مقدمه:
در آستانه ماه مبارک رمضان و شروع این ماه و در طول این یکماه شبهه های مختلف روزه داری شروع می شود. شبهه هایی که یا تکرار می شوند ، یا شبهه هایی که جدید و بر حسب ذوق مخاطب طرح می شوند؟هر سال ماه رمضان، ملحدان و طراحان شبه های دین ستیز، این شبهه های تکراری ظاهرا زیبا را توی فضای مجازی پخش میکنند تا به حساب خودشون، روزه و روزه داری رو زیر سوال ببرند..
مثلا تأخیر در شروع ماه مبارک با تلاش برای رؤیت هلال ماه و به دنبال آن، شایعاتی در خصوص نحوه استهلال و سپس، هزینه‌های عجیب این اقدام توأم شد و تمسخر و توهین به روحانیون فعال در حوزه رصد ماه و گروه رویت هلال ماه از این نمونه هاست.
مثل بروز کردن توئیت فیروز نادری(1) یکی از مدیران سابق و ایرانی ناسا در فضای مجازی که خیلی وقت هم نیست فوت کرده است.
وی در زمان حیات با توئیتی در فضای مجازی روند رصد و استهلال هلال ماه مبارک رمضان را مورد انتقاد قرار داده بود. درحالیکه به شببه اییشان پاسخ داده شده است.
یا موارد دیگری از این قبیل شبهه در مورد بودجه ستاد روئیت هلال ماه در فضای مجازی انتشار داده بودند. در این مختصر به بیان چند شبهه شبهات بی اساس در مورد ستاد رویت هلال و رمضان و روزه داری خواری اشاره می کنیم.
شبهات بی اساس در مورد ستاد رویت هلال و رمضان و روزه داری خواری
شبهه اول:
دوستی به خنده تعریف میکرد:میدونین تو کشور یه شغلی وجود داره که سالی دوبار باید بری رو پشت بوم بعد بگی ایناهاش !
بعد ی شغل دیگه هم داریم که وقتی اون اولی گفت ایناهاش! شما بگی اره خودشه !.
ستاد استهلال ٧٠٠ نفر کارمند داره که کارشون همینه
بعد چند تا روحانی دیگه هم داره که اون اره خودشه رو میگن!.
اگه به فرض هر کدوم اینا ماهی یک ملیون بگیرن(که البته بیشتر میگیرن)
میشه ماهی٧٠٠ ملیون
و سالی تقریبا ٨/٥ ملیارد
این فقط حقوقشونه!.
بعد کلی هزینه ی ایاب و ذهاب و وسایل رمل و اسطرلاب دارن
دقیقا هم کارشون همونه که سالی دوبار میگن ایناهاش !.
طنز تلخیست ...اما متاسفانه واقعیت دارد .
پاسخ به شبهه
1- مطالب منتشر شده در رسانه‌های معاند تازه نیست (و هر سال با آمدن ماه مبارک رمضان بطور گسترده باز نشر میشود) که سال قبل صدا و سیما گزارشی برای پاسخ به آن آماده کرد.(2)
2-اعضای ستادهای استهلال در سرار کشور، کسانی هستند که بصورت افتخاری عضو این ستاد بوده و حقوقی از ستاد دریافت نمی‌کنند.
این افراد که متخصصان نجوم هستند، در طول سال به کارهای خود مشغول و «تنها در ابتدا و انتهای #ماه_رمضان » جهت رویت هلال به همکاری دعوت می‌شوند
3- فعالیت بزرگ ستاد استهلال، با صرف کمترین هزینه و با استفاده از امکانات موجود در دانشگاه‌ها، ادارات و سازمان‌های دولتی و نیروهای نظامی و انتظامی انجام شده و از صرف هرگونه هزینه‌ی موازی به‌شدت پرهیز میشود.
در مقایسه‌ی این فعالیت‌ها با نمونه‌های خارجی نیز باید گفت که در هیچ‌یک از کشورهای اسلامی (و یا غیر اسلامی که به موضوعات نجومی رؤیت هلال علاقمند هستند) چنین برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای رصد هلال وجود ندارد.
4- استهلال ماه نو، فقط مختص به رمضان و شوال نیست. جالب است بدانید که این کار برای تمام ماه‌های قمری انجام میشود! هم بنا بر جنبه‌ی شرعی و هم از نظر اهمیت زمان آغاز هر ماه قمری و هم از حیث دستاوردهای علمی آن، این عمل هر ماه و مستمراً تکرار میشود.(3)
5- بررسی‌ها نشان می‌دهد در هیچ‌یک از منابع رسمی ، خبری مبنی بر اینکه ستاداستهلال دارای چنین بودجه‌ای است یافت نمی‌شود. جست‌وجوی کلمه استهلال در سایت ایران بودجه هم بی‌نتیجه است و مشخص است اعتباری با عنوان ستاد استهلال وجود ندارد.
با مراجعه به پیوستهای اعتبارات عمرانی و همین‌طور جلد اول و دوم پیوست اعتبارات جاری نیز هیچ بودجه‌ای در این‌باره وجود ندارد. به سخن دیگر اساسا در این اسناد، ردیفی وجود ندارد که نشان دهد در بودجه عمومی کشور برای ستاد استهلال یا سازمانی شبیه آن، اعتباری پیش‌بینی شده باشد.
ارتباط منظم و پیوسته ستاد استهلال با بیوت مراجع
باید به این مهم اشاره شود که ارتباط منظم و پیوستهای بین ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری با بیوت مراجع عظام تقلید وجود داشته و در رصد هلال ماه‌های رمضان و شوال، نتایج به‌دست آمده از رصد در اختیار حضرات مراجع قرار می‌گیرد. البته بیوت برخی از مراجع عظام تقلید نیز فعالیت‌هایی در زمینه استهلال انجام می‌دهند.
