مقدمه:
در منابع روایی شیعه نظیر بحارالانوار روایاتی پیرامون تخریب مساجد در زمان ظهور امام عصر(عج) توسط آن حضرت وارد شده است. این روایات چگونه قابل توجیه است؟ آیا واقعا این روایات صحیح هستند؟روایاتی پیرامون تخریب برخی مساجد و اماکن متبرک در دوران ظهور امام زمان (عج) به وسیله خود آن حضرت در منابع روایی شیعه وارد شده است.
این روایات از جهت متن و سند قابل بررسی و توجیه می باشند. اشاره به تخریب در این روایات به معنای از حیز انتفاع ساقط کردن تمام آنها نیست.
در برخی موارد ساخته نشدن براساس موازین شرع علتی برای تخریب آنها است. زمانی نیز هدف از تخریب، بنای مجدد آنها بر اساس وضع اولیه آن - قبل از تغییرات غیر قابل قبول حاصل شده در دوران های مختلف- است.
در این مطلب در مورد مساجد و بعضی امکان مذهبی در زمان ظهور امام زمان(ع) سوالات و شبهاتی شده است که به آنها پاسخ خواهیم داد.
تخریب امکان مقدسه
سوال: در روایات آمده است که امام عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّریف در اماکن مقدسة تغییراتى خواهد داد، در کجا و چرا؟!جواب: بلى در مکه مکرمه و مدینه منوره و مسجد کوفه و سایر اماکن، تغییراتى خواهد داد زیرا روشن است که تا ظهور امام علیه السلام اوضاع و کیفیّت ساختمان ها از نظر ساخت و ساز و مشرف بودن به حریم دیگران، بلند و مزاحم تغییر یافته و دگرگون خواهد شد.
به خصوص در مساجد و اماکن مذهبى، محراب ها و سمت و سوى قبله ها تغییرات اساسى داده شده و احتمال دارد بر خلاف مقرّرات بنا شود.
بنابراین امام علیه السلام به ناچار طبق دستور شریعت اقدام به تخریب و نوسازى کرده و تغییراتى در آن ها خواهد داد.
وگرنه مساجد و امکنه اى که بدعتى در آن به کار نرفته و از مال حرام بنا نشده و اشکال شرعى در آن نبوده و عنوان مسجد «ضرار» رویش نیامده باشد،
لزومى ندارد که امام علیه السلام امر به تخریب آن نماید و یا مرتکب تضییع اموال عمومى و اسراف کارى شود.
1- عبداللَّه بن عطا گوید: از شیخ الفقهاء (یعنى امام صادق علیه السلام) از سیره «قائم علیه السلام» سؤال کردند، فرمود:
«کارى را انجام مى دهد که رسول خدا صلى الله علیه و آله مى داد و ویران مى نماید، آن گونه که رسول خدا صلى الله علیه و آله کارهاى جاهلیت را تخریب کرد و اسلام را از نو بنیاد کند.»(1)
مراد از تخریب در این روایت و سایر روایات در این زمینه، ویران ساختن آن چه که از سنّت هاى بد و عادت هاى زشت و قواعد باطل و قانون هاى ناقص و ظالم که در آخرالزّمان ظاهر خواهد شد، مى باشد و اسلام را تجدید مى کند؛
یعنى مردم را دعوت مى کند به اعتراف و عمل به آن چه که از شرایع اسلام کهنه شده است.(2)
2- در «دعاى ندبه» فرازهایى در طول دعا وجود دارد که همگى به محو آثار ستمگران و ... برمى گردد؛ « (أینَ هادمُ أبنیة الشرک والنفاق ... أین طامسُ اثار الزیْغِ الأهواء؛(3)
کجاست ویران کننده بناهاى شرک و نفاق ... محو کننده آثار منحرفان و هوا پرستان کجاست.»
تخریب مساجد سقف دار
سوال: در روایات آمده است که امام علیه السلام سقف مساجد را بر میدارد در این صورت آیا تکلیف مردم مناطق سرد سیرى بیش از 30 درجه زیر صفر یاگرماى بالاى 50 درجه چه خواهد شد؟جواب: در پاسخ پرسش قبل گفتیم: مسئله هدم مساجد آن طور که از جمع بندى روایات استفاده مى شود، شامل مساجدى است که از مال حرام و غصبى و ربا و به طور کلّى نامشروع ساخته شده باشد.
