مشخصات
| کشور | ایران |
| استان | مرکزی |
| شهرستان | دلیجان |
| بخش | مرکزی |
| جمعیت | ۵۱٬۶۲۱ نفر |
| مساحت | ۲۵۰۰ کیلومتر مربع |
| زبان گفتار | گویش راجی |
| مذهب | شیعه |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۵۳۰ متر |
| شرایط آب و هوا | نیمه خشک |
| پیش شماره تلفن | ۰۸۶ |
| شناسه ملی خودرو | ایران ۵۷ ص |
| ره آورد | نبات، حلوا شکری، ارده، جوزقند، زعفران، و محصولات کشاورزی از قبیل هندوانه، خیار، خربزه و انار |
شهرستان دلیجان در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۱۶ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۵ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۱۸ دقیقه قرار گرفته و در ارتفاع ۱۵۳۰ متری از سطح دریا میباشد. ااین شهرستان از سمت شمال به استان قم و از سمت جنوب به استان اصفهان و از سمت شرق به شهرستان کاشان و از سمت غرب به شهرستان محلات منتهی میگردد و مساحت آن تقریبا ۲۱۷۰ کیلومتر مربع می باشد. دلیجان در مسیر اصلی تهران به اصفهان قرار دارد و اقلیم آن نیمه کویری می باشد. بر اساس تقسیمات کشوری شهرستان دلیجان شامل دو شهر دلیجان و نراق و یک بخش با نام بخش مرکزی، چهار دهستان و صد آبادی دارای سکنه است. طبق آخرین سرشماری جمعیت این شهر نزدیک به ۵۱٬۶۲۱ نفر می باشد و مردم آن به زبان راجی صحبت میکنند. این شهر بخاطر وجود کاخانجات متعدد و کشتارگاه های زیاد به یکی از مناطق مهاجر پذیر و کارگرنشین ایران تبدیل شده است.
این شهرستان شامل بخش‌های زیر میباشد:
شهرها:
دلیجان و نراقدهستان:
دهستان دودهک، دهستان هستیجان، دهستان جاسب، دهستان جوشقروستاها:
بیجگان، جوشق، فیروزآباد، قالهر، هرازجان، وشتگان، نصرت‌آباد، لاران، ساریه خاتون، رباط ترک، کهک، مهدی آباد و ....جای های دیدنی شهرستان دلیجان
غار چال نخجیر
غار چال نخجیر مهم‌ترین جاذبه گردشگری دلیجان است که با قدمتی بالغ‌بر ۷۰ میلیون سال از شگفت‌آورترین جاذبه‌های طبیعی محسوب میشود. زمین‌شناسان قدمت این غار آهکی کهن را به دوران سوم زمین‌شناسی نسبت داده و آن را که دارای عمری بالغ بر ۷۰ میلیون سال است، یکی از پدیده‌های نادر و کمیاب جهان معرفی کرده‌اند که در سال ۱۳۶۷ کشف شده است.حرکت گسل معکوسی در منطقه کاستی واران سبب شکل‌گیری غار شده است. تعداد طبقات غار به سه طبقه می‌رسد. ۹۵ درصد از دیواره‌های غار با رسوبات آهکی و بقیه با سنگ پوشش داده شده است. دهانه اصلی غار نخجیر دارای ارتفاعی بین ۱۰ تا ۴۰ متر و عرض ۱۰ متر است. اشکالی داخل غار وجود دارد که حاصل از پدیده‌های رسوبی و دولومیتی به وجود آمده‌اند که باعث شده این غار از زیباترین غارهای جهان به حساب آید. غار طبقاتی چال نخجیر دارای سه طبقه است و طبقه اول و زیرین غار دارای سفره آب زیرزمینی و دریاچه ایست که در عمق ۶۱ متری از سطح غار قرار دارد و ۱۹ متر نیز عمق آن است. طبق نظر زمین شناسان طول این غار حدود ۱۲ کیلومتر تخمین زده شده است که تا به امروز ۶ کیلومتر از آن کشف شده است.
