مشخصات
| کشور | ایران |
| استان | مرکزی |
| شهرستان | خمین |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | ۷۴٬۲۵۶ نفر |
| مساحت | ۱۲/۵۲۰ کیلومتر مربع |
| زبان گفتار | فارسی و لری |
| مذهب | شیعه |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۸۳۰ متر به‌طور میانگین |
| شرایط آب و هوا | نیمه خشک و سرد |
| پیش شماره تلفن | ۰۸۶ |
| شناسه ملی خودرو | ایران۵۷ ج، م |
| ره آورد | عسل، کشمش، لوبیا، قالی، شاته |
شهرستان خمین، از توابع استان مرکزی و در جنوبی‌ترین بخش این استان قرار گرفته است. این شهرستان مساحتی برابر با ۲۴۰۰ کیلومتر مربع دارد و متوسط ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۸۰۰متر مربع است. در همسایگی آن شهرهای شازند، اراک، محلات، گلپایگان، الیگودرز و ازنا واقع شده است. خمین با تهران ۳۲۰ کیلومتر، تا اراک ۷۲ کیلومتر و تا اصفهان ۲۱۱ کیلومتر فاصله دارد.
سابقه شهر خمین به هزاران سال پیش برمیگردد زمانی که این شهر تاریخی، جزئی از سرزمین عراق عجم به‌شمار می‌آمد و مکانی برای زندگی اقوام مختلف نظیر مادها، اولین آریایی‌های تاریخ و بعد از آن پارت‌های مهاجر بوده است. مردمان خمین بیشتر با زبان فارسی و گویش محلی صحبت می‌کنند.
نام خمین، مخفف واژه خومیهن است که این واژه خود ترکیبی از دو کلمه خو، به‌معنای خوب و میهن به‌معنای سرزمین است.
البته طی سال‌های گذشته این شهر نام‌های مختلفی را به‌خود گرفته است. در متون جغرافیایی از آن با نام‌هایی چون مدیا، کوهستان، جبال، جبل، قهستان، قوهستان و عراق عجم یاد شده و در منابع دیگر هم به‌صورت خمهین، حمهین، خهبین، خماهین و کَمَره آمده است.
خمین، شهری با آداب و رسوم قدیمی است و فرهنگ و گویش خود را تاکنون حفظ کرده است، آداب و رسوم این شهر به زمان‌های پیش از اسلام برمیگردد. آداب رسوم این شهر عبارتند از:
مراسم ازدواج: در مراسمی خاص و متفاوت با نام گوشه، پدر عروس هنگام بردن دخترش، مقداری تخم‌مرغ و نان به کمر وی مى‌بندد و بعد از صرف شام عروسی هم مراسم پول‌ریزان برای کمک به داماد برگزار خواهد شد.
کوسه گردی: کارناوال شادی کوسه گردی یا کوسه ناقالی در روز چهل‌و‌یکم فصل زمستان اجرا می‌شود. در این روز شخصى به‌نام کوسه بیرون آمده، مدام خود را باد می‌زند، شکلک درمی‌آورد و فریاد «گرم است»، از خود سر می‌دهد. در این میان، مردم هم به او گلوله‌های برف پرتاپ می‌کنند.
آیین‌های نوروزی: در شب چهارشنبه سوری و ظهر عید مراسم پختن آشی به نام جودوغ برگزار می‌شود.
مراسم ماه محرم: در ماه محرم مراسم باشکوهی مانند دسته‌گردانى، نخل‌گردانى و شبیه‌خوانى اجرا مى‌شود.
ماه رمضان: در این شهر برای آمدن ماه رمضان، خانه تکانی می‌کنند و خود را برای فرا رسیدن بهار قرآن آماده خواهند کرد. در روز ۲۷ رمضان هم به‌مناسبت کشته شدن ابن‌ملجم مرادی از روی آتش می‌پرند.
اقتصاد این شهرستان به‌واسطه قرار گرفتن در دامنه رشته کوه‌های زاگرس، بیشتر بر پایه کشاورزی و دامپروری است. از محصولات آن میتوان به مواردی نظیر لوبیا، عسل، انگور، سیب‌زمینی و پیاز، لبنیات، خشکبار و زعفران اشاره کرد. البته در سال‌های اخیر میزان بارندگی در خمین به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. بنابراین شرایط آب‌و‌هوایی و اقلیم حاکم بر منطقه، باعث شده تا بیشترین محصولات کشاورزی به کاشت گل‌های زینتی شاخه بریده و لوبیا تعلق گیرد.
آب‌و‌هوای خمین به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، به دو بخش معتدل کوهستانی در شمال غربی استان و نیمه بیابانی در مرکز و جنوب آن تقسیم‌بندی می‌شود. دمای هوا در گرم‌ترین ماه سال تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد و در کم‌ترین حالت به ۸- درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
این شهر دارای زمستان‌هایی سرد و تابستان‌هایی معتدل و نسبتا گرم است. میزان متوسط بارندگی سالیانه در آن بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر است که البته این میزان بارندگی در سال‌های اخیر کاهش یافته.