و یا از شکل مسجد بودن بیرون رفته و به شکل هاى غیر اسلامى در آید، یا آن قسمت هایى که از مستحدثات و بدعت هاى بعد از رسول خداست، را از بین مى برد؛ زیرا مأموریتش آن است که از بدعت جلوگیرى نماید.
وگرنه مساجدى که از راه مشروع و از مال حلال و مطابق شرع انور ساخته شده است، متعرّض آن ها نخواهد شد، به این روایات دقت نمائید.
1- امام باقر علیه السلام فرمود: «زمانى که «قائم عجّل اللَّه تعالى فرجه الشّریف» قیام کرد، با چه سیرتى با مردم رفتار خواهد کرد؟ باز فرمود:
بناهاى (حرام) پیش از خود را خراب مى نماید، همان طور که رسول خدا صلى الله علیه و آله کرد و اسلام را از نو مى سازد.»(4)
2- حضرت صادق علیه السلام فرمود: آثار ظالمین را در مکه و مدینه و عراق و سایر اقالیم تخریب و نابود کند و قصر عتیق کوفه را ویران نماید.(5)
3- امیرمؤمنان على علیه السلام در حدیث طولانى، مواد پیمانى را که هنگام بیعت امام «مهدى» از مردم خواهد گرفت، مشروحاً بیان فرموده است که در ماده 11 آن پیمان نامه از اقشار مختلف مردم تعهد مى گیرد که «مسجدى را خراب نکنند.»(6)
4- ابى هاشم جعفرى گوید: نزد امام حسن عسکرى علیه السلام بودم که فرمود: «وقتى که «قائم علیه السلام» قیام کرد، دستور مى دهد تمام مناره ها و جایگاه هاى مخصوص امام جماعت را در مساجد تخریب کنند.
گفتم: براى چه این کار را مى کند؟! رو به من کرد و فرمود: معنایش این است که آن ها نو ظهور و بدعت است، نه پیغمبرى و نه حجّتى آن ها را بنا کرد.»(7)
5- مسجدهاى بلند را تخریب کرده و سایبانى مانند سایبان موسى علیه السلام قرار مى دهد.(8)
البتّه در این مضمون روایات دیگر نیز آمده است و این در صورتى امکان پذیر است که:
الف: در اثر پیشرفت هاى علمى آن روز، براى گرمایش و سرمایش مردم وسایلى اختراع شود که نیازى به وسایل نگهدارنده امروز نباشد.
ب: ممکن است در مناطق معتدل این دستور اجرا شود وگرنه در جاهایى که مردم در گرماى بالاتر 50 درجه و سرماى 30 درجه زیر صفر زندگى مى کنند، عاقلانه نیست که امام سقف ها را بردارد و مردم را در هواى باز زیر گرما و سرما به امان خدا رها سازد؟!
ج: این که تا آن روز افق ها به گونه اى تغییر یابد که هوا معتدل شود و براى عموم قابل زیست باشد و یا بدن ها مقاوم شود و سرما خوردگى و امراض گوناگون در بدن ها مؤثر نبوده باشد.
و در سایه دانش کامل آن روز و پیشگیرى از بیمارى ها، نیازى به تشریفات کنونى نباشد، وگرنه در هواى سرد و گرم طاقت فرساى امروزى مناطق مختلف، به دیوار و سقف و وسایل گرما و سرما نیاز مبرم مى باشد که در آن صورت تخریب آنها معنائى نخواهد داشت مگر اینکه نوسازى شود.
تخریب مساجد و اسراف
سوال: آیا اساساً این کارها اسراف و به هدر دادن بیت المال نیست؟!.جواب: در طول این مباحث یک نکته را فراموش نفرمائید وقتى که امام با سیره رسول خدا پیش خواهد رفت وخود نیز حجت خدا و امام زمان است، کارى که انجام مى دهد، حق آن است و موافق شریعت؛
پس هر کارى را انجام دهد رضاى خدا در آن است؛ زیرا حفظ بیت المال را او عهده دار است و درس اسلامیت را او خواهد داد.
بنابراین امام- عجّل اللَّه فرجه الشریف- به ناچار طبق دستور شریعت اقدام به تخریب و نوسازى کرده و تغییراتى در آن ها خواهد داد وگرنه مساجد و امکنه اى که بدعتى در آن به کار نرفته و از مال حرام بنا نشده و اشکال شرعى در آن نبوده است.