برای تالارهای اینجا اسم هم گذاشته اند، تالارهایی با نام‌های عروس، گل کلمی، آبشارگلی، هیولا و…، اما شاید زیباترین تالار این غار، تالار چهل ستون باشد. این تالار دنیاییست از رسوباتی به رنگ‌های مختلف که مانند دانه‌های انار با نظمی خاص کنار هم قرار گرفته اند. روی دیواره‌های این غار مملو از توده‌های گل کلمی، اسفنج‌های آهکی و بلورین و قندیل هاییست که حاصل رصوبات دولومیتی و آهکی آن است. نکته جالب توجه و شگفت انگیز، تهویه طبیعی هوای داخل غار به صورت خودکار است و همین امر باعث شده تا دمای هوای داخل غار همانند بسیاری از غارهای دیگر در تمام فصول ثابت و بین ۷ تا ۱۴ درجه سانتی گراد باشد. غار چال نخجیر در فاصله‌ی ۱۰ کیلومتری از شمال شرق مسیر دلیجان به نراق، در منطقه چال‌نخجیر و در دامنه کوه‌تخت واقع شده است. این غار به دوره سوم زمین‌شناسی متعلق است و در سال ۱۳۸۴ خورشیدی توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۳۸۱۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دریاچه سد پانزده خرداد
این سد که از نقاط دیدنی و گردشگری شهرستان دلیجان محسوب میشود، در فاصله ۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان دلیجان در استان مرکزی قرار دارد. سد پانزده خرداد در اواخر سال ۱۳۷۳ خورشیدی و به منظور تأمین آب آشامیدنی شهرهای دلیجان، نیم‌وَر و قم، مهار سیلاب سالانه و تأمین بخشی از آب مورد نیاز اراضی زیردست شهرستان دلیجان ساخته شد. این سد از نوع خاکی غیرهمگن با هسته رسی است. ارتفاع این سد از روی پِی ۹۶ متر، طول تاج ۳۲۰ متر و عرض آن در تاج ۱۰ متر است و حجم مفید مخزن آن ۱۶۵ مترمکعب میباشد. این سد به وسیله آب رودخانه قم‌رود و بارندگی‌های فصلی منطقه دلیجان، نراق و جاسب تغذیه میشود. مناطق مجاور دریاچه سد پانزده خرداد زیستگاه جانورانی چون روباه، شغال، کفتار، گرگ، موش صحرایی، خرگوش، جوجه تیغی، کبک، تیهو، قرقی، کبوتر، انواع گنجشک، زاغ، کلاغ، هدهد، انواع مارمولک، مار آبی، بزمجه و مار میباشد. همچنین این منطقه مکان مناسبی برای زمستان‌گذرانی برخی از پرندگان مهاجر مانند اردک سرسبز، اردک زیره‌ای، چنگر، حواصیل، انواع مرغابی، انواع غاز، مرغ کرم‌خوار و … است.عمده‌ترین آبزیان این دریاچه ماهی کپور معمولی، ماهی کاراس، ماهی سوف و ماهی سفید رودخانه‌ای است.
آبشار دره آبشتا (گیسو)
«آبشار دره آبشتا»، یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در شهرستان نراق است که در فاصله‌ی ۵ کیلومتری از شمال غربی این شهرستان قرار گرفته است. «گیسو» نام دیگر این آبشار زیبا است که به دلیل رشد گیاهی به نام «پرسیوشان» به این نام شهرت یافته است. بازدید از آبشار دره آبشتا برای علاقه‌مندان به طبیعت بسیار دلنشین خواهد بود. عبور از جاده‌ای خاکی سرانجام مسافران را به باغات منتهی به دره‌ای سنگی و صخره‌ای می‌رساند و بعد از عبور از دره‌های سنگی و صخره‌های سخت، ادامه جویبار در کف دره، چشم‌ها را به آبشار انتهای آن سوق میدهد.
