استقرار سپر موشکی آمریکا در شرق اروپا (5)

روسیه و چین :
 

واکنش روسیه به برنامه آمریکا برای استقرار "سپر دفاع ضدموشکی" در شرق اروپا بسیار تند بود. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه اعلام کرد که این اقدام آمریکا به دور تازه‌ای از مسابقه تسلیحاتی انجامیده و توازن استراتژیک در جهان را بر هم خواهد زد. پوتین هم‌زمان هشدار داد که در صورت عملی شدن برنامه آمریکا، روسیه نیز اروپا را با موشک‌های خود، نشانه خواهد گرفت. رییس جمهور روسیه پیشتر نیز مطرح کرده بود که اروپا از طریق سیستم دفاعی آمریکا، به "انبار باروت" تبدیل می‌شود.
اما میرک توپولانک نخست‌وزیر جمهوری چک سپر دفاعی را ضروری ارزیابی می‌کند. او تاکید دارد نخست‌وزیر محافظه‌کار چک به جرج بوش اطمینان می‌دهد که ایالات متحده می‌تواند کاملا روی حمایت جمهوری چک حساب کند: «من فکر می‌کنم، اصل این است که جرج بوش کشور ما را با علم به این مسئله ترک کند که جمهوری چک موتلف آمریکاست. او بایستی با این حس برود که ما در سویه‌ی دیگر نایستاده‌ایم و کشوری نیستیم که کسی، هر که می‌خواهد باشد، بتواند برای ما تکلیف معین کند. من معتقدم که این یک پیروزی بزرگ برای دیپلماسی و دولت ماست که بوش به پراگ آمده است». روسیه و ایران در برابر استدلال آمریکا برای استقرار سیستم دفاعی آمریکا در اروپا موضعی مشابه گرفته‌اند. آیا این امر می‌تواند باعث نزدیکی بیشتر روسیه به ایران و بازتر شدن فضا برای جمهوری اسلامی جهت پیشبرد برنامه هسته‌ای‌اش شود؟
روسيه كه خود يك سامانه‌ چند منظوره‌ دفاعي‌ ‌اس - 400 دارد مخالف طرح سپر موشکی آمريكا است. ناظران سياسي مي‌گويند اصرار بر اجراي طرح سپر موشکی آمريكا ممكن است دو کشور روسيه و آمريكا را به سوي جنگ سرد دوم بكشاند.
روسيه با درک جايگاه خود در منطقه و نظام بين الملل، بويژه اينکه مي تواند در زمان مقتضي کشورهاي منطقه و آمريکا را به راحتي تحت فشار قرار دهد، به ازاي استفاده نکردن آمريکا از خاک لهستان و چک براي نصب سيستم ضد موشکي در اروپاي شرقي، پيشنهاد استفاده مشترک از رادار استراتژيک قبله در آذربايجان را داد تا از اين طريق به هدفهاي مورد نظر خود دست يابد. به گمان روسها، نصب رادار ضد موشک در خاک لهستان و چک- دو کشوري که دست اندازي به آنها از سوي آلمان باعث شروع جنگ جهاني دوم شد- توان چانه زني اروپاييها در برابر روسها را به شدت افزايش خواهد داد.
