روزه ، نخوردن و نیاشامیدن از اذان صبح و انجام ندادن برخی دیگر از کارها از اذان صبح تا اذان مغرب با قصد قربت و انجام دستور خداوند می باشد. روزه از فروعات دین مبین اسلام است و در برخی از ادیان قبل از اسلام هم بوده.

روزه دارای احکام بسیاری است که هر مکلفی وظیفه دارد با آن آشنا شود که روزه قضا تقریبا از مهمترین احکام آن است که ما بر آن شدیم که احکام روزه قضا مراجع مختلف را جمع آوری کنیم در مقالات قبلی احکام روزه قضا آیت الله سیستانی و احکام روزه قضا آیت الله وحید خراسانی را بیان کردیم ای بار احکام روزه قضاآیت الله شبیری زنجانی را برای مقلیدین این مرجع بزرگوار ارائه می کنیم :

1.روزه قضا دیوانه پس از عاقل شدنش:

اگر دیوانه ای عاقل شد،آیا روزه هایی که فرد به سبب دیوانگی نتواسته بگیرد، قضا دارد؟

پاسخ: واجب نیست.

2. روزه قضا کافر بعد از مسلمان شدن:

آیا کافری که مسلمان شده باید روزه ها زمان کافر بودنش را قضا کند؟

پاسخ: واجب نیست قضای روزه ها را به جا بیاورد اما اگر فرد مسلمان کافر شود و بعد مجددا مسلمان، باید روزه های زمان کافر بودنش را قضا کند.

3. روزه قضا فردی که مست بوده:

شخصی که به دلیل مستی روزه نگرفته – البته چیزی که با آن مست شده برای درمان بیماری بوده – آیا باید قضا آن را به جا بیاورد؟

پاسخ: باید قضا ی آن را انجام دهد.

4.شک در تعداد روزه هایی که انجام نداده:

شخصی به دلیل عذر شرعی چند روزه از روزه هایش را انجام نداده، برای انجام قضای آن شک دارد که چه تعداد روزی را روزه نگرفته، مثلا پنج روز بوده یا شش روز، در این مساله این فرد باید چند روز روزه بگیرد؟

پاسخ: اگر شک داشته باشد که چه روزی عذر او از بین رفته باشد، احتیاط واجب زمان بیشتر را قضا کند، مانند وقتی که فرد قبل از ماه رمضان به سفر رفته باشد، و شک دارد که غروب روز پنجم برگشته یا غروب روز ششم، که در این صورت احتیاط واجب این است که که مقدار بیشتر و شش روز روزه بگیرد، درجایی دیگر وقتی که فرد نمی داند که چه موقع عذر برای او پیش آمده، می تواند زمان کمتر را قضا کند، مثلا یادش نیست که بیست و پنجم ماه رمضان به مسافرت رفته یا بیست و ششم، که در اینجا باید مقدار کمتر که روز بیست و پنجم است را حساب کند واحتیاط مستحب مقدار بیشترکه شش روز روزه قضا انجام دهد.

5.اولویت داشتن روز قضا سال آخر، در تنگی وقت:

شخصی که روزه چند سال را بر ذمه داشته باشد، قضا روزه کدام سال را باید ابتدا بگیرد؟

پاسخ: روزه قضا هر سالی را انجام دهد، مانعی ندارد اما وقتی زمان برای انجام روزه قضا، سال آخر کم باشد، مانند وقتی که سه روز روزه قضا دارد و همچنین سه روز هم مانده به ماه رمضان، در این صورت باید روزه سال آخر را قضا کند و اگر چنین نکرد دچار معصیت شده اما روزه هایش درست است.

6.مشخص نکردن نیت روزه کدام سال:

شخصی که از چند ماه رمضان روزه بر ذمه داشته باشد و در نیت خود مشخص نکند که روزه کدام سال را انجام می دهد، آیا قضای سال آخر به حساب می آید؟

پاسخ: روزه سال آخری که روزه نگرفته محسوب نمی شود و روزه سال های قبل محسوب می شود.

7.باطل کردن روزه قضا در تنگی وقت:

شخصی که در شب نیت روزه کرده، اما هنگام روز قصد باطل کردن روزه را دارد، آیا این کار جایز است؟

پاسخ: اگر وقت انجام روزه قضا کم باشد، جایز نیست که روزه خود را افطار کند، چه پیش از ظهر باشد و چه بعد از ظهر، و چنانچه وقت انجام روزه قضا تنگ نباشد، می تواند روزه قضا را قبل از ظهر افطار کند اما اگر بعد از ظهر باشد نباید این کار را انجام دهد.