مسجد جامع نراق
یکی از بناهایتاریخی شهرستان نراق «مسجد جامع» آن است که دارای قدمتی بیش از ۱۵۰ سال می باشد و در در دوره حکومت «فتحعلی شاه قاجار» و به تلاش «حاج علی محمد نراقی» ساخته شده است. این مسجد مساحتی برابر با هزار متر مربع دارد و دارای گنبد و گلدسته هایی بسیار زیبا می باشد. درب ورودی این مسجد از چوب گردو ساخته شده که کنده کاری زیبا و چشم گیری بر آن انجام شده است. از دیگر تزئینات این مسجد قدیمی می توان به کاشی‌های رنگارنگ و طرح های اسلامی آن اشاره کرد که نشان از هنرمندی سازندگان آن دارد.
کاروانسرای دودهک
از بناهای تاریخی شهرستان دلیجان کارونسرای دودهک می باشد و در مسیر راه دلیجان به دهستان خورهه قرار گرفته است. برخی قدمت این بنا را به دوره صفویه نسب میدهند و برخی به خاطر معماری که دارد قدمت آن را به دوره سلجوقیه نسبت میدهند. در هر یک از دیوارهای شمالی و شرقی و غربی آن سه برج دیده بانی وجود دارد که نشان میدهد از این کاروانسرا در گذشته به عنوان یک قلعه نظامی استفاده می شده است.
کاروانسرای شمس السلطنه نراق
کاروانسرای شمس السلطنه که قدمت آن به 150 سال قبل باز میگردد و در زمان قاجاریه احداث شده جزو جاذبه های دیدنی شهر نراق است و یک میراث ملی به حساب می آید. این بنا توسط حاج محمد نراقی مشهور به حاجی خان تاسیس گردیده است. کاروانسرای شمس السلطنه از دو طبقه تشکیل شده که یک طبقه مخصوص نگهداری از حیوانات بوده و یک طبقه مخصوص اسکان و استراحت تاجران.افراد مشهور و مشاهیر شهرستان دلیجان
علامه سیدعبد الهادی دلیجانی
یکی از علامای فقیه و عرفانی دلیجان در گذشته ای دور محسوب میگردد و طبق منابع حدود هفتاد سال عمر کرده است. آرامگاه وی در شهر دلیجان واقع شده و معروف به قبر آقا می باشد. این شخصیت علمی دارای آثار و تالیفت ریادی بوده که برخی از انها شامل:1- هادی المضلین و مرشد المصلین = شرح الرساله النظامیه
2- الدر و المرجان فی تفسیر الایمان
3- رساله در باره توقیت ظهور امام زمان (علیه السلام ) میشود.
ملا احمد نراقی
ملا احمد در سال ۱۱۵۰شمسی در شهر نراق چشم به جهان گشود. وی دوران نوجوانی را در کاشان در کنار پدرش به تحصیل مقدمات و سطح گذراند و شروع به تدریس معالم و مطول نمود. او به همراه پدرش به عتبات عالیات رفت و از اساتید آنجا علم جویید و پس از کسب درجه اجتهاد به تدریس، بحث، تألیف و تصنیف پرداخت. ملا احمد پس از درگذشت پدرش در به کاشان بازگشت و به جای پدرش مرجعیت عامه به او منتقل گردید. وی معروف به رئیس علی الاطلاق بود. ملا احمد نراقی در دوره قاجاریه و در زمان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار، که روس ها برخی از نواحی شمالی ایران را اشغال کرده بودند، زندگی میکرد. او جزو مجتهدانی بود که فتوا به لزوم جهاد در مقابل روس ها را صادر میکردند و به همراه تعدادی از مجتهدان برای تشویق سپاهیان، به اردوی سپاه ایران سفر کردند. مرگ وی در اثر وبایی که نراق، کاشان و اطراف آن را فرا گرفته بود، اتفاق افتاد.
منبع: راسخون
