نشريات زنانه پس از پيروزي انقلاب اسلامي

نشريه رسانه‌اي است كه همانند رسانه‌هاي ديگر تأثير مستقيمي بر طيف گسترده‌اي از جامعه مي‌گذارد. اغلب اين نوع تأثيرگذاري يك طرفه تصور مي‌شود، به اين صورت كه نشريه توسط عده‌اي نويسنده توليد مي‌شود و با واسطه‌گري دستگاه‌هاي توزيعي به دست خوانندگان مي‌رسد. اما امروزه نشريات، حكم كالاي صنعتي را پيدا كرده‌اند و مانند كالاهاي ديگر به صورتي تجاري، توزيع مي‌شوند و تابع قانون عرضه و تقاضا هستند. بنابراين با مطالعه مكانيسم عرضه و تقاضا در نشريات و بررسي آثار توليدي مي‌توان به نكات ظريف و عميقي در رابطه با ويژگي‌هاي جامعه مصرف‌كننده، روابط متقابل بين مصرف‌كننده و توليدكننده، تأثيرات مصرف، نيازهاي مصرف‌كنندگان و چرايي ايجاد اين نيازها دست يافت. در اين گزارش سعي شده تعدادي از مجلات و روزنامه‌هاي منتشرشده در حوزه زنان مورد بررسي قرار گيرند.

نشريات زنانه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي

تا پيش از انقلاب مشروطه، اثري از نشريات زنانه در ايران ديده نمي‌شود. اولين نشريه تخصصي بانوان ايران، در سال 1289يعني 75سال پس از انتشار نخستين نشريه مردانه (كاغذ اخبار) منتشر شد. اولين نشريه زنان در ايران "دانش " نام داشت كه به‌صورت هفتگي در 4 صفحه مسائل مربوط به زنان را پيگيري مي‌كرد. همچنين "شكوفه " اولين روزنامه رسمي است كه توسط زنان براي زنان در سال 1292 منتشر شد.
پيش از انقلاب اسلامي، تعداد نشريات ويژه زنان محدود بود و نشريات ديگر به‌جز اطلاعات بانوان و زن روز، از طرف واحد زنان سازمان‌هاي تابع احزاب با تيراژ كم و به صورت نشريات يا مجلات داخلي شعب اين احزاب در شهرستان‌ها منتشر مي‌شدند. با پيروزي انقلاب اسلامي تعداد مطبوعات زنان افزايش يافت. به‌خصوص در سال‌هاي اول انقلاب كه اين نشريات علاوه بر مسائل زنان داراي خطوط سياسي نيز بودند و به‌علاوه برخي نشرياتي كه پيش از انقلاب منتشر مي‌شدند نيز هماهنگ با انقلاب اسلامي تغيير سبك دادند. به‌طور مثال اطلاعات بانوان از سري نشريات مؤسسه اطلاعات بود كه پيش از انقلاب از مجلات مبتذل زنان بود. با پيروزي انقلاب، اطلاعات بانوان پس از چند شماره انتشار، متوقف شد و مجدداً دوره جديد آن در 7 مرداد 59 با روش و نگاه نو شروع به كار كرد. در قسمتي از سرمقاله اولين شماره مجدد آن تحت عنوان "كدام خون در مجله جاريست؟ " آمده: "اطلاعات بانوان كه پيشتر در حال و هواي پيش از انقلاب توليد يافته و رشد و نمو كرده، ديگر نمي‌توانست پاسخگوي زناني باشد كه خود بارها و بارها سرود استقلال آزادي جمهوري اسلامي سرداده‌اند. " در بين مطالب اين شماره اطلاعات زنان مي خوانيم: مصاحبه با همسر امام، حجاب اجباري يا حجاب ارشادي، زن و انقلاب فرهنگي، استعمار و ارتجاع، آقاي امپرياليسم در كشور مظلوم ما چه مي‌كني؟، نقش زنان در تسخير لانه جاسوسي...
فريدون صديقي روزنامه‌نگار و مدرس ارتباطات درباره مجلات و نشريات زنانه قبل از انقلاب اين‌گونه مي‌گويد: "پيش از پيروزي انقلاب اسلامي دو نشريه زن روز و اطلاعات بانوان منتشر مي‌شد، اما با پيروزي اين نهضت و متناسب با تحولات روز؛ رويكرد نويني در نشريات زنانه به وجود آمد و با توجه به اينكه زن به عنوان نقطه كانوني خانواده محسوب مي‌شود مطالب مجلات نيز بر نقش وي در خانواده تمركز داشت. "
البته با گذر زمان اين نگرش نيز همسو با تحولات جامعه شكلي تازه به‌خود گرفت و بر نقش و مشاركت اجتماعي زنان تأكيد بيشتري شد، در نتيجه نشرياتي نيز با همين رويكرد منتشر شدند كه به مطالبات و حقوق زنان اشاره داشتند و مباحث نويني در اين زمينه مطرح كردند.
صديقي در ادامه به تشريح وضعيت فعلي نشريات زنانه پرداخته و مي افزايد: در حال حاضر در بيشتر نشريات سعي بر اين است كه زن با خانواده تعريف شود. از همين رو، امروزه مطبوعات زنانه با تمركز بر مسايل خانوادگي با تيراژهاي بالا منتشر مي شود. اما از آنجا كه بيشتر مطالب اين نشريات به مسايلي نظير چيدمان منزل، كاهش استرس، گفتگو با بازيگران سينما يا ورزشكاران و... مربوط مي‌شود، در واقع اين رسانه‌ها به نيازهاي آني مخاطب پاسخ مي‌دهند. اين در حالي است كه بانوان نيازهاي بلندمدت و آتي نيز دارند كه با رفع و طرح اين نيازها؛ شخصيت چند وجهي آنان اغنا مي‌شود.
به طور كلي مي‌توان نشريات زنانه پس از انقلاب اسلامي را به سه دسته تقسيم كرد:

دسته اول :

در اصطلاح فرنگي (quality news paper ) گفته مي‌شود كه :
اين‌گونه نشريات با هدف آگاهي‌بخشي و به‌دور از هرگونه ابتذال و پيش‌پاافتادگي صرفاً به منظور جذب مخاطب خاص و فرهيخته دانشگاهي يا حوزوي منتشر مي‌شود. اين نشريات همواره مخاطب خاص خود را دارند و اساساً قشرهاي ديگر مخاطب اين‌گونه نشريات نيستند، به‌علاوه هدف اين نشريات نيز جذب طيف گسترده مخاطب نيست. در اين نوع نشريات مي‌توان پژوهش‌هاي مربوط به حوزه زنان، مبني بر روش‌هاي تحقيقي آماري انواع تحليل‌هاي علمي و انتزاعي، گزارشات و خبرهاي مربوط به عملكرد بخش زنان در سطح كلان، مصاحبه با صاحب‌نظران حوزه و دانشگاه را مشاهده كرد نمونه‌اي از اين نشريات اشاره مي‌شود:

1. پژوهش زنان :

فصلنامه پژوهش زنان نشريه‌اي علمي- پژوهشي است كه توسط مركز مطالعات و تحقيقات زنان دانشگاه تهران به چاپ مي‌رسد. اين فصلنامه اولين نشريه دانشگاهي در حوزه مسائل زنان است كه فضايي را براي نشريافته‌هاي تحقيقات علمي فراهم مي‌كند. تأكيد بيشتر دست اندركاران نشريه بر حوزه‌هاي اقتصادي، حقوقي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي و تاريخي در علوم‌انساني و علوم اجتماعي است.
مركز مطالعات و تحقيقات زنان كه در سال 1380 با پشتيباني مركز امور مشاركت زنان رياست جمهوري وقت در دانشگاه تهران تأسيس شده و يك مركز علمي ميان رشته‌اي است كه به فعاليت پژوهشي درباره مسائل زنان مي‌پردازد. هدف اين مركز تحقيقات مستمر و همكاري با دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي در سطح ملي و بين المللي بيان شده است.

2. ريحانه :

فصلنامه فرهنگي پژوهشي ريحانه توسط دفتر امور زنان نهاد رياست‌جمهوري وقت با مدير مسئولي زهرا شجاعي و سردبيري فروغ احراري آغاز به‌كار كرد. اين فصلنامه از سال 1374تا1381به‌صورت گاهنامه منتشر مي‌شد و به طرح مسائل سياسي، حقوقي و اجتماعي زنان مي‌پرداخت. جهت‌گيري سياسي اين نشريه، مطابق با آراء دولت وقت، اهدافي چون مشاركت سياسي زنان و اصلاحات در حوزه مسائل زنان بود.

3. فرزانه :

اين نشريه با صاحب امتيازي معصومه ابتكار و با سردبيري محبوبه عباسقلي‌زاده از سال 1371 تا 1379 با جهت‌گيري فرهنگي- اجتماعي و با رويكردي تحليلي - پژوهشي در حوزه مطالعات و تحقيقات مسائل زنان به فعاليت مي‌پرداخت.