پس لزومى ندارد که امام- عجّل اللَّه فرجه الشریف- امر به تخریب آن نماید و یا مرتکب تضییع اموال عمومى و اسراف کارى شود.
تخریب مساجد نقش دار
سوال: آیا مساجد نقش دار که بنا مى شود، آن حضرت تخریب خواهد نمود؟!جواب: بلى مسجدى که از صورت سجده گاه بودن خارج شود را تخریب و به صورت مسجد و محل سجده واقعى در خواهد آورد.
عمروبن جمیع گوید: از امام باقر علیه السلام درباره نماز خواندن در مسجدهایى که در آن نقاشى و تصویر شده است، سؤال کردم. فرمود:
من خوش ندارم ولیکن امروز براى شما ضرر ندارد و اگر (امام) عدل قیام کند، خواهید دید چگونه رفتار خواهد کرد.»(9)
تغیر در مقام ابراهیم.
سوال: آیا در مقام ابراهیم علیه السلام تغییرى خواهد داد؟!.جواب- بلى زیرا:
1- مقام ابراهیم همان سنگى بود که موقع بناى کعبه، حضرت ابراهیم و اسماعیل آن را زیر پایشان مى گذاشتند و گِل و سنگ به دیوار بلند
مى کردند و به کعبه چسبیده بود، اعراب آن را بعدها به مقام فعلى گذاشتند. وقتى که رسول خدا صلى الله علیه و آله مبعوث شد، آن را به جاى اوّلى برگردانید (و به بیت چسبانید).
در زمان پیامبر و ابوبکر به بیت چسبیده ماند، وقتى عمر به سر کار آمد، باز آن را به محلّ فعلى برگردانید.(10)
2- امام صادق علیه السلام فرمود: «و یردّ مقام ابراهیم إلى موضعه الأوّل من موضعه الان الّذى وضعه عمر ویضع البدع ویقیم السنّة؛(11)
قائم عجل اللَّه تعالى فرجه، مقام ابراهیم را از مکان فعلى که پس از رحلت رسول خدا صلى الله علیه و آله عمر آن را در آن جا قرار داد، به محلّ اوّلش برمى گرداند و بدعت ها را از بین مى برد و سنّت را اقامه مى کند.»
ابن اجیر گوید: مقام ابراهیم علیه السلام آن سنگى است که براى بناى کعبه روى آن ایستاده بود، یا براى اعلان حج روى آن ایستاد. (از دیگران)
اما علوى و ابن جماعه گویند: آن زمان که براى ندا کردن مأموریّت یافت، روى آن سنگ ایستاد و سنگ مانند بلندترین کوه هاى عالم شد و نداى (دعوت به حج را) سرداد.
ابن عباس گوید: وقتى که ابراهیم علیه السلام براى پیدا کردن پسرش اسماعیل آمد و او را پیدا نکرد (در خانه اش نبود) زن اسماعیل (عروسش) گفت:
پیاده شو (اسماعیل نیست، خانه اش که هست) پیاده نشد. او گفت: پس اجازه ده سرت را بشویم. ابراهیم علیه السلام را کنار آن سنگ آورد، او در حالى که سواره بود یک پایش را روى سنگ گذاشت و یک طرف سرش را شست.
پس او را بلند کرد (دید) پایش به سنگ فرو رفته و پاى دیگرش را براى شستن طرف دیگر سرش روى سنگ گذاشت، دوباره آن یکى پایش نیز به سنگ فرو رفت و خداوند آن سنگ را از شعایر (حج) قرار داد.(12)
تغییر در کعبه و مسجد الحرام
سوال: آیا در خود کعبه و مسجدالحرام تغییراتى خواهد داد یا نه؟.جواب: بلى تغییرات اساسى هم در خود کعبه و هم در مسجدالحرام انجام خواهد داد زیرا از روایت بعدى، معلوم مى شود تا آن روز در این امکنه مقدسه تغییرات کلى پیش آمده و انجام مى گیرد آن گونه که الان مى بینیم.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: «و کعبه را تخریب مى کند و آن را بر اساس ابراهیم و اسماعیل بنا مى نماید و مسجدالحرام و مسجد رسول خدا صلى الله علیه و آله را خراب مى کند.
و آن دو را به صورتى که در زمان پیغمبر بود مى سازد و مقام ابراهیم را از محلّ فعلى که عمر گذاشته به محلّ اوّلش برمى گرداند و بدعت ها را مى نهد و سنّت ها را اقامه مى نماید.»(13)
3- مفضّل گفت: اى آقاى من، با خانه (یعنى کعبه) چه مى کند؟!
