم تعادل‌های عصبی شیمیایی (نوروشیمیایی) را اصلاح می‌کنند.

بسیاری از بیماران برای تسکین علائم چند دارو مصرف می‌کنند. یافتن مجموعه داروهای مناسب برای هر بیمار قدری زمان می‌برد و نیازمند آزمون و خطا است. داروهایی که معمولاً برای فیبرومیالژیا تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

مسکن‌ها یا ضددردها برای تسکین درد و التهاب

داروهای مخدر برای درد شدید

داروهای ضدتشنج جهت جلوگیری از حمله صرع

شل کننده‌های عضلانی برای کاهش درد عضلات

بنزودیازپین‌ها جهت کاهش اضطراب

خواب‌آورها

ضدافسردگی‌ها

بازدارنده‌های بازجذب سروتونین و نورپینفرین (SNRIs)

تزریق در نقاط ماشه‌ای

پزشک در مواجهه با درد شدید داروهای بی‌حسی موضعی مانند لیدوکائین را مستقیماً درون نقاط ماشه‌ای دردناک تزریق می‌کند. این عمل درد را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، اما متأسفانه اثر آن پس از حداکثر 3 تا 4 هفته از بین می‌رود.

ورزش

ورزش‌های ملایمی مانند پیاده‌ روی یا شنا استرس و فشار عصبی را کاهش می‌دهد. کشش و تقویت عضلات نیز در تسکین درد مؤثر است. البته نباید زیاده‌روی کرد و از حد متوسط فراتر رفت، چون تقلای جسمی بیش از اندازه علائم فیبرومیالژیا را تشدید می‌کند.

فیزیوتراپی و کاردرمانی

فیزیوتراپی از طریق کشش و دیگر روش‌های تمرینی مخصوص تقویت عضلات و بهبود حرکت درد عضلانی را کاهش می‌دهد. کاردرمانی نیز روش‌های نوین انجام وظایف روزانه با پرهیز از انجام حرکت‌های دردناک را به بیماران آموزش می‌دهد.

ماساژ

ماساژ عضله‌های دردناک را تسکین می‌دهد، درد را فرومی‌نشاند و خواب بیمار را بهبود می‌بخشد. در ماساژ درمانی فیبرومیالژیا غالباً کشش ملایم و دیگر روش‌های فیزیوتراپی نیز به کار برده می‌شود.3

پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.biptc.com
3.www.drforogh.com