4. فصلنامه كتاب زنان :

اين نشريه كه تا شماره دهم با نام فصلنامه شوراي فرهنگي اجتماعي زنان منتشر مي‌شد با صاحب امتيازي شوراي فرهنگي اجتماعي زنان و مدير مسئولي مهري سويزي از پائيز 1377 شروع به كار كرد و در حوزه فقه، حقوق، مباني، معارف و مسائل سياسي اجتماعي فعاليت مي‌كرد و به‌صورت موضوعي و تخصصي به مسائل زنان مي‌پرداخت. هم‌اكنون كتاب زنان با نام "مطالعات راهبردي زنان " با مدير مسئولي دكتر طوبي كرماني و سردبيري دكتر نهله غروي نائيني به كار خود ادامه مي‌دهد. دكتر غروي نائيني درباره رويكرد اين فصلنامه چنين عنوان مي‌كند: " عهد بستيم تا با تمسك بر آيات نوراني قرآن و توسل بر تفسير مفسران حقيقي‌اش، بزرگ امانتداران آن كلام وحياني، امامان معصوممان (عليهم السلام) آن عهد ازلي را باز شناسيم و در هياهوي فريب خناسان سره از ناسره باز شناسيم. از ميان هزار راهه‌هاي پيش روي زنان، سفيدراهي را جستجو كرديم كه از نور حقيقت روشن است و به دور از افراط و تفريط و سليقه محوري و جنسيت‌گرايي به كمال فطري زنان مي‌انديشد و با تعصبات تاريخي و جاهليت مدرن مي‌ستيزد. علت توفيق خود را در نگاه اعتدالي خود به جايگاه زنان يعني همان روش و منش مستحكم اسلام و قرائت انقلاب اسلامي به راهنمائي بنيانگذار الهي‌اش حضرت امام خميني (ره) و رهنمودهاي رهبر فرزانه‌مان حضرت آيت‌الله خامنه‌اي دام ظله العالي از جايگاه، وظايف و حقوق زنان در ساحت‌هاي فردي خانوادگي و اجتماعي مي‌دانيم و سعادت زنان بلكه نجات بشريت از منجلاب اومانيسم و پديده‌هاي انحرافي منشعب از آن نظير فمنيسم را در پيمودن همين راه مي‌دانيم و بس. "

5. پيام زن :

مجله‌اي است كه به صاحب امتيازي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم منتشر مي‌شود. مدير مسئول اين نشريه محمد جعفري‌گيلاني و سردبير آن اسماعيل اسماعيلي است اين نشريه از سال 1371 آغاز به كار نموده و به تحليل مسائل زنان در زمينه‌هاي مختلف سياست، اجتماع، فرهنگ، حقوق، رسانه با رويكرد ديني مي‌پردازد.

6. نداي صادق :

نشريه وابسته به دانشگاه امام صادق(علیه السلام) است كه با مدير مسئولي دكتر صديقه مهدوي كني و سردبيري محمد علي اردبيلي منتشر مي‌شود. اين دو فصلنامه به مباحث تخصصي فقه و حقوق خانواده مي‌پردازد.

7. خبرنامه فرهنگي اجتماعي زنان :

شماره اول اين نشريه مهر 1378به صاحب امتيازي مركز امور مشاركت زنان و با مدير مسئولي زهرا شجاعي شروع به كار كرد. اين نشريه با رويكرد فرهنگي - اجتماعي به مسائل زنان مي‌پرداخت و ويژه‌نامه‌هايي مثل كنوانسيون رفع تبعيض، خشونت عليه زنان و حقوق زنان را منتشر كرد. با آغاز به كار دولت نهم اين نشريه كار خود را با صاحب امتيازي مركز امور زنان و خانواده رياست جمهوري و مدير مسئولي دكتر طبيب زاده نوري ادامه ‌داد.

8. مطالعات زنان :

اين فصلنامه وابسته به پژوهشكده زنان دانشگاه الزهراست كه با مدير مسئولي دكتر زهره خسروي و سردبيري دكتر خديجه سفيري منتشر مي‌شود و با رويكرد علمي - پژوهشي به مسائل زنان در حوزه‌هاي علوم اجتماعي، روان‌شناسي، حقوق، فرهنگ و هنر مي‌پردازد.

دسته دوم :

نشرياتي هستند كه در كنار هدف آگاهي‌بخشي در سطح عموم و جهت‌دهي به افكار عمومي در پي جذب مخاطب و طرح مسائل مربوط به زنان هستند. جذب مخاطب در اين نشريات به روش‌هاي مختلفي به فراخور فضاي نشريه انجام مي‌گيرد. نمونه اين نشريات:

1. ندا :

فصلنامه زنان جمهوري اسلامي ايران كه در بهار 1369با صاحب امتيازي و مدير مسئولي زهرا مصطفوي و سردبيري فاطمه راكعي آغاز به كار كرد. شماره اول آن همزمان با رحلت رهبر انقلاب و بصورت ويژه نامه منتشر شد. بعد از يك دوره فعاليت، فرشته اعرابي سردبيري آنرا به عهده گرفت و بخشي از ندا به مخاطبان جوان و صفحاتي نيز به آقايان اختصاص يافت.