فرمود: خراب مى کند و جز قواعد و پایه ها که خداوند فرموده: (إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً)(14) چیزى باقى نمى گذارد، آن گونه که در عهد آدم بود و آن چه را که ابراهیم و اسماعیل بالا بردند.
اما آن چه که بعد از آن دو بنا شده و پیغمبر یا وصىّ پیغمبرى بنا نکرده است، سپس آن را آن گونه که خدا خواسته بنا مى نماید.»(15)
3- ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السلام فرمود: «قائم علیه السلام» مسجدالحرام را منهدم مى کند و به اساس اوّلیه اش برمى گرداند.
و مسجد رسول صلى الله علیه و آله را تا بر اساسش و کعبه را به محلّش برمى گرداند و بر اساس نخستین آن بنا مى نماید و دست هاى بنى شیبه، دزدان خانه خدا را قطع مى کند و به کعبه مى آویزد.»(16)
4- امام صادق علیه السلام فرمود: زمانى که «قائم» قیام کند، ساختمان مسجد الحرام را خراب کند تا به صورت اوّلیه اش برگردد و مقام ابراهیم را نیز به محلّى که قبلًا بوده، برمى گرداند.(17)
5- ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السلام فرمود: زمانى که «قائم» قیام کرد، مسجدالحرام را خراب نموده و به اساس نخست برمى گرداند.
و مقام را به محلّى که بود، تغییر مى دهد و دستان بنى شیبه را بریده به دَرِ کعبه مى آویزد و بر آن مى نویسد: اینان دزدان کعبه هستند.»(18)
تغییر در مسجدالنبی
سوال: آیا براى مسجد مدینه هم تغییراتى خواهد داد؟.جواب: بلى زیرا مى بینیم که هرچند مدتى اضافاتى بر آن مسجد انجام مى گیرد و خواهد گرفت، پس به این خاطر آن حضرت به حالت زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله مى آورد زیرا
1- امام صادق علیه السلام فرمود: «و یهدم مسجدالحرام ومسجد رسول اللَّه صلى الله علیه و آله ویصنعهما على ماکانا علیه فی زمن النبىّ صلى الله علیه و آله؛(19)
و مسجدالحرام و مسجد رسول خدا صلى الله علیه و آله را خراب مى کند و آن ها را مى سازد، آن طور که در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله بود.»
2- امام صادق علیه السلام فرمود: مسجد النّبى را درهم شکند، سپس فرمود:
پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود: «عریش کعریش موسى؛ سایه بانى باشد مانند سایبان موسى علیه السلام.»(20)
تغییر در مسجد کوفه
سوال: آیا براى مسجد کوفه، مانند مکه و مدینه دگر گونى هائى انجام خواهد داد؟!.جواب: بلى در این مسجد نیز تغییراتى خواهد داد زیرا در این مسجد اضافات هست و یا خواهد بود که بادست حضرت اصلاح خواهد شد.
البته در نظر داشته باشید این تغییرات مساجد مانع از آن نخواهد بود که حضرت مساجد خیلى بزرگتر از اینها را براى مردم در هرشهر و حتى در پایتخت مسجدهاى پانصد و هزار و دوازده هزار دَرى که ظرفیت آن همه جمعیت پایتخت داشته باشد، بسازد.
1- حبّه عُرنى از قول امیرمؤمنین علیه السلام فرمود: مثل این که به شیعیان خودمان نگاه مى کنم که در مسجد کوفه چادرها زده و قرآن را آن گونه که نازل شده، آموزش مى دهند.
هرگاه «قائم علیه السلام» ما قیام کند، مسجد کوفه را درهم شکند و قبله آن را راست گرداند.(21)
2- هم چنین فرمود: صدّیق اکبر با پرچم هدایت و شمشیر ذوالفقار مى رود، در حالى که تازیانه در دست، دوبار به زمین هجرت که کوفه است، فرود آید و خانه هاى جبابره را که در اطراف مسجد است، خراب نماید.(22)
3- اصبغ بن نباته گوید: آن وقت که مسجد کوفه با گِل و کوزه شکسته و ظروف بنا شده بود، امیرمؤمنان علیه السلام به آن رو کرد و فرمود: واى برآن کس که تو را خراب کن.