8. باطل کردن روزه بعد از ظهر:

آیا می شود روزه استیجاری را بعد از ظهر باطل کرد؟

پاسخ: احتیاط مستحب بعد از اذان ظهر روزه میت را باطل نکند.

9. فوت در ماه رمضان و قضای روزه:

شخصی به دلیل عذر شرعی مثل: بیماری یا حیض یا نفاس چند روزی از ماه رمضان را روزه نگیرد و در همان ماه رمضان بمیرد، آیا روزه هایی که انجام نداده قضا دارد؟

پاسخ: باید این روزه هایی که انجام نداده را برایش قضا کنند.

10. ادامه دار شدن بیماری تا ماه رمضان سال بعد:

شخصی که به دلیل بیماری نتوانسته روزه ماه رمضان را انجام دهد، و بیماری او تا ماه رمضان بعدی ادامه دار شد، آیا قضای روزه بر ذمه اوست که باید انجام بدهد؟

پاسخ: اگر تا ماه رمضان بعدی ادامه دار شد، قضا روزه ها واجب نیست، و برای هر روزی که روزه انجام نداده احتیاط واجب 900گرم طعام به فقیر بدهد. اما به علت عذری دیگر مثلا مسافرت نتواند روزه قضا ها را انجام دهد و این عذر او تا ماه رمضان بعدی بماند، روزه هایی که نگرفته را باید قضا کند و و احتیاطا برای هر روزی که روزه نگرفته یک مد طعام به فقیر بدهد.

11. انجام ندادن قضای روزه به دلیل پیدا شدن عذر دیگر:

شخصی که به دلیل عذری نتوانسته در ماه رمضان روزه بگیرد و بعد از ماه مبارک رمضان عذر او از بین رفت اما عذر دیگری حادث شد، که نتوانسته روزه ها را قضا کند، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: چنانچه به دلیل بیماری روزه ماه رمضان را انجام ندهد، و بعد ماه رمضان این بیماری از بین برود، اما عذری دیگر برایش ایجاد شود، و این عذر تا ماه رمضان بعدی ادامه دار شود که به این واسطه نتواند روزه قضایش را انجام دهد، و همچنین اگر درمااه رمضان عذری دیگر برایش پیش بیاید، و بعد از ماه رمضان آن عذر برطرف بشود و نتواند تا ماه رمضان بعدی به دلیل بیماری روزه هایش را قضا کند، در هر دو حالت برای هر روزی که روزه نگرفته یک مد طعام به فقیر بدهد.

12. ادامه دار شدن بیماری تا چند سال:

اگر بیماری و مرض انسان چند سالی ادامه دار شود، که نتواند روزه هایش را به جا بیاورد و بعد فرد سالم شود، نسبت به روزه های انجام نشده اش چه وظیفه ای دارد؟

پاسخ: باید به هر مقداری که زمان دارد روزه های سال آخری را که نتوانسته انجام دهد، را قضا کند و چنانچه نتوانست همه را انجام دهد سال های بعد انجام دهد، در نتیجه قضای روزه سال آخر بر ذمه او می باشد که باید انجام دهد و برای روزه سال ها ی قبل که بیمار بوده قضا لازم نیست و باید برای همه آنها به ازای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

13. ترک عمدی روزه ماه رمضان:

شخصی که عمدا روزه ماه رمضان را ترک کند، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: چنانچه عمدا و بدون هیچ دلیلی بوده، باید قضای روزه ها را انجام دهد و برای هر روز دو ماه روزه به جا آورد یا به شصت فقیر غذا بدهد یا یک بنده آزاد کند، و اگر تا ماه رمضان بعدی نتوانست قضای روزه را به جا بیاورد، یک مد طعام هم به فقر بدهد.

14. انجام روزه غیر ازروزه ماه رمضان پدر:

چنانچه پدر روزه ای غیر از روزه ماه رمضان مثلا روزه نذر یا روزه استیجاری بر ذمه داشته باشد، آیا بر پسر بزرگتر واجب است که روزه ها را انجام دهد؟

پاسخ: اگر روزه ای مانند روزه نذر داشته باشد، بر پسر بزرگتر واجب است که آن را انجام دهد اما روزه استیجاری که بر عهده پدر بود، لزومی ندارد که پسر بزرگتر انجام دهد.