2. شيرمادر :

به صاحب امتيازي انجمن ترويج تغذيه با شير مادر و مدير مسئولي دكتر عليرضا مرندي و سردبيري منصور بهرامي در زمينه سلامت مادر و كودك با رويكرد آموزشي - پژوهشي و اطلاع رساني به فعاليت مي پردازد.
اولين شماره اين نشريه در بهار 1379منتشر شد و شماره 34 آن تابستان 1387 انتشار يافت.

3. شميم نرجس :

صاحب امتياز اين نشريه مدرسه علميه نرجس مشهد است. اين نشريه در ابتدا با مدير مسئولي عفت‌السادات حسينيان و سردبيري حميده روحاني‌نژاد كار خود را آغاز كرد و هم‌اكنون با مدير‌مسئولي اكرم نصيري و سردبيري عفت حسينيان با رويكردي مذهبي - فرهنگي براي مخاطب مذهبي و حوزوي منتشر مي شود.

4. روزنامه زن :

انتشار آن در 17/5/77 با مدير مسئولي فائزه هاشمي در تهران آغاز گرديد. در شماره اولين اين روزنامه آمده است: " روزنامه بنا دارد با نگاه زنانه و براي زنان بنويسد ".
خبر انتشار روزنامه زن توسط خبرگزاري‌هاي فرانسه و رويترز مخابره شد. خبرگزاري فرانس‌پرس مي‌نويسد:\ "روزنامه زن در اولين شماره خود اذعان داشته كه روزنامه‌اي فمنيستي نيست، بلكه در پي آنست كه توازني ميان موقعيت مرد و زن ايجاد كند. روزنامه زن در نظر دارد با نگاهي به مشكلات زنان، حقوق اجتماعي آنان را به آنها بشناساند و خلاء موجود را پر كند...\ "
روزنامه زن در ابتداي انتشار خود حاوي مطالب و مصاحبه‌هايي از زنان و چهره‌هاي اصلاح‌طلب همچون جميله كديور و معصومه ابتكار بود؛ اما با گذشت زمان و تغيير فضاي سياسي كشور و به تبع آن، تغيير موضع اصلاح‌طلبان نسبت به آقاي هاشمي رفسنجاني، رويكرد اين روزنامه نسبت به جريان اصلاح‌طلبي تغيير كرد.
روزنامه زن در كنار مسائل سياسي به طرح مسائل مربوط به حقوق زنان از جمله: مهريه، نفقه، ازدواج مجدد، اجتهاد زنان، حضانت و طلاق مي‌پرداخت.
روزنامه زن يكبار در بهمن 1377 به مدت 2 هفته متوقف شد و بار دوم در 17فروردين 1378 براي هميشه توقيف شد.

5. شميم ياس :

اين ماهنامه وابسته به معاونت فرهنگي تربيتي حوزه‌هاي علميه خواهران است. و از سال 1380 به صاحب امتيازي مركز مديريت حوزه‌هاي علميه خواهران قم، به مديرمسئولي مصطفي رنجبر شيرازي و به سردبيري ابوالفضل هادي‌منش در حوزه ديني شروع به فعاليت كرد.

6. نامه جامعه :

اين ماهنامه، از سال 1383 منتشر مي شد. صاحب امتياز اين ماهنامه، جامعه الزهرا، مدير مسئول آن مرضيه معيني و سردبير، آذردخت نخعي بود. اين نشريه تا شماره 42 به كار خود ادامه داد.

7. زن شرقي :