د و واى بر آن کس که تو را با آجر پخته بناکند! قبله نوح را تغییر خواهد داد؛ خوشا به حال آن کس که خراب کردن تو را با «قائم» اهل بیت علیهم السلام من مشاهده کند! آنان اخیار امتند با ابرار عترت.(23)
4- حضرت صادق علیه السلام فرمود: مسجد کوفه را خراب کند و بر بنیان اوّل بنا کند.(24) علاوه بر مسجد اعظم کوفه چندین مسجد دیگر را در کوفه ویران خواهد نمود.
5-ابى بصیر در ضمن حدیثى گوید: «زمانى که «قائم علیه السلام» قیام نمود، وارد کوفه مى شود و دستور تخریب چهار(25) مسجد را صادر مى فرماید.
تا به اساس برسد و آن ها را مانند عریش موسى قرار دهد و همه مساجد همانند زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله بدون مشرف و دیوار بلند خواهد بود.»(26)
تخریب امکان مذهبی مغایر انس و الفت مردم
سوال: با مأنوس بودن مسلمانها به این امکنة آیا این تغییرات ضرورت خواهد داشت؟!جواب: مسلمان ها با خیلى از اعمال نامشروع خو گرفته و عادت کرده و خواهند کرد، امام براى برچیدن بدعت ها و پایان دادن به نامشروع ها، مى آید، مشرکین خود و نیاکانشان به بت پرستى عادت داشتند. عادت مردم، مانع از ریشه کن ساختن آن عادت ها و بدعتها وپیاده کردن اسلام واقعى نخواهد بود.
نفت و آب وسط مسجد کوفه
سوال: شنیده ایم که در وسط مسجد کوفه چشمه هاى آب و نفت وجود دارد و در زمان آن حضرت بیرون مى آید آیا این مطلب صحت دارد یانه؟!ج- بلى روایاتى مانند روایت هاى ذیل در این مورد، آمده است.
1- امام صادق علیه السلام فرمود: جدّم امیرمؤمنان علیه السلام در وصف مسجد کوفه مى فرماید: «فى وسطه عین من دهن و عین من ماء شراب للمؤمنین و عین من ماء طهور للمؤمنین؛
در وسط مسجد چشمه اى از روغن و چشمه اى از شیر و چشمه اى از آب براى نوشیدن مؤمنان و چشمه اى از آب براى شستشوى مؤمنان وجود دارد.»(27)
2- امام صادق علیه السلام فرمود: «ویظهر فی مسجد الکوفة عین من دهن وعین من ماء للطّهور وعین من ماء للشّرب؛(28).
و ظاهر مى شود (یامى کند) در مسجد کوفه، چشمه اى از روغن و چشمه اى براى شستشو و دیگرى براى شرب (نوشیدن)
چشمه هاى چهار گانه مذکور در مطالب فوق از دست آوردهاى مهم حضرت «قائم» مى باشد و هر کدام از آن ها فراوان و جواب گوى نفوس پایتخت به آن عظمت را خواهد داشت.
3- امام حسین علیه السلام در حدیث طولانى به اصحابش فرمود: «ثمّ إنّ اللَّه یخرج- من مسجد الکوفة عیناً من دهن وعیناً من ماء وعیناً من لبن؛(29)
سپس خداوند از مسجد کوفه چشمه اى از روغن و چشمه اى از آب و چشمه اى از شیر بیرون مى آورد.
پس اگر این گونه روایت ها از نظر فنى اشکال نداشته باشد، مى دانیم که عراق سرشار از معدن نفت است که با حفّارى هاى گوناگون به مرور زمان آن را کشف کرده و مورد استفاده قرار مى دهند.
، از این رو هیچ بُعدى ندارد که در وسط مسجد کوفه هم «درى» از انبارهاى طبیعى نفت وجود داشته باشد که بعد از ظهور «قائم علیه السلام» با دست آنحضرت کشف گردد.«
عین من دهن» (چشمه اى از روغن) را به نفت معنا کرده اند؛ چون نفت روغن معدنى و قابل احتراق سریع است و به آن طلاى سیاه نیز گفته مى شود و در بعضى روایات «الکبریت والنفط» تعبیر شده است.(30)
جمع بندی
الف:پیامبر اکرم (ص) می فرماید: زمانی بر امت من خواهد رسید .... که مساجدشان در ظاهر آباد است، در حالی که از هدایت تهی و ویران می باشد... (31)امام زمان بر اساس رسالتی که دارد که همانا اصلاح دین و مبارزه با انحرافات دینی است به مقابله با این پدیده بر می خیزد و به پالایش مساجد از مظاهری که مورد رضایت دین نیست می پردازد، تا بار دیگر مساجد کانون توحید و خدا پرستی و عبادت و عروج انسان گردد.