خمین تابستان‌هایی گرم و سوزان و زمستان‌هایی سرد و خشک دارد. به‌همین دلیل بهترین زمان سفر به این شهر، در بهار یا اواخر تابستان است. چرا که در این فصل هوا مطبوع‌تر شده و طبیعت خمین جلوه زیبایی به خود می‌گیرد. گردشگران می‌توانند با سفر به این استان از طبیعت بکر آن لذت ببرند.
این شهرستان شامل بخش‌های زیر می‌باشد:
شهرها:
خمین (بخش مرکزی) و قورچی باشی (بخش کمره)دهستان:
دهستان آشناخور، دهستان حمزه‌لو، دهستان رستاق، دهستان صالحان، دهستان گلهزنروستاها:
رباط علیا، رباط سفلی، آشمسیان، طنگران، چهار طاق، آشناخور، چهار چشمه، کفسان، خلیل‌آباد، سکانه، اسفنجه، قره کهریز، ککه، فرفهان، لکان، میوران، دانیان، جعفرآباد، رباط مراد، اشوقه، ریحان، گوشه محمد مالک، گلدشت (شهابیه)، فرنق، دربند، ورآباد، میشیجان، اسدآباد، خوگان، خراوند، دهنو، پشتکوه، فرج آباد، امیریه (زرشک)، حشمتیه، حاجی‌آباد، خان آباد، نیشهر، بهدشت، لیلیان، آشمسیان، یمن، خارونصرآبادجای های دیدنی شهرستان بوکان
موزه مردم شناسی
یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های دیدنی هر شهر برای گردشگران، موزه‌های مردم‌شناسی است که اطلاعات جذاب و مفیدی را درباره‌ی خصوصیات، ویژگی‌ها و سبک زندگی مردم منطقه در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. موزه مردم‌شناسی خمین که در داخل قلعه سالار محتشم قرار دارد، پر از بخش‌های جالب مانند پیکره‌های زیبا، کوسه نقالدی، مراسم سنتی و قدیمی شب یلدا و … است.
شهرهای زیرزمینی
همانطور که اشاره کردیم، خمین شهرهای زیرزمینی زیادی را درون خودش جای داده است که تماشای آن‌ها شگفتی‌آفرین است. شهرهای زیرزمینی از جمله جاذبه های دیدنی خمین به شمار می‌رود که از دوران تاریخی سلجوقیان و ایلخانیان به جای مانده است. این شهرهای زیرزمینی از دالان‌ها و راهروهای تودرتوی عجیب و جذابی تشکیل شده که راه رفتن در میان آن‌ها هیجان‌انگیز و منحصربه‌فرد است.
بازار سرپوشیده خمین
بازارها یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی در شهرها هستند که به مناطق مختلف جان می‌بخشند و سبک زندگی، شیوه زیست و روابط مردم هر شهر را به تصویر می‌کشند. از دیگر جاذبه های دیدنی خمین باید به بازار سرپوشیده این منطقه اشاره کرد که هسته‌ی اولیه و ابتدایی آن در دوران ساسانیان تشکیل شده است. امروزه آنچه از بازار قدیمی و سنتی خمین بر جای مانده، بخش‌هایی است که به دوران پس از قاجاریه تعلق دارد و تنها بخش باقی‌مانده از این دوران تیمچه‌ی بازار است.
دریاچه خان آباد
دریاچه خان آباد از دیگر جاذبه های گردشگری خمین است که در فاصله‌ی ۲۷ کیلومتری از شهر قرار دارد. این دریاچه یکی از مهم‌ترین مناطق تفریحی منطقه است که در میان گردشگران و مسافران محبوبیت زیادی دارد. باغ‌های اطراف این منطقه، امکان قایق‌سواری و امکانات رفاهی در اطراف دریاچه باعث شده تا این منطقه در میان جاهای دیدنی خمین بسیار پرطرفدار باشد.
ارگ تاریخی میشیجان
اگر قرار باشد یکی از جاذبه های تاریخی خمین را ببینید و از تماشای آن غرق در لذت شوید، بی‌شک ارگ تاریخی میشیجان بهترین گزینه برای شماست. برای رسیدن به این منطقه گردشگری و تفریحی می‌بایست به روستای میشیجا در ۵ کیلومتری خمین به سمت تهران حرکت کنید. این ارگ تماشایی در باغی قدیمی و داخل روستا قرار گرفته و از جمله آثار برجای مانده از دوران قاجار است. این ارگ تاریخی توسط فردی به نام امیر حشمت خان از مالکان روستاهای اطراف میشیجان ساخته شد است و تاکنون مالکانن بسیاری داشته است. امروزه این ارگ دیدنی، توسط سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده است و میتوان از آن دیدن کنید.افراد مشهور و مشاهیر شهرستان بوکان
حضرت امام خمینی (ره)
میرزا علی اصغر خان گرگانی
منبع: راسخون