اين ماهنامه با رويكردي فرهنگي- اجتماعي از سال 1381 شروع به كار كرد. مديريت زن شرقي را مهري سويزي و سردبيري آن‌را طهورا نوروزي بر عهده داشتند. مهري سويزي در مصاحبه با نشريه " پيام زن " درباره دغدغه‌هاي " زن شرقي " مي‌گويد: " هدف ما در زن شرقي اين است كه ديدگاه‌هاي متحجرانه نسبت به زنان و همچنان ديدگاه‌هاي نو كه در اسارت هستند را، افشا كنيم و لايه‏هاي پنهان آنها را براي زنان تشريح نماييم. نگاه ما به زن، از نگاه شرقي اسلام ريشه گرفته است و به وظايف انساني، خانوادگي و ضرورت‏هاي حضور اجتماعي زنان، توجه دارد. زن شرقي در اين سه نقش، نقش‏آفريني مي‏كند هر چند با دشواري‏هايي مواجه است ولي وظيفه ما اين است كه مشكلات زنان را در حيطه فردي، خانوادگي و اجتماعي بررسي كنيم. نشريه‏اي را كه نگاه اصول‏گرايانه و در ضمن، روش ژروناليستي و نو داشته باشد و نگاه خودش را مبنا قرار دهد، مد نظرمان بود، لذا آمديم و "زن شرقي " را بنا كرديم. وي همچنين درباره نحوه بررسي حقوق زنان در نشريه‏اش، افزود: خوانندگان ما به مسائل حقوقي زنان علاقه‏مند هستند و طالب آگاهي از نگاه جامعه نسبت به خودشان هستند كه بايد نگاهي كرامتي همراه با اكرام باشد؛ نگاهي كه نشانه ارج گذاشتن به زن است. هر چند متأسفانه اين نگاه مخدوش شده است و نقش‏هاي منفي و عقب‏مانده‏اي به زنان داده شده كه موجب سوء‌انديشي نسبت به زنان مي‏شود. زنان مي‏خواهند سايه سلايق شخصي افراد از روي آنان برداشته شود و به مسائلشان در حوزه اسلام آن‌گونه كه هست پرداخته شود. خبر تصويب قوانين خاص زنان در مجلس و اجراي قوانين مربوط به آنان، از جمله مواردي است كه ما آنها را منعكس مي‏كنيم. "
همچنين "طهورا نوروزي " سردبير "زن شرقي "، در باره نحوه فرهنگ‏سازي در زمينه حجاب در نشريه‏ زن شرقي، گفته بود:
" زن شرقي " در نظر دارد ويژه‏نامه‏اي به نام حجاب منتشر كند و در كليه سرويس‌ها به گونه‌اي به حجاب پرداخته شود. مثلاً سرويس فقهي به آثار حجاب در روابط زن و مرد مي‏پردازد و سرويس خانواده به رابطه حجاب با تحكيم خانواده؛ در بخش علمي هم به اين مي‏پردازيم كه حجاب چقدر در علم روانشناسي موجب سالم ماندن زن مي‏شود و ... ".

8. زن روز :

اين هفته‌نامه، 40 سال سابقه مطبوعاتي دارد و انتشار آن به پيش از انقلاب بر مي‌گردد و پس از انقلاب با تغيير رويكرد به كار خود ادامه داد. در اين نشريه در كنار تحليل و گزارش و مقالات مختلف در باب مسائل فرهنگي اجتماعي زنان نيز، آموزش آشپزي و خياطي را مي‌توان ديد.

9. سروش بانوان :

اين نشريه از سري نشريات خانواده صدا و سيماست كه از مرداد1379در عرصه فرهنگي اجتماعي هنري خانوادگي به مدير مسئولي آقاي احمد خالدي و سردبيري خانم سونيا پور‌يامين شروع به كار كرد و روال اين نشريه به اين‌گونه است كه در نوروز و سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي اقدام به انتشار ويژه‌نامه مي‌نمايد. " شبنم رضيئي "، خبرنگار سروش بانوان در مصاحبه‌اي با پيام زن مي‌گويد: " فرق ما با ديگر نشريات خانوادگي در اين است كه نسبت به آنها در سطح بالاتري قرار داريم. برخي مجلات خانوادگي پشت ميز نوشته مي‏شوند ولي ما در اجتماع هستيم و از واقعيت‏ها مي‏نويسيم. " وي درباره اهداف سروش بانوان افزود:
" مباحث اجتماعي، فرهنگي، هنري و خانه و خانه‏داري، معرفي زنان موفق و آشنايي زنان با مسائل حقوقي خودشان از عمده مباحث مطرح شده در "سروش بانوان " است. مثلاً "برخي زنان، با اقتصاد خانواده آشنايي ندارند و يا اينكه نمي‏دانند عوارض جراحي پلاستيكي چيست؟ مسئله خروج زنان از كشور با اجازه شوهر و يا چگونگي دريافت مهريه و نفقه و ... از جمله مواردي است كه زنان، طالب دانستن آن هستند. "

10. بهداشت خانواده :

اين فصلنامه به صاحب امتيازي انجمن تنظيم خانواده و مديرمسئولي دكترحسين ملك‌افضلي اردكاني و سردبيري روح الله قطريسي در موضوعات بهداشت باروري با رويكرد علمي، اجتماعي، فرهنگي ، پزشكي به صورت تحليلي، تحقيقي و اطلاع‌رساني فعاليت مي‌كند.