ب: دیگر این که امور اصلاحی امام فراگیر است و شامل تمام حوزه های دین می شود. لذا وقتی سخن از خراب کردن مسجد به میان می آید از حیز انتفاع انداختن آن نیست.
بلکه از روایات دیگر به همین مضمون استفاده می شود که حضرت در کیفیت بنای مساجد به شکلی که برای مردم مزاحمت ایجاده کرده، نظر دارد.
و برطرف کردن این اشکال نسبت به اماکن دینی از وظایف حکومت دینی است که امام در رأس آن قرار دارد.
این امر نه تنها مذموم نیست، بلکه این پیام را برای انسان ها به همراه دارد که دین حتی در مقدس ترین مقوله ها ضامن حقوق آنها می باشد.
ج. در مورد تخریب مساجد چهارگانه کوفه که در برخی روایات آمده و در روایت فوق به آن اشاره شد، می توان گفت مراد از آن مساجدی باشد که زمان بنی امیه در کوفه ساخته شده اند.
این مساجد توسط فرماندهان لشکر یزید و به شکرانه کشته شدن امام حسین (ع) در کوفه بنا شدند که بعدها به نام مساجد ملعونه شناخته شدند. (32)
همچنین حضرت علی (ع) از نماز گزاردن در پنج مسجد در کوفه نهی می نمود؛ مسجد اشعث بن قیس کندی، مسجد جریر بن عبدالله بجلی، مسجد سماک بن مخرمه، مسجد شبث بن ربعی و مسجد تیم. (33)
چهار مسجد از این مساجد را امام باقر (ع) به مساجد ملعونه تعبیر نموده اند که ممکن است در زمان حضرت قائم وجود داشته باشند و توسط ایشان تخریب شوند.
د. رویارویی منافقان با دین با سوء استفاده از امور مقدس، منحصر به زمان خاصی نیست. لذا پس از دوران پیامبر اکرم (ص) و تاکنون شاهد فعالیت منافقان و فرقه های منحرف در قالب ایجاد اماکن مذهبی هستیم که به کانونی جهت تضعیف و تحریف دین تبدیل شده اند،
که اساسا امام زمان نیز مانند پیامبر( ص) با این جریانات برخورد خواهد کرد و دستور تخریب پایگاه های آنان که حتی ممکن است در پوشش مسجد باشد را صادر خواهد نمود.
هـ . برخى مساجد و مشاهد همان نقشه ساختمان هاى بت پرستان و تجدید هیکل ها و معابد بت پرستان روم و یونان است و با وضع عبادت عمومى و ساده اسلامى مناسبتى ندارد و اگر حکومت نافذ و اسلامى واقعى بر پا شود آن را خراب مىکند. (34)
و. همچنین در طول تاریخ مساجدی به دست حاکمان جائر و با اموالی غصبی و ناحق ساخته شده اند که این امر از نظر شرع مردود می باشد و قاعدتا امام زمان (ع) که حکومتی بر مدار قسط و عدل برپا می نماید، از این امر غافل نبوده و به برطرف نمودن این مشکل خواهد پرداخت.
ز. در مورد تخریب مسجد الحرام، کعبه، و مسجد النبی نیز روایات حاکی از ویران کردن آنها و از حیز انتفاع ساقط کردن نیست، بلکه آنچه در روایات بدان تصریح شده است، خراب کردن و بنای مجدد آنها است که این امر دلایل خاص خود را دارد. (35)
نتیجه:
بر اساس آنچه گفته شد، روشن می شود که تخریب مساجد و یا ویران کردن برخی مساجد و بازسازی آنها در عصر مهدی منتظر (عج) امری دور از انتظار و عجیب نخواهد بود.برخی از مساجد به دلیل عدم رعایت اصول شرعی بنا شده اند و نیز برخی از آنها تغییر ماهیت داده و پایگاهی برای مبارزه با دین شده اند که بر اساس روایات یاد شده تخریب می شوند.
همچنین برخی مساجد به دلایل تغییراتی که در طول زمان در حدود آن ایجاد شده، تخریب و بر اساس اولیه خود باسازی خواهند شد.