15. قضای روزه شخصی که در ماه رمضان نیت نکرده:

شخصی که در ماه مبارک رمضان عمدا تا اذان صبح نیت روزه نکرده حتی نیت ارتکازی هم نکرده، روزه او چگونه است؛ آیا قضا بر ذمه اوست؟

پاسخ: اگر عمدا نیت نکرده، مانند فردی که بدون این که نیت روزه فردا کند بخوابد و تا اذان ظهر هم بیدار نشود روزه او باطل می شود ولی باید در طول روز از انجام مبطلات روزه بپرهیزد ولی در جایی دیگر این فرد از روی غفلت یا فراموشی نیت نکرد و بعد از اذان صبح و قبل از اذان ظهر بیدار شد، و تا آن زمان هیچ مبطلی را انجام نداده باشد، احتیاطا باید روزه را بگیرد و قضای این را بعدا انجام دهد و اگر بعد از اذان ظهر بیدار بشود یا اینکه مبطلی را انجام داده باشد، نمی تواند نیت روزه کند و در ادامه روز از انجام مبطلات روزه بپرهیزد و قضای روزه این روز را بجا بیاورد.

16. تعیین نیت روزه قضای غیر از ماه رمضان:

شخصی که علاوه بر قضا روزه دیگری بر ذمه اوست، مثلا روزه نذر، آیا باید در نیت روزه مشخص کند که چه روزه ای می گیرد؟

پاسخ: چنانچه فرد بخواهد غیر از روزه ماه رمضان یا قضای ماه رمضان روزه دیگری را بگیرد مثل روزه کفاره یا روزه نذر باید نیت روزه مشخص باشد، و اینکه اگر دو یا سه نوع روزه بر ذمه اوست در نیت مشخص باشد مثل اینکه نیت روزه قضا می کنم یا نیت روزه کفاره می کنم .

17.نیتی غیر از روزه ماه رمضان در ماه رمضان:

اگر شخصی عمدا در ماه رمضان نیت روزه غیر ماه رمضان کند، آیا روزه اش باطل می شود؟

پاسخ: اگر از روی عمد نیت روزه دیگری در ماه رمضان کند روزه او از روزه ها ماه رمضان به حساب می آید اما احتیاط مستحب باید قضای روزه را هم به جا بیاورد.

18. نیت روزه مستحبی با وجود د داشتن روزه قضا:

فردی که روزه قضا بر عهد اش است، اما نیت روزه مستحبی می کند، ایا روزه اش صحیح است؟

پاسخ: در وقتی که ماه رمضان نباشد و فقط روزه قضا بر ذمه داشته باشد، و روزه مستحبی بگیرد روزه او روزه قضا محسوب می شود.

19. بیهوشی بدون اختیار و قضای آن روز:

شخصی که قبل اذان ظهر نیت روزه کرده و بدون اختیار بی هوش شود، آیا روزه آن روز او باطل می شود، آیا قضا بر ذمه اوست؟

پاسخ: کسی که قبل اذان ظهر نیت کرده و بدون اختیار از هوش برود و در میانه روز به هوش بیاید، لزومی ندارد روزه آن روز را انجام دهد و قضا روزه هم بر او واجب نیست البته احتیاط مستحب بر آن است که روزه آن روز را کامل کند و قضای آن روز را انجام دهد.

20.مست شدن هنگام روزه و قضای روزه:

اگر فردی قبل از اذان صبح نیت روزه کند و مست شود و در میانه روز به هوش بیاید، آیا روزه او باطل می شود، آیا قضا بر عهده اوست؟

پاسخ: باید روزه اش را تمام کند و قضا هم بر ذمه اوست.

21.گرفتن روزه استیجاری با وجود داشتن روزه قضا:

شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد، آیا می تواند روزه استیجاری بگیرد؟

پاسخ: بله می تواند.

22. روزه قضا در روز یوم الشک:

آیا فردی که روزه قضا بر ذمه دارد، می تواند در روز یوم الشک نیت روزه قضا کند؟

پاسخ: می تواند در روز یوم الشک نیت روزه قضا کند اما اگر بعدا مشخص شد که این روز اول ماه رمضان بوده، روزه او جزء روزه ماه رمضان محسوب می شود.

23. به تاخیر انداختن غسل جنابت در ماه رمضان:

شخصی که غسل جنابت بر او واجب شده اما انجام آن را تا اذان صبح به تاخیر بیندازد، که وقت تنگ شود، آیا روزه او صحیح است؟

پاسخ: اگر غسل را انجام ندهد تا زمان غسل کردن کم شود وظیفه او این است که تیمم انجام بدهد و چنانچه در به تاخیر انداختن غسل معذوریت نداشته باشد، احتیاط مستحب آن است که آن روز را قضا کند و چنانچه تیمم نکند و روزه او درست نیست.