11. زنان :

اين نشريه با صاحب‌امتيازي، سردبيري و مديرمسئولي شهلا شركت از بهمن ماه سال 1370 منتشر شد. شهلا شركت در مصاحبه‌اي با ايران‌دخت، درباره شروع به كار اين ماهنامه اين‌گونه مي‌گويد: "تيرماه 1370 از كيهان اخراج شدم، همراه من سردبيران ديگري هم از كيهان اخراج شدند. شمس‌الواعظين، رضا آقا تهراني و رخ‌صفت در تدارك انتشار ماهنامه كيان بودند و مرتباً مرا به انتشار مجله زنان تشويق مي‌كردند. وقتي آنان دفتري براي كيان گرفتند، من هم يك اتاق آنرا اجاره كردم و كار جديد شروع شد. شيرين عبادي در روزهاي ابتدائي با يك گلدان كاكتوس به ديدنم آمد تا يادآوري كند كه براي كار در حوزه زنان بايد مثل كاكتوس مقاوم باشم. "
شماره‌هاي اول زنان در جوار كيان منتشر مي‌شد و با رويكردي روشنفكرانه به مسائل زنان مي‌پرداخت. دكتر سروش در كيان به طرح مفاهيمي چون نوانديشي ديني، آزادي و دموكراسي مي‌پرداخت و طبيعتاً زنان نيز از اين فضا تأثير مي‌گرفت. شهلا شركت در اين‌باره مي‌گويد: " من معتقد بودم كه به موازات طرح مسائل نوانديشان ديني، مسائل زنان نيز نيازمند مطرح شدن است...آيا مي‌شود بدون داشتن خانواده دموكرات به دموكراسي رسيد؟ آيا مي‌توان به دنبال آزادي بود در حالي‌كه سنت‌هاي دست و پا گير زنان و قوانيني مبتني بر حقوق نابرابر زنان با مردان در جامعه و خانواده حاكم است؟\ "
بعد از جدائي زنان از كيان، خط مشي زنان نيز تغيير كرد و زنانه‌تر شد و در پي جذب مخاطب گسترده‌تر زبان ساده‌تري را به خدمت گرفت و در طيف گسترده‌تري از حوزه‌ها از جمله ادبيات و هنر تا انديشه، حقوق و علم به طرح مسئله مي‌پرداخت. خانم شركت در مورد دغدغه هاي زنان اين‌گونه مي‌گويد: " ما پيگير اتفاقات و حركت‏هايي مربوط به زنان در مجلس هستيم و در بخش " يك ماه با زنان در مجلس "، تمامي لوايح و مصوبات و مسائلي را كه در كميسيون زنان مطرح مي‏شود، منعكس مي‏كنيم. همچنين گزارش‏هاي مفصلي در مورد فرار دختران از خانه، قاچاق دختران، معضل طلاق و ... منعكس كرده‏ايم. "

12. دنياي زنان :

صاحب امتياز و مديرمسئول آن سونيا پوريامين و سردبير زهرا نژاد بهرام است كه در زمينه اطلاع رساني، خبري، تحليلي، آموزشي و پژوهشي فعاليت مي كند.

13. ايران دخت :

با صاحب امتيازي مجمع اسلامي بانوان و مدير مسئولي محمد حسين كروبي و زير نظر محمد قوچاني منتشر مي‌شود. محمد قوچاني در اولين شماره ايران‌دخت ضمن تأكيد بر مفهوم مدرنيته، مي‌نويسد: "ايران‌دخت مي‌خواهد تجربه‌اي تازه از پيوند همه اجزاي زندگي مدرن باشد. "
اين نشريه سه بخش دارد. محمد قوچاني هدف از بخش اول ايران‌دخت را مدرن ساختن ابعاد مختلف زندگي مخاطبان از نوع لباس و خوراك و اخلاق فردي تا كتاب، فيلم، موزيك و رسانه مي‌داند. در سرمقاله شماره يك دوره جديد تحت عنوان "اين يك مجله سياسي نيست " مي‌نويسد: "قصد ما در اين بخش، اطلاع‌رساني و سرگرمي است...ايران‌دخت هرگز پرداختن به لايه‌هاي ملموس زندگي را سطحي و نشانه زرد بودن قلمداد نمي‌كند. سياست مدرن براي انسان مدرن آمده است و انسان مدرن فردي است خوش پوش، خوش خوراك، خوش خلق و با فرهنگ. "
بخش دوم مجله كه به نام و سرفصل "جهان زنان " منتشر مي‌شود، بيشتر به مباحث سياسي، اجتماعي، فرهنگي مربوط به زنان، با تأكيد بر مفهوم زن مدرن، مي‌پردازد. قوچاني در رد اين ادعا كه اين بخش فمنيستي است اين‌‌گونه استدلال مي‌كند كه: "بخش جهان زنان خلاف نام خود اصلاً مجله‌اي فمنيستي نيست...نگاه جهان زنان نه تنها به تلخي‌هاي حيات زنان كه نگاه به كاميابي‌ها و زيبايي‌هاي اين نيمه جامعه است...همكاران ايران‌دخت در جهان زنان مي‌كوشند ضمن تلاش براي طرح موضوعاتي جهت احقاق حقوق زنان، توجه به مباني فقهي و نظري مسائل زنان و مشاركت آنان در عرصه عمومي را نشان دهد. جهان زنان برخلاف نامش تلاش براي پيوند زدن ميان زن مدرن با زندگي مدرن است. "
بخش سوم ايران دخت حاوي رپورتاژ آگهي درباره كالاها و خدمات مختلف است، از تبليغ رستوران هاي مختلف گرفته تا لپ تاپ، اتومبيل و محصولات مربوط به تكنولوژي آشپزخانه.