در زمان حضور امام مهدی (ع) به واسطه بسط سلطه و قدرت حکومت و انقیاد جامعه از امام، انتظار می رود بسیاری از بدعت ها که در طول تاریخ در حوزه های مختلف دین ایجاد شده است، اصلاح شود.
و از آن جمله اصلاح برخی از مساجد و اماکن متبرک است که همان گونه که گفته شد دچار دگرگونی شده اند.(36)
پی نوشت؟
1.منتخب الأثر: ص 376 ف 2 ب 41 ح 1 بنقل از غیبت نعمانى؛ اثباةالهداة: 3/ 539 ب 32 ف 27 ح 499، بحار الأنوار: 52/ 352 ب 27 ح 108 معجم احادیث الإمام المهدى: 4/ 51 ح 1123.2.منتخب الأثر: ص 376 ف 2 ب 41 قسمت پاورقى.
3.مفاتیح الجنان: ص 535.
4.غیبت نعمانى: ص 232؛ معجم الملاحم والفتن: 4/ 10.
5. أنوارالنّعمانیّة: 2/ 84؛ بشارة الإسلام: ص 315 ح 71 الزام النّاصب فى اثبات الحجّةالغائب: 2/ 260؛ بحارالأنوار: 53/ 11 ب 25 ح 1.
6.منتخب الأثر: ص 469؛ یوم الخلاص؛ حدیث 564؛ زندگانى امام زمان علیه السلام ص 154، قسمتى از پیمان نامه را در ج 1« سیماى جهان» آورده ام.
7. معجم أحادیث الإمام المهدى: 4/ 271 ح 1302؛ بحارالأنوار: 52/ 323 ب 27 ح 32 از غیبت طوسى؛ بیان الأئمّة: 3/ 202 از العوالم صدوق؛ نوائب الدّهور: 3/ 336؛ معجم الملاحم والفتن: 4/ 9.
8.بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم.
9.تهذیب الأحکام: 3/ 259 ب 25 ح 726/ 46؛ بحارالأنوار: 52/ 374 ب 27 ح 171؛ فروع کافى: 3/ 369 باب بناء المساجد ح 6.
10.از مباهله تا عاشورا: ص 275 بنقل از طبقات ابن سعد: 3/ 204؛ سیوطى در تاریخ الخلفاء ص 52؛ شرح نهج البلاغه ء ابن ابى الحدید: 3/ 113؛ حیاةالحیوان دمیرى: 1/ 366 ماده« دیک»؛ ابن جوزى: 1/ 60 النّصّ و الإجتهاد: ص 170؛ باز روایاتى با کمى تفاوت در مدارک دیگر آمده است؛ تهذیب الأحکام: 5/ 454 ح 1586؛( بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم).
11. بحارالأنوار: 52/ 225 ب 25 ح 88؛ أمالى مفید: ص 144 مجلس 11 ح 2؛ بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم( البدع جمع بدعة و هو ادخال مالیس من الدین فى الدّین و السّنن جمع سنّة و هى فى الصناعة طریقة النّبىّ صلى الله علیه و آله قولًا و فعلًا و تقریراً أصالة أو نیابة
12. جواهر الکلام: 19/ 295.
13.بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم محتضر: باز در این مورد روایات متفاوت و قریب المضمون در منابع دیگر وجود دارد؛(- أنوارالنّعمانیّة: 2/ 84؛ بحارالأنوار: 53/ 11 ب 25؛ بشارة الإسلام ص 315 ح 71.)(- غیبت طوسى: ص 282؛ ارشاد: ص 343؛ الزام النّاصب: ص 223 و 239 از امام باقر علیه السلام بالفظ دیگر؛ وسائل الشّیعة: 2/ 356- 353 احادیث زیاد؛ یوم الخلاص: ص 275؛ اعلام الورى: ص 431؛ غیبت نعمانى: ص 165 جز اولش؛ بحارالأنوار: 52/ 332 ب 27 ح 57 از غیبت طوسى؛ الإمام المهدى: ص 274.)(- امام مهدى: ص 558 بنقل از ارشاد.(- بحارالأنوار: 52/ 338 ب 27 ح 80 از ارشاد))
14.آل عمران: 96.
15.أنوارالنّعمانیّة: 2/ 84؛ بحارالأنوار: 53/ 11 ب 25؛ بشارة الإسلام ص 315 ح 71.