با نگرش به چنين پيامدهايي بود كه پوتين جذب كشورهاي اروپاي شرقي به سامانه دفاع موشكي از جانب آمريكا را به نوعي «دعوت به مبارزه» خوانده كه مي تواند احيا كننده مجدد جنگ سرد باشد. از همين رو، همانطور كه برخي از مقامات نظامي و سياسي روسيه اعلام نموده اند، برنامه ريزي براي ساخت سامانه ها) ي جديد آفندي موشكي با هدف نفوذ به سامانه پدافند موشكي آمريكا و بي توجهي به پيمان هاي كنترل تسليحات متعارف و نامتعارف نظير تقويت موشك هاي قاره پيما و سوار كردن كلاهك هاي هسته اي چند گانه بر آنها،‌ تعليق حضور در نيروهاي متعارف اروپا و خروج از معاهده منع گسترش موشك هاي ميان برد از جمله گزينه هاي مورد نظر روسيه در برابر اقدام آمريكا خواهد بود. البته بروز چنين واكنش هايي از جانب روسيه نه به معناي تغيير رويكرد اين كشور در نظام جهاني و روي آوردن مجدد آن به نظاميگري و رقابت هاي راهبردي دو ابرقدرت در دوره جنگ سرد، بلكه در راستاي حفظ چهره بين المللي آن به عنوان يك قدرت بزرگ قابل ارزيابي مي گردد. زيرا در شرايط كنوني روسيه هم از نظر فني و تكنولوژيكي و هم از لحاظ قدرت اقتصادي و مالي فاقد توانمندي مناسب براي مقابله همه جانبه با آمريكا است. از طرف ديگر، مسكو (به خصوص در سال هاي بعد از به قدرت رسيدن پوتين) به اين باور رسيده كه مسير احياي مجدد ابرقدرتي اين كشور از همكاري و همسويي با غرب مي گذرد.
علاوه بر اين، از آنجا كه نفوذ در اروپا و جلوگيري از استقلال عمل اين قاره (به ويژه در امور نظامي و امنيتي) همچنان براي آمريكا مهم و سرنوشت ساز مي باشد و كنترل خاورميانه، مهار روسيه و چين به طور جدي در دستور كار راهبرد امنيت ملي آمريكا قرار دارد، پروژه دفاع موشكي آمريكا در شرق اروپا هدف مشخصي را نيز در اين زمينه دنبال مي كند كه ايجاد مرز بندي مجدد ميان روسيه و اروپا از جمله آنهاست. يعني در كنار مجموعه اقدامات نظامي آمريكا در غالب ناتو و يا تحكيم مناسبات نظامي دو جانبه با برخي از كشورهاي سابق عضو بلوك شرق، پروژه دفاع موشكي آمريكا در شرق اروپا مي تواند ترسيم كننده مجدد يك خط فرضي ميان روسيه و اروپا و تعيين حوزه نفوذ نظامي دو كشور در اين قاره باشد. به عبارت ديگر، واشنگتن در دوره پس از فروپاشي جنگ سرد درصدد برآمده تا در مواجهه با روسيه و به موازات عقب نشيني مسكو در تبيين منافع در چارچوب مرزهاي سرزميني خود، زمينه گسترش تفكرات هژموني خود را بيش از پيش مهيا نمايد. زيرا اگرچه روسيه به واسطه كنار گذاشتن ايدئولوژي و اتخاذ سياست سودگرايانه در سياست خارجي نفوذ بين المللي خود را تا حدودي از دست داده، ولي هنوز از پتانسيل هاي يك قدرت جهاني برخوردار است و در صورت وجود شرايط مساعد محيطي در داخل و خارج از اين كشور توان تبديل شدن به يك قدرت بزرگ در قرن حاضر را داراست. لذا براي در تنگنا قرار دادن هرچه بيشتر روسيه و احاطه كامل بر موقعيت جغرافيايي آن، آمريكا اقدام به جذب كشورهاي سابق اردوگاه شرق و ادغام آنها در حوزه نفوذ خود مي نمايد. زيرا استقرار واحدهاي نظامي آمريكا در كشورهاي اروپاي شرقي و همكاري تنگاتنگ آنها با اين كشور سبب درگيري و ايجاد شكاف بين اين كشورها و روسيه خواهد شد و وابستگي آنها به اروپاي غربي و به ويژه آمريكا را در پي خواهد داشت.
يعني در برهه كنوني آمريكا سعي دارد مناطق پيرامون روسيه را كه شامل خاور نزديك، اروپاي شرقي، قفقاز و آسياي مركزي مي شود را براي هميشه از روسيه جدا كند. لذا همانند دوران گذشته، آمريكا از يك سياست تهاجمي پيچيده براي محدود كردن روسيه استفاده مي كند. چنين اقدامي در يك مرحله با حمايت و پشتيباني از انقلاب هاي رنگين در كشورهاي اين منطقه صورت گرفت و هم اكنون در قالب استقرار سامانه دفاع موشكي در اروپاي شرقي در حال انجام است كه نتيجه اي جز منجمد شدن هرچه بيشتر روسيه نخواهد داشت.