24. فراموش کردن غسل جنابت در ماه مبارک رمضان:

شخصی که در ماه مبارک رمضان غسل جنابت بر عهده داشته اما فراموش کرده که غسلش را انجام دهد، و بعد از ماه رمضان به یادش آمده و نمی داند که چند روز بدون غسل روزه گرفته، در این جا حکم روزه او چیست؟

پاسخ: وظیفه او این است که به اندازه ای که یقین دارد که با حالت جنابت روزه گرفته را باید قضا کند، مثلا به خاطر ندارد که سه روز روزه گرفته یا چهار روز با این حالت روزه گرفته، باید سه روز روزه را قضا کند.

25. خوابیدن فرد جنب در ماه مبارک رمضان:

شخصی که در ماه مبارک رمضان، هنگام شب جنب شود، و یقین دارد که اگر بخوابد تا اذان صبح بیدار نمی شود، اگر از عمد بخوابد و بیدار نشود تا اذان صبح، آیا روزه او باطل می شود؟

پاسخ: اگر با اختیار خودش بخوابد و تا بعد اذان بیدار شود، روزه اش باطل می شود، قضا و کفاره هم برای او واجب است.

26.قصد انجام ندادن غسل جنابت تا اذان صبح :

شخصی که در یکی از شب های ماه رمضان جنب شده و یقین دارد یا شک دارد که اگر خوابید قبل اذان صبح بیدار می شود، و اگر بیدارهم شود، قصد انجام غسل یا تیمم را ندارد و بخوابد و تا اذان صبح هم خواب بماند، روزه او چگونه است؟

پاسخ: روزه او باطل می شود و قضای روزه و کفاره بر او واجب می شود، و چنانچه تردید داشته باشد، غسل یا تیمم کند یا نه، احتیاطا روزه او باطل و قضا و کفاره لازم می شود.

27. بیدار شدن فرد جنب و خوابیدن او تا اذان صبح:

شخصی که در نیمه های شب بیدار شود، و متوجه شود که جنب شده و با همان صورت بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، وظیفه او چیست؟

پاسخ: در آن روز نباید هیچ کدام از کارهایی را که بر روزه دار حرام است انجام ندهد و روزه آن روز را هم قضا کند.

28. باقی ماندن در جنابت هنگام انجام روزه قضا:

شخصی که در انجام روزه قضا ماه رمضان وقت کافی دارد، و در هنگام شب جنب شود چه به صورت محتلم شدن یا به صورت های دیگر و تا اذان صبح غسلش را انجام ندهد، آیا می تواند آن روز را روزه باشد؟

پاسخ: چنانچه تا اذان صبح غسل نکند، حتی اگر غسل نکردنش از روی عمد نباشد، نباید آن روز را روزه بگیرد و روز دیگری این روزه قضا را انجام دهد.

29.باقی ماندن در جنابت در تنگی وقت برای روزه قضا:

شخصی که در شب جنب شود، تا اذان صبح هم غسل نکند و زمان انجام روزه قضا برایش تنگ باشد، آیا می تواند آن روز را روزه بگیرد؟

پاسخ: حتی اگر غسل نکردن او از روی عمد نباشد، باید روزه آن روز را بگیرد و به جای این روز هم باید روزه بگیرد.

30. خوردن غذایی در شب با اینکه یقین دارد که باعث قی کردن در روز می شود:

شخصی که می داند شب غذایی بخورد که باعث قی کردن در روز می شود، آیا روزه او باطل می شود؟

پاسخ: روزه او درست است اما بنا بر احتیاط مستحب قضای آن روز را به جا بیاورد.

31. فرو بردن موادی که به واسطه آروغ در دهان آمده:

شخصی که روزدار است و آروغ بزند و به واسطه آروغ زدن موادی وارد دهانش شود و از روی عمد فرو ببرد، حکم روزه او چگونه است؟

پاسخ:روزه او باطل می شود، در این صورت هم قضا و هم کفاره بر ذمه اوست که باید انجام دهد و همچنین هنگام آروغ زدن ، خون وارد دهان بشود و از روی عمد فرو ببرد، قضای روزه بر ذمه او خواهد بود و کفاره هم کفاره جمع است که باید انجام بدهد.