16. غیبت طوسى: ص 282؛ ارشاد: ص 343؛ الزام النّاصب: ص 223 و 239 از امام باقر علیه السلام بالفظ دیگر؛ وسائل الشّیعة: 2/ 356- 353 احادیث زیاد؛ یوم الخلاص: ص 275؛ اعلام الورى: ص 431؛ غیبت نعمانى: ص 165 جز اولش؛ بحارالأنوار: 52/ 332 ب 27 ح 57 از غیبت طوسى؛ الإمام المهدى: ص 274.
17.امام مهدى: ص 558 بنقل از ارشاد.
18.بحارالأنوار: 52/ 338 ب 27 ح 80 از ارشاد؛ راجع به حدود مسجد الحرام که بزرگتر از فعلى بوده است به« سیماى جهان» ج 2 ص 327 که روایات و تحقیقات مفید دارد، مراجعه نمائید.
19.بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم.
20.بحارالأنوار: 52/ 386 ب 27 ح 200.
21.معجم أحادیث امام المهدى: 3/ 126 ح 664؛ بحارالأنوار: 52/ 364 ب 27 ح 139.
22.معجم أحادیث امام المهدى: 5/ 82 ح 1504؛ مختصر بصائرالدّرجات: ص 201 بحارالأنوار: 53/ 85 ب 29 ح 86 س 10.
23.معجم أحادیث امام المهدى: 3/ 111 ح 650؛ غیبت طوسى: ص 473 ف 8 ح 495؛ بحارالأنوار: 52/ 332 ب 27 ح 60.
24.أنوارالنّعمانیّة: 2/ 84؛ بشارة الإسلام: ص 315؛ إلزام النّاصب: 2/ 260؛ بحارالأنوار: 53/ 11 ح 1 س 8.
25. منظور از این مساجد ممکن است مسجد کوفه و سهله و مسجد زیدبن صوحان و صعصعة بن صوحان باشد؛ وقتى که این ها تخریب شد آن ها را؛ مانند عریش موسى علیه السلام قرار مى دهد( عریش خیمه مانندى است که به طور سایه بان زده مى شود و یا ستون هاى چوبى است که روى آن ها را با لیف خرما بپوشانند) بدون این که دیوار بلند و یا مناره داشته باشد آن گونه که در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله بود چنان که در حدیث آمده است: إنّ المساجد لا تشرف تُبنى جماء اى لا تشرف جدرانها؛ مساجد بدون مشرف ساخته مى شود. یا ممکن است منظور مسجد چهارگانه اى باشد که به شکرانه شهادت امام حسین علیه السلام بنا شده بود را تخریب نماید و منظور از محلّ مرتفع مساجد، قسمت هاى بلند آن ها که در داخل مسجد براى طبقه اشراف بنا مى کنند و به آن ها« شاه نشین» گویند را تخریب نماید تا اختلافات طبقاتى از بین برود.
26. 1- معجم الملاحم و الفتن: 4/ 10؛ بیان الأئمّة: 3/ 203 از العوالم؛ بحارالأنوار: 52/ 333 ب 27 ح 61 از غیبت طوسى. مشابه این روایت در(- بحارالأنوار: 52/ 339 ب 27 ح 84 از ارشاد از امام باقر علیه السلام.)
27. تهذیب الأحکام: 1/ 325؛ بحارالأنوار: 52/ 374 ب 27 ح 172 از اصول کافى؛ بیان الأئمّة: 3/ 256 از الکتاب المبین.
28.بیان الأئمّة: 3/ 256 از صدوق.
29.بحارالأنوار: 53/ 61 ب 29 ح 52 از الخرایج.
30.بیان الأئمّة: 3/ 257.
31. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی ج 8، ص 307، دارالکتب الإسلامیة، طهران، چاپ چهارم ، 1365ش.
32. الغارات، ج 2، ص 325.
33.الخصال، ج1، ص302.
34.کافى، ترجمه کمرهاى، ج 3، ص 707 ، انتشارات اسوه، قم چاپ سوم، 1375 ش.
35. حلی، یحیی بن حسن، العمدة، ص 317.
36.بحارالأنوار، ج 34، ص 168.
منابع:
امینی گلستانی، محمد، 1317 ، 111 پرسش و پاسخ درباره امام زمان (عجل الله تعالى فرجه الشریف) ، قم: سپهر آذین، 1391.https://pasokh.org/fa/Question/View/12871
http://www.jc313.ir/19766--.html
https://wikiporsesh.ir:تخریب مساجد
https://article.tebyan.net/350239
https://fetrat.com