14. همشهري خانواده :

اين نشريه از سري نشريات همشهري همچون همشهري جوان، همشهري ماه و همشهري ديپلماتيك است. اين نشريه همچون همشهري جوان با رويكرد جذب حداكثري مخاطب به فعاليت مي‌پردازد. مطالب سياسي را به‌ندرت در اين نشريه مي‌‌توان يافت و در مقابل، حجم عمده مطالب آموزشي و اطلاع‌رساني و سرگرمي كه مورد استقبال عامه مردم قرار مي‌گيرد در همشهري خانواده به چشم مي‌خورد.

15. دختران :

دختران، تنها ماهنامه فرهنگي اجتماعي و هنري است كه براي دختران جوان منتشر مي‏شود. طاهرخاني، سردبير دختران، نشريه‏اش را پس از تغيير و تحولاتي كه در هسته مركزي آن رخ داده است، آينه‏اي در برابر دختران مي‏بيند؛ آينه‏اي كه هر دختر مي‏تواند خودش را در آن ببيند طوري كه نه عقب‏تر از بقيه باشد و نه جلوتر.
وي در دومين سال انتشار دختران در مورد ديدگاه مخاطبان خود نسبت به اين نشريه گفت: "آگاهي دختران جوان و نوجوان نسبت به نسل گذشته‏شان خيلي بيشتر شده است. حالا دختران 15 ساله به اندازه دختران 25 ساله، مسائل را درك مي‏كنند. ما سعي داريم نشاط و طراوت را در نشريه‏مان ايجاد كنيم. تلاش مي‏كنيم با ايجاد حس اميد و هويت‏يابي به دختراني كه هويت خودشان را گم كرده و يا فراموش كرده‏اند، به آنان كمك كنيم تا در اين وضعيت، هويت خود را بيابند. ايجاد انگيزه و اميد و همراهي با دختراني كه در اين گروه سني، فرصتي براي ابراز وجود خود ندارند، از جمله اهداف ماست. در واقع دختران نشريه‏اي كاملاً دخترانه است كه روحيه و حس و حال زندگي را در دختران ايجاد مي‏كند. هر چند به نظر من تفكيك جوان، به دختر و پسر معنا ندارد و هدف عمده ما يك رويكرد دخترانه است، به گونه‌اي كه در نمايشگاه مطبوعات آقايان بيشتر از خانم‏ها "دختران " را خريدند. "

دسته سوم :