بارها اتفاق اقتاده است که بعضی از حضرات مراجع خودشان مستقیماً در تماس تلفنی با ستاد، گزارش‌ها را بی‌واسطه دریافت میکنند و این اعتماد، به واسطه تلاش بی‌شائبه گروه‌های رصدی و حرکت ملی ستاد استهلال در چندسال اخیر ایجاد شده است.
البته گاهی از سوی مراجع بزرگوار، نتایج متفاوتی اعلام میشود که آن، به‌خاطر اختلاف در فتوا است. مثلاً در اینکه هلال با ابزار دیده شده است، شکی وجود ندارد
اما به دلیل اینکه برخی رؤیت با چشم مسلح را معتبر نمی‌دانند و بعضی (مانند مرحوم حضرت آیت‌الله‌العظمی بهجت، مرحوم حضرت آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی و حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای) معتبر می‌دانند، هلال ماه نو بر ایشان ثابت میشود.
در اینجا نیز باید اشاره شود که این فعالیت بزرگ با صرف کمترین هزینه و با استفاده از امکانات موجود در دانشگاه‌ها، ادارات و سازمان‌های دولتی و نیروهای نظامی و انتظامی انجام شده و از صرف هرگونه هزینه‌ی موازی به‌شدت پرهیز میشود.
در مقایسه‌ی این فعالیت‌ها با نمونه‌های خارجی نیز باید گفت که در هیچ‌یک از کشورهای اسلامی (و یا غیر اسلامی که به موضوعات نجومی رؤیت هلال علاقمند هستند) چنین برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای رصد هلال وجود ندارد.
استهلال در تمام فصول!
استهلال ماه نو، فقط مختص به رمضان و شوال نیست. جالب است بدانید که این کار برای تمام ماه‌های قمری انجام میشود! هم بنا بر جنبه‌ی شرعی و هم از نظر اهمیت زمان آغاز هر ماه قمری و هم از حیث دستاوردهای علمی آن، این عمل هر ماه و مستمراً
تکرار میشود. اگر دانشمندان و منجمان ما می‌توانند در کنفرانس بین‌المللی استهلال که چندی پیش در ابوظبی برگزار شد، به آقای یالوب (یکی از دانشمندان این رشته که صاحب معیار است).
بگویند که ما در ایران، چهل رصد انجام دادیم که این 40 رصد، نقض‌کننده‌ی معیار شما است و معیار شما مشکل دارد، این به پشتوانه کار بزرگی است که به صورت ماهانه در ستاد استهلال انجام میشود.
شبهه دوم:
بودجه ستاد استهلال ۲۰۰ میلیون است نه ۱۴میلیارد توماناین روزها می‌گویند گروهی که با دوربین شکاری و تراز، خط کش و مقداری نخ از روی پشت‌بام‌ها به دنبال هلال ماه هستند، برای همین مدت کوتاه بودجه 14 میلیارد تومانی دریافت میکنند. اما آیا این مبلغ واقعیت دارد؟
پاسخ:
درباره مبالغی که از بودجه ستاد استهلال در فضای مجازی منتشر شده است گفت: در مورد بودجه سالانه ستاد رقم‌های عجیبی قید میشود. در جایی نوشته بودند که بودجه ستاد 14 میلیارد تومان است.
جالب این است که مستندی در قبال این خبر ندارند. مشخص نیست از کجا این خبر را دریافت کرده‌اند. در حدی که من اطلاع دارم، بودجه ستاد حدودا یک صدم مبلغ مذکور یعنی چیزی حدود 140 میلیون تومان در سال است؛
هزینه‌ای هم که در ستاد انجام میشود بیشتر در مورد بحث بیمه شدن افراد است که مبادا حین انجام کار برای آنها مشکلی پیش آید. البته سالانه هدیه‌ای هم برای افراد در نظر گرفته میشود که آن هم به صورت متوالی پرداخت نشده است.
این هدیه حدودا 100 یا 200 هزار تومان است. این مبلغ نهایتا برای مدیری که زمان بیشتری را صرف کرده، شاید در سال به 300 هزار تومان برسد.
موحدنژاد همچنین تاکید کرد که ستاد استهلال به هیچ وجه نیروی رسمی و ثابت ندارد. نهایتا یک یا دو نفر که ضمن فعالیت‌های دیگر در دفتر آقا به کار استهلال نیز مشغولند.
در ایران ما حتی یک نفر را نداریم که بگوید من کارمند ستاد استهلال هستم و از آنجا ماهیانه حقوق می‌گیرم.
شبهه سوم:
فیروز نادری در این توئیت آورده است: رصد هلال ماه جدید با ابزاری همچون تراز؟ امیدوارم شوخی باشد؟در توئیت فیروز نادری عکس حجت‌الاسلام محسن مقدس‌زاده را درحالی نشان می دهد که او درحال استفاده از دستگاه تراز برای رویت هلال است، در پاسخ به این توئیت شخص حجت‌الاسلام محسن مقدس‌زاده اینگونه پاسخ می دهد که:
پاسخ:
«تراز ابزار ساده و ارزان‌قیمتی است که در فقدان ابزارهای گران‌قیمت و پیشرفته می‌توان صفر افق را با آن با دقت نسبتاً خوبی تشخیص داد و پس از آن با استفاده از قطب‌نما یا یکی از اجرام آسمانی (مثل محل غروب خورشید) و دانستن سمت خورشید و ماه و ارتفاع ماه، ماه را پیدا کرد.