32. فرو بردن غیر عمدی چیزی غیر از آب:

اگر روزه دار به غیر از آب چیز دیگری را در داخل دهان یا بینی ببرد و بی اختیار از حلق فرو برد ، تکلیفش چیست؟

پاسخ: قضای روزه بر او واجب نمی شود.

33. حکم روزه قضا خانم شیرده:

خانمی که به کودکش شیر می دهد، اگر روزه گرفتن برایش مضر باشد، یا اینکه روزه گرفتن برای کودکش مضر باشد، تکلیف او چیست؟

پاسخ: اگر روزه گرفتن مادر به کودک ضرر می رساند، روزه براو واجب نبوده و فقط یک مد طعام به مسکین بابت کفاره بدهد و اگر ضرر برای مادر است، باز هم روزه برایش واجب نیست و بنابر احتیاط مستحب یک مد طعام را به مسکین بدهد و در هر دو حالت چنانچه تا ماه رمضان آینده عذر او از بین رفت و توانایی انجام قضا روزه ها را داشت باید قضای روزه ها را انجا دهد و در صورت ادامه دار شدن عذر باید کفاره یک مد طعام را بدهد، و همچنین اگر امکان این هست که کودک از زن دیگری تغذیه کند یا را ه دیگری برای شیر دادن به کودک باشد، احتیاطا باید روزه ها را قضا کند و اگر راه دیگری نبود لزومی ندارد که روزه ها را قضا کند البته احتیاط مستحب آن است که قضا کند.

34. بیماری تشنگی زیاد:

شخصی که به بیماری دچار است که باید مدام آب بنوشد و توان تحمل تشنگی را ندارد، تکلیف روزه های او چگونه است؟

پاسخ:چنانچه زیاد تشنه می شود، اگر تحمل تشنگی برای او بسیار دشوار باشد، انجام روزه بر او واجب نیست ، و در حالت دوم برای هر روز یک مد طعام به مسکین بدهد و بنا بر احتیاط مستحب فقط به اندازه رفع تشنگی آب بنوشد و اگر تا ماه رمضان بعدی مشکلش حل شد، روزه ها یی که انجام نداده را قضا کند.

35. حکم روزه خانم باردار:

خانمی که روزه گرفتن برای خودش یا برای جنینش مضر باشد چه تکلیفی برای روزه هایش دارد؟

پاسخ: در صورتی که روزه گرفتن برای خودش یا برای جنین مضر باشد، وجوب روزه از او برداشته می شود و فقط یک مد طعام را باید به مسکین بدهد، چنانچه بتواند بدون هیچ ضرری روزه های خود را تا ماه رمضان بعدی قضا کند باید انجام دهد و گرنه لزومی ندارد و فقط کفاره یک مد طعام را به مسکین بدهد.

36. انجام دادن قضا روزه پیر مرد و پیر زن در صورت مشقت نداشتن:

چنانچه پیر مرد یا پیر زن گه به علت کهنسالی نتوانسته روزه ماه رمضان را انجام دهد، آیا باید قضا روزه هایش را به جا بیاورد؟

پاسخ: چنانچه بدون مشقت بتواند روزه ها را انجام دهد باید قضای روزه هایی که از ماه رمضان را نگرفته انجام دهد.

37. ثابت نشدن ماه رمضان:

وقتی که اول ماه رمضان اثبات نشود و شخص مکلف روزه نگیرد و بعدا مشخص شود که ماه رمضان بوده، وظیفه او چیست؟

پاسخ: باید قضای روزه آن روز را انجام دهد.

38. انجا روزه قضا بدون اذن از همسر:

شخصی که بدون اذن از همسرش روزه مستحبی بگیرد چه حکمی دارد برای روزه قضا چه طور؟

پاسخ: روزه مستحبی که حق همسر را از بین ببرد، این روزه حرام است و در مورد روزه قضا هم اگر در انجام آن وقت کافی داشته باشد، نباید بگیرد.

39. افطار کردن روزه به علت گفتن فردی که مورد اعتماد بوده:

شخصی که زمان را تشخیص می دهد و به فرد روزه دار گفته که ماه اذان مغرب شده و او سخن او را قابل اعتماد نمی داند اما روزه اش را افطار می کند، و بعدا مشخص می شود که اذان مغرب را نگفته اند یا شک داشته باشد، جه حکمی دارد؟

پاسخ: هم قضای روزه آن روز و هم کفاره آن بر او واجب می شود.

منابع:

1. ویکی شیعه
2.سایت باقر العلوم
3. سایت هدانا