سپتامبر جاري(2007 ميلادي) سرگئي لاوروف ، وزير امور خارجه روسيه در حاشيه اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل اظهار کرد: از پايگاه راداري قبله در جمهوري آذربايجان نمي توان به عنوان تجهيزات تکميل کننده طرح سپر دفاع موشکي آمريکا در شرق اروپا استفاده کرد، اما از اين پيشنهاد مي توان به عنوان يک گزينه معقول در زمينه همکاري هاي آمريکا - روسيه ياد کرد. وي افزود: ما از مذاکرات جاري ميان ديپلمات هايمان در مورد طرح سپر دفاع موشکي آمريکا در اروپا استقبال مي کنيم، اما نمي توانيم اين موضوع را تاييد کنيم که پايگاه راداري قبله در جمهوري آذربايجان به عنوان يک رادار تکميل کننده در تجهيزات سپر دفاع موشکي آمريکا در اروپا توسط واشنگتن مورد استفاده قرار گيرد. پيشنهاد ما گزينه مناسبي براي همکاري واقعي ميان آمريکا ، روسيه و اروپا است. ولاديمير پوتين، رييس جمهور روسيه، در گذشته به جورج بوش رييس جمهور آمريکا پيشنهاد داده بود که آمريکا به جاي طرح دفاعي واشنگتن در جمهوري چک و لهستان، از رادار قبله در جمهوري آذربايجان استفاده کند. اين در حالي است که کارشناسان آمريکايي معتقدند که رادار قبله که در دوران شوروي ساخته شده است، نمي تواند جايگزين مناسبي براي سامانه دفاع موشکي آمريکا در شرق اروپا باشد. در اين راستا در تاريخ چهارم جولاي جاري(2007 ميلادي) سرگئي ايوانف، معاون اول نخست وزير روسيه هشدار داده بود که اگر آمريکا با پيشنهاد دولتش براي تشکيل برنامه مشترک سپر موشکي موافقت نکند، روسيه ممکن است براي دفاع از خود موشک هايش را در مرز اروپا فعال کند. ايوانف در جريان سفري به تاشکند، پايتخت ازبکستان، گفت اگر آمريکا با پيشنهاد روسيه براي تشکيل سپر دفاع موشکي مشترک(تبادل اطلاعات ميان روسيه و ناتو) موافقت کند دولت روسيه از استفاده موشک هاي خود در کالينينگراد، در نزديکي مرز با لهستان ، منصرف خواهد شد.
ولادیمیر پوتین اخیرا اعلام کرد روسیه در صورت استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در کشورهای چک و لهستان تدابیری را به اجرا درمی‌آورد. از جمله این تدابیر تجهیز موشک‌های قاره‌پیمای "توپول-ام" به کلاهک‌های منقسم می‌باشد. این موشک‌های پیشرفته در اختیار نیروی اتمی روسیه قرار دارد و دارای برد ‪ ۱۰هزار کیلومتر می‌باشد. یوری بالویفسکی رییس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه نیز اعلام کرده است که در صورت استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپای شرقی، روسیه آنها را هدف‌گیری خواهد کرد. علاوه بر آن به گفته "سرگئی ایوانف" معاون نخست وزیر روسیه، این کشور ممکن است موشک‌های تاکتیکی خود را در منطقه برون گان "کالینین‌گراد" واقع در ساحل دریای بالتیک قرار دهد. کارشناسان معتقدند این وضعیت در آینده نزدیک مسابقه تسلیحاتی جدیدی را میان روسیه و آمریکا برمی‌انگیزد که برنده اصلی آن تولیدکنندگان سلاح‌های پیشرفته می‌باشد.
ادامه دارد ...
منبع: اندیشکده روابط بین الملل