در اصطلاح فرنگي tabloid newspaper گفته مي‌شود و در كشور ما اين نشريات با عنوان نشريات زرد مطرح هستند. مصاديق مجلات زرد در ايران، با توجه به قانون مطبوعات، با مصاديق اين مجلات در كشورهاي ديگر متفاوت است. آنچه در كشور ما در اين نشريات مي‌توان ديد، شامل آموزش خياطي و آشپزي، داستان‌هاي دنباله‌دار درباره عشق و شكست، اخبار، اطلاعات و حاشيه‌هاي زندگي و فعاليت‌هاي بازيگران و ورزشكاران است. اين‌گونه نشريات به قول " رابرت پارك " شبيه بنگاه شايعه‌پراكني مكتوب و رسمي عمل مي‌كنند و مخاطبشان اغلب آن دسته از زناني‌اند كه هدفشان از مطالعه مجله تنها پركردن و اتلاف وقتشان است.
صديقي به نقش متقابل مخاطب در رشد مطبوعات اشاره كرده و مي‌گويد: به اعتقاد من رسانه با مخاطبش تعريف مي‌شود. در واقع اين مخاطب است كه رويكرد رسانه را تعريف مي‌كند. بنابراين اگر امروز شاهديم كه وجه سرگرمي يا مطالب معمولي مورد اقبال خوانندگان قرار مي‌گيرد و نشريات خانوادگي پرتيراژ منتشر مي‌شود، اين به معناي آن است كه نياز مخاطب همين است. ناگفته نماند مخاطب همه اين نشريات زنان خانه‌دار نيستند، بلكه دختران تحصيل‌كرده‌اي كه از آنان انتظار داريم به مسايل عميق و جدي‌تر بپردازند نيز به دنبال اين نشريات هستند.
وي مي‌افزايد: اگر اقشار فرهيخته ما جدي‌تر به دنبال نيازها و خواسته‌هاي جدي خود بودند نشريات تخصصي و جدي‌تر نيز منتشر مي‌شدند و به حيات خود ادامه مي‌دادند. بنابراين به نظر مي‌رسد بايد بررسي اين انجام شود كه چرا مخاطبان ما به دنبال رفع نيازهاي آني خود هستند. بحث بي‌توجهي مخاطبان زن به مطالعه نشريات به مرزهاي كشورمان خلاصه نمي‌شود، چنانكه تنها 41 درصد زنان در بريتانيا روزنامه مي‌خوانند. از همين رو برخي نشريات سعي دارند با تغيير در ظاهر و محتوا به جذب مخاطبان زن بپردازند. به اين ترتيب مسايل مورد علاقه زنان نظير مباحث خانوادگي و كودكان را مطرح مي‌كنند و به نويسندگان تأكيد دارند " موضوعات زن پسند " را بنويسند.

نتيجه گيري

با بررسي محتوايي نشريات زنانه، نتايج ذيل به دست مي‌آيد:
1- نشريات دانشگاهي در حوزه مطالعات زنان به تبيين مسائل زنان با رويكرد علمي مي‌پردازند اما عموماً انتخاب موضوعات و مسائل زنان در اين نشريات، مطابق با مسائل روز زنان نيست.
2- نشريات زنانه‌اي مورد اقبال واقع شده‌اند كه در برهه زماني خاص و با رويكرد سياسي و توسط جريان‌هاي سياسي منتقد به رشته طبع در آمده‌اند. به عبارت ديگر، همراهي جريان‌هاي سياسي با نشريات زنان، موفقيت نشريات را به همراه داشته است و نشريات زنانه و به طبع آن جريان‌ها و جنبش‌هاي زنان نتوانسته‌اند مسيري را براي خود طراحي كنند كه نيازمند حمايت جريان‌هاي سياسي نباشد و اين مسئله باعث گرديده كه جريان‌هاي سياسي از پتانسيل نشريات زنانه در جهت اهداف خود استفاده كنند.
3- بررسي نشريات زنانه نشانگر آن است كه مسائل زنان در اين نشريات مطابق با الگوي زن ايراني نيست و عموماً مسائل مطرح شده در خصوص مسائل و نيازهاي زنان بر گرفته از نگاه غربي به مسائلزنان است و در مواردي هم كه دغدغه ارائه نگاه ديني به مسائل زنان ديده مي‌شود، تصوير ارائه شده تصويري التقاطي است كه البته دليل اين امر اين است كه الگويي از زن مسلمان ايراني ارائه نشده است.
4- در نشريات دسته سوم به وفور از كليد واژه‌هاي فمينيستي استفاده مي‌شود و يا ادبيات مطرح در اين نشريات، ادبياتي است كه مي‌خواهد تلخي زندگي‌ زنانه را به تصوير بكشد. همسر دوم بودن، پدرسالاري، ازدواج مجدد شوهر، خشونت خانگي و... از كلماتي است كه در اين نشريات بسيار به چشم مي‌خورد و از آنجايي كه مخاطب اين نشريات توده زنان هستند، نارضايتي نسبت به زندگي و يا بدبيني نسبت به مردان تقويت مي‌شود و از طرفي ديگر بخش اعظم صفحات اين نشريات، تبليغات است. تبليغاتي نظير " چگونه لاغر شويد؟ " " عمل زيبايي " " ليزر پوست " " مراكز خريد لوازم آرايشي بهداشتي " و يا تبليغات وسايل خانه اعم از وسايل برقي آشپزخانه و دكوراسيون اتاق خواب و يا اتاق كودك، كه اين تبليغات به رواج مصرف زدگي دامن مي‌زند.
5- تعداد بسياري از افراد فعال در حوزه نشريات زنانه اعم از نويسندگان، گردانندگان و سياست گذراران نشريات زنان را مردان تشكيل مي‌دهند و اين مي‌تواند بيانگر اين مسئله باشد كه مسائل زنان آنچنان كه بايد براي جامعه زنان تبديل به مسئله‌اي پراهميت نشده است.
منبع:ماهنامه حورا - شماره 32
/ن