معرفی تفسیر من هدی القرآن یا تفسیر هدایت

من هدى القرآن، تفسیری است کامل و شامل همه آیات قرآنی، که به روش تحلیلی و تربیتی تألیف یافته و بر مسائل تربیتی و اجتماعی تأکید می ورزد. مفسر تلاش نموده تا مناسب با نیازها و پرسش های جدید، تفسیری آسان و روان عرضه دهد.

دوشنبه، 3 آبان 1400

تخمین زمان مطالعه:

معرفی کتاب معرفی تفاسیر

موارد بیشتر برای شما

شناسنامه تفسیر

نام معروف	تفسیر من هدى القرآن ترجمه آن تفسیر هدایت
مؤلف	سید محمد تقی مدرسی
تولد	۱۳۶۶ق/۱۳۲۶ ش
مذهب	شیعه
تاریخ تألیف	۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ م
تعداد مجلدات	۱۸ جلد
مشخصات نشر	تهران، دارالهدی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، قطع وزیری. ترجمه تفسیر با عنوان تفسیر هدایت: ۱۳۷۷ش.

معرفی مفسر و تفسیر

سید محمد تقی مدرسی، از نویسندگان معاصر و پژوهشگران پرتلاش معاصر شیعه است. او در کربلا تولد یافت و در نزد اساتیدی چون: شیخ یوسف خراسانی و آیت الله سید محمد شیرازی تلمذ کرد و سپس به ایران آمد. در ایران، به تألیف کتاب هایی در زمینه مباحث گوناگون اجتماعی، فقهی و تاریخی و نیز فعالیت در زمینه مسائل فرهنگی و اجتماعی، همت گمارد. از آثار اوست: الفقه الاسلامی، بحوث فی القرآن، المنطق الاسلامی، اصوله و مناهجه، الاسلام ثورة اقتصادیة و...

من هدى القرآن، تفسیری است کامل و شامل همه آیات قرآنی، که به روش تحلیلی و تربیتی تألیف یافته و بر مسائل تربیتی و اجتماعی تأکید می ورزد. مفسر تلاش نموده تا مناسب با نیازها و پرسش های جدید، تفسیری آسان و روان عرضه دهد. شروع تألیف این تفسیر آن گونه که خود در مقدمه تفسیر آورده، در روز شنبه ۴ / ۱/ ۱۳۹۸ هجری قمری، ۱۱/ ۳/ ۱۹۷۸ میلادی است که آن را در شهر کویت آغاز می کند. تا سوره نحل را به نگارش در می آورد، اما پس از آن به تدریس این کتاب روی می آورد و با تعلیم به نگارش آن می پردازد.

او خود در همین مقدمه روش تفسیری خود را بر روش تفکر مستقیم، بدان صورت که در بخش تمهیدی این مقدمه بدان اشاره کرده، میداند. یعنی روش الهام گرفتن بی واسطه از آیات و رجوع کردن به خود قرآن در آن جا که فهم آیات با دشواری مواجه شود، بر طبق برنامه ای که پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) و امامان اهل بیت علیهم السلام در تفسیر پاره ای از قرآن به پاره دیگر آن اشاره فرموده اند. باز از نکات این مقدمه توجه به جایگاه و قلمرو قرآن است که می نویسد: «در بیش از یکصد آیه از خصوصیات قرآن سخن رفته است. و چون بر آن ده ها آیه را بیفزاییم که از شئون مختلف قرآن حکیم سخن رفته، گنجینه ثروتمندی از دانش فراهم می آید که از تدبر در آن آشنایی و معرفتی گسترده به قرآن حاصل می شود».

این تفسیر، در استخراج معانی مفردات قرآن، از مجمع البیان طبرسی بهره گرفته است. سبک تفسیر، بیشتر، دسته بندی مطالب برگرفته شده از آیات و ارائه آن در شکل جدید با نگرش اجتماعی است. به همین جهت، کمتر به بحث های آکادمیک و چند و چون های تفاسیر سنتی پرداخته است. او معتقد به تفسیر عصری و انطباق دادن معارف قرآن با نیازهای نسل جدید است. در این باره می نویسد: و در آن کوشش خواهم کرد که واقعیت های جاری را به آیات قرآن ارتباط دهم که هدف از تفسیر قرآن نیز همین است. او همچنین در پایان مجلدات باز نقدی به تفاسیر پیشین دارد که آنان به واقعیات زمان خود توجه نکرده و لذا گستردگی فاصله میان تفسیرهای نوشته شده و واقعیت زندگی امت، مشاهده می شود، از آن روی که بیشتر مفسران، جز معدودی از ایشان، هدف شان مورد توضیح قرار دادن کلمات قرآن بوده است، و نه تطبیق آن بر حقایق زمان.(1)

شیوه طرح مطالب و ورود به تفسیر، این گونه است که نخست مجموعه ای از آیات را ذکر میکند، آن گاه، پس از شرح پیام کل آن مجموعه، قسمت به قسمت، جملات آیات را توضیح می دهد. هر قسمت از آیات، به موضوعی اختصاص یافته و عنوان گذاری شده است. به جنبه تدبر و تعقل و تکیه بر خود آیات، بسیار تأکید شده است. نقل قول از مفسران، یادکرد احتمالات و وجوه تفسیری در آن کمتر به چشم می خورد.