در اکثر استهلال‌ها نیازی به ابزار دقیق‌تر برای پیدا کردن هلال نیست. علاوه بر آن قیمت بالای ابزارهای دقیق و کافی بودن دقت آن باعث میشه که در بیشتر استهلال‌ها از ابزار دقیق‌تر بی‌نیاز شویم».
اما کامنت‌های این پاسخ، خود محلی برای تبادل اطلاعات و طرح شبهات متعدد شد که یکی از شبهات مطرح‌شده درباره بودجه سالانه ستاد استهلال بود که از سوی یکی از کاربران، رقم عجیب و باورنکردنی ۱۴ میلیارد تومان مطرح شد که این رقم بی‌مبنا در فضای مجازی دست به دست چرخید و زمینه را برای انتقادات بعدی فراهم کرد.
اما بررسی‌های خبرنگار خبرگزاری فارس در لایحه بودجه سال ۹۸ حاکی از آن است که در متن بودجه هیچ رقم جداگانه‌ای با عنوان ستاد استهلال وجود ندارد و در واقع این عدد کاملاً بدون سند بوده و از یک کامنت برخاسته است. وقتی نیازی به رو کردن سند نباشد، میشود این رقم را کم‌تر و بیشتر نوشت!
بررسی برخی از کامنت‌های این توئیت نشان می‌دهد که روحانی مورد انتقاد، برای هر یک از کاربرانش، چه آنان که واقعاً پرسش‌های علمی و اساسی مطرح میکنند و چه آنان که برای استهزای روحانیت وارد صفحه شخصی او شده‌اند، پاسخ‌های قانع‌کننده دارد.
شبهه چهارم:
مقدس‌زاده در پاسخ به کسی که می‌نویسد: «عربستان هر وقت ماه رمضان شد فردایش در ایران ماه رمضان اعلام شود و ستاد، سازمان و تجهیزات نیز منحل شود.» می‌گوید:اولاً: احتمال رؤیت هلال در ایران و عربستان یکسان نیست. چه‌بسا هلالی در عربستان و کشورهای غربی‌تر به‌راحتی قابل‌رؤیت باشه، ولی در ایران و کشورهای شرقی قابل‌رؤیت نباشه (برای اطلاعات بیشتر به نقشه‌های رؤیت پذیری مراجعه فرمایید).
ثانیاً: هرکسی وظیفه خودش را در مورد تکالیف شرعی دارد. وقتی ما می‌توانیم به اعلام کشور عربستان اعتماد کنیم که هم ملاکشان درست و دقیق باشه و هم روش مشخصی داشته باشند
ممکن است شما به علت عدم اعتماد به بنده حرف بنده را قبول نکنید، ولی توصیه می‌کنم از رصدگرانی که به آنها اعتماد دارید بپرسید.
شبهه پنجم :
مخاطب دیگری می‌پرسد: اگر عیبی نداره و از بیت‌المال این پول فراهم میشه لطفاً بفرمایید چه مقدار دستمزد برای این کار و یا حضور در ستاد استهلال برای هر روز/ ساعت دریافت می‌کنید؟مقدس زاده پاسخ می‌دهد: سالی حدود ۳۰۰ هزار تومان می‌دهند.
شبهه ششم :
مخاطب دیگری سؤال می‌کند: به نظر شما اگه پیامبر گرامی اسلام در این عصر حضور داشتند، باز هم حکم به رؤیت چشمی هلال ماه می‌دادند یا اینکه از دانش روز استفاده می‌کردند؟مقدس زاده جواب می‌دهد: این بحث‌ها به‌صورت مفصل در درس‌های خارج بحث میشه و مراجعی نظرشون اینه که رؤیت از هر طریق (حتی با ابزار کافیه) و مراجعی فقط رؤیت با چشم رو معتبر می‌دانند.
و مراجعی نظرشون اینه که اگر در هر جایی از زمین رؤیت بشه در جاهایی که شب مشترک دارند اول ماه و .... هر کدام از استدلال‌های خودشان را دارند که به‌راحتی نمی‌توان رد کرد.
برای پرسش‌های بیشتر و کشف حقیقت موضوع، سراغ حجت‌الاسلام موحدنژاد، مسئول کمیته علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری می‌رود و سئوالات تازه‌ای از او می‌پرسد.
شبهه هفتم:
بودجه ستاد استهلال یک صدم ۱۴ میلیارد تومان هم نیستاینکه بودجه ستاد استهلال یک صدم ۱۴ میلیارد تومان هم نیست، برنامه‌ریزی برای استهلال ماه عمدتاً به‌صورت استانی انجام میشود و در هر استان، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه استان ریاست ستاد را برعهده دارد .
و از نیروهای محلی برای این امر کمک می‌گیرد که در این امر گاهی از استانداری‌ها، شهرداری‌ها و ... نیز در راستای پشتیبانی تیم‌های رصد کمک گرفته میشود. این کمک‌ها در حد در اختیار قرار دادن وسایل نقلیه خودشان برای رصد و گاه خرید اقلام و تجهیزات مورد نیاز است.
ستاد استهلال مرکزی مستقر در دفتر مقام معظم رهبری وظیفه جمع‌آوری گزارش‌ها را برعهده دارد، این ستاد در صورت مشاهده کم‌کاری در استان‌ها، تذکرات لازم را ارائه می‌کند .
یا احیاناً توصیه‌هایی در مورد نکات مهم مربوط به رصد برخی هلال‌ها را متذکر میشود. بنابراین اگر هزینه‌ای شود،
در استان‌هاست که این هزینه‌ها نیز پیرامون حمل و نقل و یا تجهیزات رصدی است که سال‌ها میتواند مورد استفاده قرار گیرد.(4)
بودجه ۱۴ میلیاردی؟ چیز تازه‌ای نیست!
این رقم سال گذشته هم مطرح شد، اما متأسفانه هیچ مستندی ندارد و ناظر به بررسی رقم بودجه سالانه هیچ سازمان یا نهاد و یا اعلام مسئولان دفتر مقام معظم رهبری نیست؛ بلکه کاملاً بدون استناد و منبع است.زمانی که این رقم را مشاهده کردم، بسیار متعجب شدم. واقعاً بی‌انصافی است زیرا افراد و رصدگران در این گروه‌ها به‌صورت جهادی و داوطلبانه بدون هیچ چشمداشت مالی حضور دارند.
و در دشت‌ها و کوهستان‌ها گاه متحمل سختی‌ها و خطراتی می‌شوند و نباید پیرامون فعالیت آنها این رقم‌های بی‌اساس و شبهه برانگیز را مطرح کرد.(5)
فعالیت ۱۱۰ گروه استهلالی در کشور
هم‌اکنون ۱۱۰ گروه استهلال در کشور فعال هستند که همگی از دوربین‌های شکاری استفاده میکنند و حدود نیمی از گروه‌ها نیز دارای تلسکوپ هستند که این تجهیزات نیز دو گونه است.برخی از تلسکوپ‌ها باید توسط فرد تنظیم شود و برخی نیز با تنظیم اولیه و ارائه مختصات ماه، به‌صورت اتوماتیک حرکت کرده و به سمت ماه قرار می‌گیرد که اصطلاحاً می‌گویند دارای سیستم (GoTo) است.
البته از تجهیزات مهم‌تر، حضور افراد آموزش‌دیده و کاردان در این زمینه است که با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای نجومی، محل قرار گرفتن ماه را در آن زمان به دست می‌آورند.
و با استفاده از ابزارها محل ماه را مشاهده میکنند، سپس تلاش میکنند تا با چشم غیرمسلح نیز ماه را مشاهده کنند و نتایج کارشان را گزارش می‌دهند.(6)
فعالیت ستاد استهلال در طول سال جریان دارد
در طول سال گروه‌های کمتری برای رصد و استهلال حضور دارند، اما اوج فعالیت این ستاد در ماه رمضان و شوال است که در مجموع ۱۱۰ گروه در این زمینه فعال می‌شوند.البته در این زمینه کسی را نداریم که حقوق بگیرد تا ماه را رصد کند. بلکه افرادی به‌صورت داوطلب و علاقه‌مند در این زمینه اقدام میکنند و حتی برخی ابزار شخصی‌شان را برای این امر به میدان می‌آورند.
شبهه هشتم :
تراز چه ربطی به استهلال دارد.از دستگاه تراز چه استفاده در امر استهلال میشود؟
از ابزار تراز برای مشخص کردن خط تراز و ارتفاع صفر استفاده میشود که در آموزش‌ها تلاش میشود تا فرد رصدگر بتواند هم از ابزار ساده و هم ابزار پیشرفته برای رصد استفاده کند.
ابزار و تجهیزات رصد میتواند، ساده مانند تراز باشد و یا ممکن است پیشرفته مانند تلسکوپ باشد،
نحوه استفاده از دستگاه تراز برای رؤیت هلال ماه
برای رؤیت دقیق هلال ماه باید سمت و ارتفاع آن را به‌صورت دقیق داشته باشیم. به‌طور مثال گروهی برای رؤیت هلال اعزام میشود.این گروه در محل استقرار، طول و عرض جغرافیایی مشخصی دارد که برای این منظور با بهره‌گیری از GPS محل استقرار خود را دقیق مشخص میکنند و با توجه به ساعت رصد، اطلاعات را به نرم‌افزار ارائه میکنند و نرم‌افزار محل دقیق قرارگیری هلال را مشخص می‌کند.
به‌طور مثال، نرم‌افزار مشخص می‌کند که هلال ماه پنج درجه با افق فاصله دارد؛ به این صورت که لب افق را صفر و بالای سر را ۹۰درجه محاسبه میکنند.
بنابراین فرد باید خط افق خود را دقیق تعیین کند و به این منظور از دستگاه تراز استفاده میشود تا خط افق تعیین شود که فرد اگر چشم را دقیق در امتداد سطح بالایی دستگاه قرار دهد و حباب نیز در وسط قرار گیرد.
در این صورت دقیقاً خط تراز از دید او به دست می‌آید و سپس با طی مراحل بعدی محل قرارگیری ماه را به دست می‌آورد.
مسئول کمیته علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری اضافه می‌کند که این روش در عین سادگی، بسیار کاربردی و متدوال است.(7)
استفاده از تراز، امری متداول در امر پراسترس استهلال هلال ماه است
استهلال ماه یکی از رصدهای پراسترس در علم نجوم است و افراد در بازه زمانی اندکی در زمان روشنی آسمان به دنبال جسمی کم نور هستند که بسیار فرّار است. بنابراین برای این امر از عبارت «شکار هلال» استفاده میکنند.فرایند استهلال حرفه‌ای‌تر و هلال‌های نازک و باریک را با معیار فقهی رؤیت‌پذیر است در این شرایط پراسترس افراد دائماً در تکاپو هستند و با ابزارهای متداول ساده مانند تراز و حتی با انگشت‌های دست و مشت تقریبی از اجرام آسمانی را تهیه میکنند و افراد رصدگر از همان ابتدا با این ابزارهای ابتدایی آشنا می‌شوند.
افراد در این فرایند دائماً از این ابزارها برای به دست آوردن اطلاعات استفاده میکنند و سپس برای مشاهده دقیق‌تر به تلسکوپ روی می‌آورند.
ابزار تراز موجود که اسباب شبهه برا یخیلی ها شده است. نیز به همین منظور است تا بتواند افق صفر را اندازه‌گیری کند و موقعیت ماه را در لحظه به دست آورد.
کسانی که در موضوع رصد فعالیت میکنند و با نجوم آشنایی دارند، می‌دانند که این ابزار ساده مورداستفاده همگان است.
موضع‌گیری فیروز نادری قطعاً به دلیل پایین بودن سطح دانش استهلالی وی است که حوزه‌ای تخصصی در زمینه رصد است و باید بدانیم استفاده از ابزار تراز اصلاً مورد عجیبی نیست و کاملاً متداول است.(8)
شبهه نهم:
مینویسند: “در کشورهای اسلامی، دنبال روزه خوار میگردند تا مجازاتش کنند، اما دنبال گرسنه نمیگردند تا سیرش کنند!”یا مینویسند:” جلوی گرسنه های بیچاره، در طول سال هر چقدر غذا بخوری مشکلی نیست. اما جلو روزه دارانی که خودشان خواستند چیزی نخورند نباید چیزی خورد ؟”
پاسخ شبهه:
اولا: چه کسی گفته جلوی گرسنه غذا خوردن مشکلی نیست؟
همان پیامبری که دستور به روزه را آورده، همان هم فرموده که «سیر بودن در کنار گرسنه، مسلمانی نیست.»اصلا یک فلسفه روزه اینه که تمرین کنی جلوی گرسنه، غذا نخوری
و یک فلسفه مجازات روزه خوار هم اینه که بدانی، جلوی گرسنه، غذا خوردن آنقدر زشته که مستحق شلاق است..
دوما: شما جقدر از سفارش رهبران مسلمان در مورد همسایه گرسنه مطالعه دارید؟
پیامبر به امام علی درباره همسایه کافرش چه توصیه ای کرد؟زندگی اهل بیت و امامان شیعه، سبک ویژه ای دارد که امروز در جامعه و جهان ما گمشده است. یکی از وارد مهم در آموزه های دینی پیامبر خاتم و امامان معصوم همسایه داری است. همسایه و توجه به نیاز آن در اسلام و در گفتار ائمه معصومین (علیهم السلام) بسیار سفارش شده است.
کیفر بی توجهی به همسایه و همسایه آزاری
رسول خدا (ص) فرمود: آن که سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است و ساکنان هر مجتمعی سیر بخوابند، در حالی که در میان آنان گرسنه ای باشد، خدا در قیامت به آن ها نظر رحمت نمی کند؛
نیز فرمود: هرکس لوازم مورد نیاز زندگی را از همسایه اش دریغ دارد، خدا وی را در قیامت از فضل خود محروم کند و او را به خودش واگذارد.
خروج از جرگه مومنان
عبدالله بن مسعود گوید: روزی مردی نزد فاطمه (س) آمد و گفت: ای دختر پیامبر! آیا رسول خدا (ص) نزد تو چیزی بر جای گذاشت که مرا از آن بهره مند سازی؟ فاطمه (س) به کنیزش فرمود:
آن نوشته را بیاور. کنیز جست و جو کرد آن را نیافت. آن حضرت (س) فرمود: جست و جو کن. آن نوشته نزد من با حسن و حسین و برابر است. کنیز جست و جو کرد آن را میان اشیای بی فایده دور ریز یافت و در آن نوشته بود: محمد پیامبر (ص) فرمود:
از مومنان نیست آن که همسایه اش از آزار او در امان نباشد و هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد همسایه خود را نمی آزارد.
محرومیت از رحمت خدا:
رسول خدا (ص) فرمود: ای علی! هرکس همسایه خود را بیازارد، از رحمت خدا محروم است. هرکس نسبت به خاندان من کینه ورزد، ملعون و منافق زیانکار است. ای علی! همسایه ات را گرامی بدار، گرچه کافر باشد.
رسوایی:
رسول خدا (ص) فرمود: . . . سرکشیدن در خانه هسمایه روا نیست و نیز و فرمود: هرکس بر خانه همسایه، سرک بکشد و به عورت مرد یا به موی سر زن یا به عضوی از بدنش نگاه کند، حق است.
که خدا وی را به همراه منافقانی که در دنیا در پی کشف اسرار و زشتی های مردم هستند در آتش در آورد و از دنیا خارج نمی شود تا این که خدا رسوایش کند و در آخرت زشتی اش را برای مردمان آشکار سازد.(9)
سوما: چه کسی گفته دنبال گرسنه نمیگردیم
ثانیا چه کسی گفته دنبال گرسنه نمیگردیم؟ اتفاقا مسلمانان برای فطریه دادن، برای صدقه و زکات و افطار دادن، دنبال فقرا هم میگردند..«پاسخ: «زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنی، واجب است و در متون دینی برای آن، فلسفه و فواید متعددی برشمرده است که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
و اما زکات:
1- دادن زکات فطره باعث قبولی و تمامیت روزه میشود. در روایتی از امام صادق (ع) اینگونه آمده است:امام صادق علیه السلام فرمود: همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است همانگونه که صلوات بر پیامبر (ص) از جمله عوامل تمام کننده نماز میباشد.
چرا که هر کس روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمدا ترک کند و ادا نکند پس مانند آن است که روزهای نگرفته است همانگونه که هر گاه کسی نماز بگذارد ولی صلوات بر پیامبر(ص) نفرستند مانند آن است که نماز نگذاشته است...» (10)
3- دادن زکات فطره باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از رذایل اخلاقی است. در روایتی در تفسیر آیه شریفه «قد افلح من زکیها» آمده است: منظور از تزکیه زکات فطره است.(11)
و اما صدقه:
در سوره توبه آیهآمده است، خداوند خود، صدقات را می‌گیرد: أَلَمْ یعْلَمُوا أَنَّ الله هُوَ یقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّ‌حِیمُ (ترجمه:آیا ندانسته‌اند که تنها خداست که از بندگانش توبه را می‌پذیرد و صدقات را می‌گیرد، و خداست که خود توبه‌پذیر مهربان است؟(12)صدقات به دو دسته تقسیم می‌شوند:
واجب: در این نوع از صدقه، شخص باید بخشی از اموال شخصیِ خودش را با شرایطی خاص به افرادی مخصوصی بدهد. صدقه واجب مثل زکات، خمس و فطریه.
مستحب: اندازه خاصی ندارد و انسان میتواند هر مقدار از مالش را که بخواهد در راه خدا به فقرا و نیازمندان ببخشد.(13)
و اما افطاری دادن:
هدف از این میهمانی‌ها و افطاری‌ها، علاوه بر مسرور ساختن مؤمنان خصوصا فقرا، ایجاد انس و هماهنگی و اتحاد بین مسلمانان است..اما اگر سفره‌هایی که هنگام افطار گسترده میشود برای خودنمایی و چشم و هم چشمی‌ها باشد و بی‌توجه به درماندگان و فقرا برگزار شود، جز گناه و دوری از حقیقت ثمری ندارد.
امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در نامه‌ای به عثمان بن حنیف، که یکی از کارگزاران حضرت در بصره بود، نوشت: ای فرزند حنیف، به من خبر رسیده که مردی از جوانان اهل بصره برایت خوانی گسترد و تو نیز دعوتش را اجابت کردی،
خوراک‌های رنگارنگ برایت آوردند و قدح‌هایی در برابرت چیدند و تو نیز حریصانه از آنها خوردی واستخوان‌های گوشت‌دار را با دندان پاک کردی. گمان نمی‌بردم، تو پذیرای دعوت چنین مردمی شوی و بر خوانی که بینوایان از آنها محرومند و توانگران پیرامونش حضور دارند، بنشینی. بنگر از این آخر دنیا چه می‌جویی؟!
آنچه یقین نداری حلال است، دور افکن و از آنچه به یقین می‌دانی حلال است، استفاده کن. 14)
افطاری و پذیرایی در صورتی ارزش دارد که از پیرایه‌ها پاک و هدفش رضایت الهی و مسرور ساختن مؤمنان باشد.
چهارما: کسی به دنبال روزه خوار نمی گردد
ضمنا کسی هم به دنبال روزه خوار نمی گردد تا شلاقش بزند. مجازات آن هم الزاما شلاق نیست! آنچه مستحق مجازات است: « تظاهر به روزه خواری» است نه خود روزه_خواری..ممکنه کسانی بدلیل بیماری یا #مسافرت مجبور به خوردن روزه باشند! یا حتی توی خونه اش، روزه شو بخوره! …تظاهر یعنی عملی با قصد آشکار کردن صورت بگیرد.. عمد داشته باشد که بگوید من روزه خوارم!
راستی کمی انصاف. کسی که ساعتها گرسنگی میکشد، حال گرسنه ها را بیشتر می فهمد یا کسی که پیوسته میخورد و می آشامد.. کدامیک باید دم از فقرا بزنند؟ روزه دار یا روزه خوار؟! آنکه از شکم دست میکشد یا آنکه به شکم چرانی خود می بالد؟! التماس انصاف…(15)
شبهه نهم :
چرا باید روزه خواری جرم باشد؟ این قانون جرم روزه خواری طبق چه معیاری ثابت شده است؟
همیت روزه، به قدری می باشد که شرع، روزه خواری را گناه و فعلی حرام دانسته و قانون مجازات اسلامی نیز به تبعیت از شرع مقدس، آن را جرم انگاری کرده است.
ماده 638 قانون مجازات اسلامی، مقرر می دارد: "هر کس علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل، به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (74) ضربه شلاق محکوم می گردد..."
بر اساس این ماده و با توجه به اینکه از منظر شرع، روزه خواری فعلی حرام است، تظاهر به آن، در ملا عام و مکان های عمومی، جرم محسوب می شود.
و مرتکبین آن، به مجازات جرم روزه خواری، محکوم خواهند شد. روزه خواری با عذر موجهی، نظیر بیماری نیز در ملا عام، قابل قبول نیست، مگر اینکه فرد، تعذر و ضرورت خوردن و آشامیدن بر اثر بیماری، در ملا عام را اثبات کند.
تظاهر به روزه خواری
در قانون مجازات اسلامی، برای روزه خواری، ماده قانونی، به صورت ویژه و جداگانه در نظر گرفته نشده است، اما، می توان، با توجه به ماده 638 قانون مجازات اسلامی مجازات روزه خواری و روزه خواری در ملا عام را مشخص کرد. این ماده، در خصوص مجازات تظاهر به فعل حرام در ملا عام، مقرر می دارد:" هر کس علنا، در انظار عمومی و معابر، تظاهر به عمل حرامی کند، علاوه بر کیفر عمل، به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود.
و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل، دارای کیفر نیست، اما عفت عمومی را جریحه دار کند، فقط به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد ".
بر اساس این ماده، می توان دریافت که با توجه به اینکه روزه خواری، در دین اسلام، عملی حرام است، اگر کسی در ملا عام و در معابری که محل رفت و آمد مردم است، اقدام به روزه خواری کند، به مجازات روزه خواری در ملا عام که 10 روز تا 2 ماه حبس یا تا 74 ضربه شلاق می باشد، محکوم خواهد شد.
تظاهر به عمل حرام
روزه خواری چنانچه تظاهر به عمل حرام تلقی گردد می تواند مشمول مجازات تلقی گردد در ماده 638 قانون مجازات اسلامی امده است .که هرگاه کسی علناً در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید علاوه بر کیفر عمل به حبس از 0 روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نباشد اما عفت عمومی را جریحه دار نماید تنها به حبس از 10 روز تا دو ماه تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
بر مبنای این ماده هر مکانی که عمومی تلقی گردد مشمول حکم این مال خواهد شد بعبارت دیگر تمام محل هایی که عمومی تلقی می گرئند مشمول این قاعده می گردند.
آیا روزه خواری از طریق تظاهر به عمل حرام نیازمند احراز سوء نیت می باشد؟
بله چنین امری مستلزم احراز سوء نیت می باشد به این معنی که شخص مرتکب باید در انجام فعل حرام عمد و قصد داشته باشد نه این که از روی سهل انگاری مرتکب چنین عملی شود به عنوان مثال چنانچه شخصی به عادت همیشگی قصد آب خوردن از شیرهای آب که درمکان های عمومی نصب شده داشته باشدبدون این که در لحظه آب خوردن متوجه باشد که ماه رمضان می باشد در این صورت آن شخص دارای سوء نیت نمی بشد و علی القاعده مرتکب جرم تظاهر به فعل حرام ننموده است بر این اساس آنچه مشخص می باشد این است که شخصی تعمداً و با سوء نیت و برخلاف رفتار متعارف اشخاص در ماه رمضان دست به چنین اقدامی بزند.
خوردن و آشامیدن در داخل خودرو تظاهر به عمل حرام می باشد؟
در این خصوص اتفاق نظر وجود ندارد اما با توجه به تفاسیر ارائه شده از سوی مجریان قانون بویژه نیروی انتظامی به نظر می رسد فضای داخل اتومبیل خصوصی تلقی نگردد .و چنانچه شخصی در داخل اتوموبیل در معرض دید اشخاص دیگر مبادرت به روزه خواری نماید ممکن است مشمول مفاد ماده 638 در خصوص تظاهر به عمل حرام باشد.
تشخیص این که شخصی با روزه خواری تظاهر به فعل حرام نموده است با چه کسی می باشد؟
احراز این که شخص با روزه خواری در مکان های عمومی تظاهر به فعل حرام نموده و بنابراین مرتکب جرم شده است با دادگاه می باشد
در حقیقت دادگاه بسته به اوضاع و احوال باید تشخیص دهد که آیا رفتار مرتکب مصداق تظاهر به عمل حرام و سرانجام جرم می باشد یا خیر در رخی موارد ممکن است که شخصی دچار بیماری باشد.
و نتواند از خوردن و آشامیدن در مکان های عمومی پرهیز نماید در این صورت ان شخص مرتکب رفتار مجرمانه تظاهر به عمل حرام نشده است که تشخیص آن بر عهده دادگاه می باشد.
کسی که عذر شرعی و یا بیماری دارد در ملاعام میتواند تناول نمایید؟
در این خصوص همانطور که گفته شد روزه خواری به عنوان یک جرم مستقل تعریف نشده ولیکن می تواند مشتمل بر تظاهر به فعل حرام در امکان عمومی باشد و از طرف دیگر احراز سوء نیت در این جرم از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد و با فقدان سوء نیت جرم احراز نمی گردد .
در خصوص پرسش مطروحه نیز با توجه به این که خوردن و آشامیدن بیمار با تجویز پزشک برای سلامتی بیمار حیاتی می باشد بنابراین به نظر می رسد دراینجا شخص بیمار درخوردن و آشامیدن سوء نیتی نداشته و جرمی تحقق نیافته است.
مجازات روزه خواری در ملا عام
در قسمت قبل، جرم روزه خواری در ملا عام را بررسی کردیم و گفتیم که قانون گذار، به تبعیت از شرع، انجام این فعل حرام در ملا عام را جرم دانسته و مجازات روزه خواری را برای مرتکبین آن، در نظر گرفته است.لذا در این قسمت، قصد داریم، حکم جرم روزه خواری در ملا عام را مورد بررسی قرار دهیم و توضیح دهیم که مجازات روزه خواری در ملا عام چیست.
در قانون مجازات اسلامی، برای روزه خواری، ماده قانونی، به صورت ویژه و جداگانه در نظر گرفته نشده است، اما، می توان، با توجه به ماده 638 قانون مجازات اسلامی مجازات روزه خواری و روزه خواری در ملا عام را مشخص کرد.
این ماده، در خصوص مجازات تظاهر به فعل حرام در ملا عام، مقرر می دارد: " هر کس علنا، در انظار عمومی و معابر، تظاهر به عمل حرامی کند،
علاوه بر کیفر عمل، به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل، دارای کیفر نیست،
اما عفت عمومی را جریحه دار کند، فقط به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد ". بر اساس این ماده، می توان دریافت که با توجه به اینکه روزه خواری، در دین اسلام، عملی حرام است،
اگر کسی در ملا عام و در معابری که محل رفت و آمد مردم است، اقدام به روزه خواری کند، به مجازات روزه خواری در ملا عام که 10 روز تا 2 ماه حبس یا تا 74 ضربه شلاق می باشد، محکوم خواهد شد.
در قوانین جزایی جرمی تحت عنوان روزه خواری پیش بینی نشده است بنابراین صرف انجام این عمل جرم تلقی نمی گردد اما احتمالاً تحت شرایطی امکان تحت تعقیب قراردادن شخص روزه خوار وجود داشته باشد.
جرم روزه خواری، عبارت است از خوردن و آشامیدن در ملا عام، در ماه رمضان. روزه خواری، بر اساس شرع مقدس، فعلی حرام بوده و قانون مجازات اسلامی، تظاهر به انجام این فعل حرام را در ملا عام، جرم دانسته و برای آن، مجازات روزه خواری در ملا عام را در نظر گرفته است.
حکم جرم روزه خواری در ملا عام، حبس از ده روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق می باشد. روزه، یکی از واجبات دین اسلام بوده و خداوند، مسلمانان را دعوت به انجام این عمل واجب، در ماه رمضان کرده است.
شرع مقدس، روزه خواری را گناه و حرام می داند. با این وجود، برخی از افراد، به دلایلی مانند بیماری و سفر، از این حکم واجب استثنا هستند و روزه گرفتن بر آن ها، واجب نیست؛
اما، این افراد نیز نباید در ملا عام، مرتکب عمل روزه خواری شوند. قانون مجازات اسلامی،به تبعیت از شرع مقدس، تظاهر به اعمال حرام در ملا عام، را جرم می داند و برای آن، مجازات در نظر می گیرد.
روزه خواری در ملا عام نیز بر اساس شرع، حرام بوده و بنابراین در قانون، مجازات، سنگینی برای مرتکبین آن، در نظر گرفته شده است. به همین جهت، ضروری است تا از مجازات روزه خواری و شرایط اعمال آن، مطلع بود.
نتیجه:
آنچه بیان شد پاسخ های کلی به بعضی شبهاتی است که در مورد ماه مبارگ رمضان طرح گردید.مثلا اگر جرمی اثبات می شود زیر بنای آن شرع مقدس است. نه اینکه قانونی باشد ببدون اصول و پایه حقیقی .لذا اکثر شبهات دینی میتواند عدم ایمان و عدم پذیرش اعتقادات مذهبی باشد. برخی از معاندان و شبهه‌افکنان ضد دین ممکن است به دلیل عدم قبول مفهوم ماه رمضان، روزه‌داری و عبادات مرتبط با آن، شبهاتی را مطرح کنند.
آنها ممکن است به انتقاد از منافع و ارزشهای مذهبی ماه رمضان بپردازند و سعی کنند اثبات کنند که این عملیات مذهبی بی‌فایده و بی‌اهمیت هستند.
علاوه بر این، شبهه‌افکنان ممکن است به دلیل عدم مطابقت با معیارهای عقلانی و علمی، شبهه‌هایی را در مورد ماه رمضان بیان کنند. آنها ممکن است به انتقاد از ادعاها و اعتقادات دینی مرتبط با ماه رمضان بپردازند و سعی کنند این مفاهیم را به چالش بکشند.
این شبهه‌ها ممکن است بر اساس تفکر منطقی و علمی یا بر اساس استدلال‌هایی مبتنی بر مطالعات و تحقیقات خودشان باشد.
در نهایت، معاندان و شبهه‌افکنان ضد دین ممکن است به دلیل تأثیرات فرهنگی و اجتماعی، بیان شبهه‌هایی در مورد ماه رمضان را انتخاب کنند. آنها به انتقاد از عملکرد اجتماعی روزه‌داران و نقایصی که در این ماه بر اثر عدم رضایت انها صورت می گیرد. آن را برجسته می کنند.
پی نوشت‌ها:
1. درگذشت: ۱۹ خرداد ۱۴۰۲ (۷۷ سال)2.https://www.aparat.com/v/EBqd5
3.https://www.yjc.ir/fa/news/4062345/نحوه-فعالیت-ستاد-استهلال-دفتر-مقام-معظم-رهبری
4.حجت‌الاسلام موحدنژاد رئیس ستاد رویت هلال مااه
5.عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری
6. همان
7.مسئول کمیته علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری
8.نظر مقدس‌‌پور و موحدنژاد( اعضای ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری) و سید محمد مهاجر حجازی، کارشناس حوزه نجومی کشور .
9.منبع: مفاتیح الحیاه/ آیت الله جوادی آملی/ صفحه 346
10. شیخ صدوق من لایحضره الفقیه 1413 ه.ق، انتشارات جامعه مدرسین قم، ج 2، ص 183.
11. محدث نوری، مستدرک وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1366ه.ش، ج 7، ابواب زکاة الفطره، ص 137.
12 سوره توبه 104
13.طباطبایی، تفسیر المیزان، منشورات اسماعیلیان، ج۲، ص۴۰؛ ج۱۲، ص۵۸.
14. خویی، میرزا حبیب‌الله، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۱۶.
15.https://karbala4.kowsarblog.ir/
منابع:
https://noorfeshan.kowsarblog.ir/%D8%B4%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AA-47/?paged=6https://tootyanews.ir/.post/rozh-khoary-dr-mla-aam-mjazat-an-fve5
https://saednews.com/.post/mjazat-roze-khari-dar-mlaeam-chist
https://www.heyvalaw.com/web/articles/view/1249
https://www.mardomsalari.ir/report/128114
https://www.khabaronline.ir/news/229812
https://www.mizanonline.ir/fa/news/61880
https://www.mehrnews.com/news/4909389
https://www.rajanews.com/news/317100
https://www.yjc.ir/fa/news/4062345
https://mighatemehr.ir/fa/?p=3273
https://www.irna.ir/news/83736712
https://fa.wikishia.net/view/صدقه
https://fa.wikifeqh.ir/افطاری دادن