به نظر مفسر، ویژگی مهم این تفسیر در دو چیز است: یکی ایجاد پیوند محکم میان آیات قرآنی و واقعیت موجود و اوضاع فرهنگی و اجتماعی و سیاسی امت اسلامی و دیگری تأکید مکرر بر مسئولیت انسان در برابر اعمالش و دعوت بر پذیرش این مسئولیت.

او تأکید میکند مدعی آن نیستم که در این جا معانی سخن خدا را به صورت کامل بیان خواهم کرد، بلکه در آن میکوشم که تنها بینش ها و بصیرت هایی را که شخصا در ضمن تدبر در قرآن بدان ها دست یافته ام، بر روی کاغذ بیاورم.

بنابر این، مدرسی یکی از مفسران عصری است. از مفسرانی است که معتقد است باید همواره در تبیین مفاهیم و استخراج پیام قرآن متناسب با نیازها و زبان خوانندگان بر اساس تفکر و بینش معاصر کوشید. او به سیاق و بافت کلام توجه میدهد.

مدرسی، در آغاز تفسیر، مقدمه ای علوم قرآنی دارد که به مباحث قدیم و جدید مقدمات تفسیر، مانند: قرآن چیست و چرا باید به سوی قرآن برویم، جایگاه قرآن در قرآن، جایگاه قرآن در سنت، شیوه فهم و تدبر قرآن، قرآن و تفسیر به رأى، قرآن میان ترکیه و تعلیم، مقدمات خاص تفسیری و برخی مباحث دیگر، پرداخته است. به عنوان نمونه در تفسیر این آیه: «وَإِذْ نَادَى رَبُّکَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ». (2) به این نکته توجه می دهد که هدف این بیان آشکارا ایستادگی و مقاومت در برابر ظلم و ستم بود که تنها مصلحت ستمدیدگان را در برنمی گرفت، بلکه مصلحت ستمکاران را نیز شامل میشد که نزدیک بود ظلم، سبب هلاکشان شود. اگر قومی تو را مورد استهزا قرار دادند، یا حتی تو را مجرم قلمداد کردند، به آن توجهی نکن و در راه خود به پیش رو. (3).

مدرسی همواره به تدبر در آیات توجه میدهد و روش خود را همین شیوه میداند، اما در برابر این شبهه که روایاتی در دست است که در آنها از تفسیر به رأی نهی شده، پاسخ می دهد که این نهی به تعبیر دیگر نهی از تفسیر به رأی و به معنای پیروی از هوای نفس و میل شخصی است، که در مقابل تفسیر بر وفق حقیقت و واقعیت است. و با وجود آنکه تفسیر هر سخن منسوب به کسی به رأی حرام است، این حرمت در مورد کلام خدا شدیدتر است، و از همین رو، در روایات این مطلب به صورتی خاص بیان شده و از قواعد عمومی خارج نیست. ولی این مطلب ربطی به تدبر در قرآن ندارد، چه تدبر به معنی اندیشیدن تمرکز یافته، در آیه به منظور دست یافتن به شناخت حقیقت بیان شده در آن آیه است. پس تدبر برای به دست آوردن علم به قرآن است، و این کار از روی علم و دانش صورت پذیر می شود. (4)

او معتقد به نظام وارگی معارف قرآن است و این را با استفاده از تفسیر ترتیبی و موضوعی و کشف قواعد و اصول و مبانی از لابه لای بیان های پراکنده ممکن می داند:

1- می توانیم از راه پیگیری روش های آیه به آیه و موضوع به موضوع قرآنی، به ان شایسته ترین روش ها و برنامه های علمی دسترسی پیدا کنیم.

۲- می توانیم با شروع حرکت از یک نقطه در مطالعه این روش ها به قاعده ای فراگیر پس از ملاحظه تمامی قرآن حکیم دسترس پیدا کنیم، همان گونه که یک مهندس شایسته از نگریستن به یک بنا، می تواند قاعده ای را پیدا کند که بر وفق آن قاعده بنای مورد نظر ساخته شده را به دست می آورد.

در مجموع، گرچه این تفسیر، فشرده و مباحث توضیحی آن، اشاره ای است، اما از آنجا که تلاش خود را بر جنبه های ارشادی و هدایتی و تربیتی و ارائه تصویری کلی از پیام قرآن و تفسیری عصری استوار کرده، می تواند یکی از تفاسیر قابل توجه عصر حاضر برای طبقات مختلف اجتماعی محسوب گردد.

لازم به یادآوری است که این تفسیر در ایران توسط آقایان عبدالمحمد آیتی، پرویز اتابکی ترجمه شده و از سوی بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۷ش نشر یافته است.

پی‌نوشت‌ها:
1- تفسیر هدایت، ج۱۸، ص: ۴۴۱
2- سوره شعراء، آیه ۱۰
3- تفسیر هدایت، ج ۹، ص: ۲۰
4- تفسیر هدایت، ج۱، ص:47

منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 955-951

شناسنامه تفسیر

معرفی مفسر و تفسیر

مقالات مرتبط

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته