چرا برای حضرت زینب کبری علیها السلام ، زیارتنامه ی مأثور وجود ندارد و یا لااقل به دست ما نرسیده است؟
چه حکمتی و چه عللی بوده که برای آن علیا مخدره حضرت زینب کبری علیها السلام زیارت نامه ماثوره وجود دارد؟ آیا ماثوره نبودن زیات نامه مفجعه اشکالی دارد؟
چگونه دومین زن بزرگ در میان بزرگ ترین زنان اهل بیت علی که زندگی شریفش پر از فضایل و کرامات بوده و عظمت و بزرگی و قداست و معنویت در آن موج می زند، زیارتنامه ای به دست ما نرسیده است؟
زیارت مفجعه حضرت زینب سلام الله علیها چگونه زیارت نامه ای است؟ حضرت زینب دارای چند زیارت نامه می باشد؟ معروفترین آنها کدامند؟
همجنین در این مطلب راسخون به این سوالات پاسخ داده خواهد شد.
امام زادگانی که زیارت ماثوره دارند کدامند؟ آیا برای این زیارتنامه شرحی وشته شده است؟
معنای زیارت و جایگاه زیارت از منظر پیامبر اکرم (ص) چیست؟)
چرا زیارتنامه مفجعه حضرت زینب(س) ماثوره نیست؟
تعدادی زیارت نامه های حضرت زینب سلام علیه چند تاست؟
ایام زیارتی حضرت زینب علیها السلام چه روزهایی است؟
چگونه پاداش زیارت حضرت زینب علیها السلام را ثابت می کنید؟
زیارت نامه مفجعه حضرت زینب سلام الله علیها
دو زیارتنامه با یک نام
البته در کتب ادعیه و زیارات به دو زیارتنامه بر می خوریم به یک نام، «مفجعه»(1) و عموم مردم با یکی از آن دو آشنایی دارند، که برای آگاهی بیشتر خوانندگان در حد توان به آن دو زیارتنامه اشاره می شود:1- زیارت مفجعه امام حسین علیه السلام که در کتاب «مفتاح الجنان» ذکر گردیده است.
2- زیارت مفجعه حضرت زینب علیها که کرارا چاپ و در دسترس عموم قرار دارد.
علت شبهه و ایراد وارد شده به زیارت نامه مفجعه
آشنایی بیشتر مردم با زیارتنامه ی دومی است، این که بعضی اهل علم هم به زیارت مفجعه ی حضرت زینب علی رغبتی نشان نمی دهند، انتقادی است که مرحوم شیخ عباس قمی به به زیارت مفجعه داشته اند،ولی متاسفانه ایشان به زیارت مفجعه یی بدون ذکر صاحب آن اشاره نموده اند و این شائبه به وجود آمده: منظور وی زیارت مفجعه ی حضرت زینب علی است،.
در صورتی که با بررسی به این نتیجه رسیدیم که نظر شیخ رحمه الله به زیارت مفجعه ی امام حسین علیه السلام است.
زیرا حضرت ایشان در کتاب ارزشمند مفاتیح الجنان، وقتی که زیارت وارث را با جمله ی «فافوز معکم» ختم می کند می گوید: این دعا را من از کتاب های معتبری هم چون کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی نقل کرده ام.
اما عده ای فقراتی بر آن اضافه کرده اند که همه زیادی (و از خودشان است. در ادامه شیخ عباس قمی به نقل از استاد خود مرحوم میرزا حسین نوری به کتاب مفتاح الجنان اشاره کرده است.
و بیان می دارد که این کتاب، در آن زمان میان مردم رواج و به قول مرحوم شیخ عباس، کتاب مرجع عوام، خواص، عرب و عجم بوده است.
ایشان کلام استادش را چنین کامل می کند: امروز کتاب مصباح المتهجد، اقبال، مصباح الزائر و بلدالامین و ... متروک شده و چنین مجموعه هایی شایع گشته است. او در ادامه کلامش به چند مورد از تحریفات اشاره کرده و می نویسد:
الف: با بودن این همه زیارات ماثوره (برای امام حسین علیه السلام) زیارت مفجعه جعل میکنند.
ب: در دعاهای معتبر مجیر در هشتاد موضع کلمه ی «بعفوک» را اضافه کرده اند. بعد از مراجعه به کتاب مفتاح الجنان، مشخص می شود که برخی از موارد اشاره در این کتاب یافت می شود.
و در نتیجه زیارت مفجعه یی که مرحوم شیخ عباس قمی و از آن انتقاد کرده زیارت مفجعه ی حضرت زینب نبوده بلکه زیارت مفجعه ی امام حسین علیه السلام است که در کتاب مفتاح الجنان موجود است می باشد.
و بنابر تحقیق شیخ آقابزرگ تهرانی ، نویسنده ی آن شیخ اسدالله تهرانی حایری بوده که در سال 1333 هجری قمری در مشهد رضوی از دنیا رفته است.(2)
این کتاب در ابتدا در حاشیه ی زادالمعاد علامه ی مجلسی اعلی الله مقامه بوده ولی اخیرا همراه با زادالمعاد به صورت متن به چاپ رسیده است.
اما زیارت مفجعه ی حضرت زینب کبری علیها السلام، زیارتنامه ای است که اگر چه ماثور نیست ولی دارای مضامین عالیه بوده و در بردارنده ی گوشه یی از مقامات و مصایب آن بانوی جلیل القدر و عالمه ی بلامعلمه است .
امام زادگانی که زیارت ماثوره دارند کدامند؟
و تنها ایراد و اشکالی که از این زیارتنامه گرفته اند، ماثور نبودن آن است، یعنی که از معصوم علیه السلام روایت نشده که لازم است در این مورد نیز مطالبی به نظر خوانندگان عزیز برسد.آیا تمامی امام زادگان زیارت ماثوره دارند؟ آن دسته از امام زادگانی که زیارت ماثوره دارند کدامند؟ اصولا متن زیارت اگر از معصوم نباشد اشکالی دارد؟
متن زیارتنامه هایی که از معصوم ا وارد نشده از چه کسانی است؟ حاج ملاهاشم خراسانی و امام زادگان را به چهار قسمت تقسیم نموده اند و در صنف اول می نویسد:
امام زاده هایی که علاوه بر شرافت نسب، شان و جلالت قدر شان معلوم است و محل دفن ایشان نیز، مشخص و استحباب زیارت آنان از طریق ائمه اطهار علیهم السلام وارد شده است و زیارت نامه ی مخصوص هم جهت ایشان وجود دارد سه نفر هستند.
1- حضرت قمر بنی هاشم عباس بن علی علیهما السلام
2- حضرت علی اکبر علیه السلام
3- حضرت فاطمه معصومه علیها السلام که زیارت مخصوصی از ائمه ی معصومین علیهم السلام در باب ایشان به ما رسیده...
و یک نفر هم از غیر معصومین که هم جلالت قدرش معلوم است، هم محل دفنش، و هم زیارت ماثوره دارد و آن جناب حمزة بن عبدالمطلب است که در احد، در یک فرسنگی مدینه ی طیبه مدفون است .
و امتیاز مخصوص ایشان آن است که در زیارت ایشان نماز هم وارد است»(3) با عنایت به فرمایش حاج ملاهاشم خراسانی رحمه الله که فقط برای سه نفر از امام زاردگان زیارت ماثوره وجود دارد، .
زیارت نامه های دیگر امام زادگان عظام، بلاواسطه یا با واسطه مانند: امام زاده عبدالعظیم و امام زاده حمزه علیهما السلام مدفون در شهرری که از معاریف امام زادگان می باشند.
و دیگر امام زادگان مدفون در شهرهای دیگر ایران اسلامی و سایر نقاط جهان از تالیفات علما و دانشمندان اسلامی است از جمله زیارت نامه ی حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام از آیت الله آقا جمال الدین خوانساری رحمه الله(4) می باشد.(5)
و آیت الله محمد باقر کجوری رحمه الله (6) نیز دو زیارتنامه برای حضرت عبدالعظیم علیه السلام بیان داشته اند.(7)
و هم چنین شیخ محمد علی قمی رحمه الله (8) نیز در کتاب ارزشمند خود انوارالمشعشعین جهت امام زاده یحیی علیه السلام زیارت نامه ی انشاء نموده اند.(9)
زیارت مفجعه انشای کیست؟
زیارت مفجعه نیز طبق تحقیق آیت الله شیخ آقابزرگ تهرانی رحمه الله(10) انشای مولا محمد رسول کاشانی از شاگردان ملا احمد نراقی رحمه الله(11) می باشد.(12)سه شرح زیارت نامه مفجعه
برای این زیارت نامه سه شرح نوشته شده است:1- شرحی از علمای هندوستان و به زبان اردو،
2- شرحی از مولی محمد صادق دارابی(13) عارف شاعر، متخلص به عندلیب متوفی و مدفون در مدینه در سال 1298 قمری می باشد.
3- سومین شرح زیارت مفجعه ی حضرت زینب سلام الله را، محمد جعفر بن حاج علی اصغر در تاریخ 1283 قمری تالیف نموده اند، که نسخه ی خطی این کتاب در کتابخانه ی حضرت شاهچراغ، در شیراز به شمارهی 2458 به تاریخ کتابت 1346 قمری موجود است.(14)
چنان که اشاره شد سه شرح بر آن زیارت نوشته شده که نگارنده این متن هر چه سعی کرده است به نسخه یی از آن ها دست یابد میسر نشده است.
معنای زیارت
«زیارت» فقط یک ریشه دارد و آن به معنای روی آوردن به چیزی و روی گردانی از غیر آن می باشد.(15)زائری که به قصد زیارت یکی از اولیای الهی، رخت بسته، از خانه و کاشانه اش حرکت کرده، به دیار معشوق می شتابد، در واقع از همه چیز و همه کس روی بر می تابد و به سوی محبوب دلش روی می آورد.
کلمه ی زیارت به معنای دیدار کردن است که در مکتب مقدس و انسان ساز اسلام به آن بسیار بها داده شده و در روایات به دیدار یک دیگر رفتن را یکی از مستحبات) برای مسلمین برشمرده است.
که مسلمانان در پناه این دید و بازدید با هم مهربان و صمیمی شوند که این امر در خصوص برقراری و تقویت ارتباط بین خویشاوندان تحت عنوان صله ی رحم موکدا توصیه فرموده اند.
گرچه این عمل (رفتن برای دیدار) را زیارت گویند، ولی در عرف این واژه فقط برای اماکن متبرکه و مشاهد مشرفه به کار می رود،.
زیرا در کلمه ی «زیارت» در عرف عام یک نوع قداستی منظور است،(16) لذا وقتی کسی به جایی غیر از اماکن مقدسه ارادهی رفتن می کند اگر از او سؤال شود کجا می روی؟
نام آن شهر یا مکانی را که قصد کرده می برد ولی اگر قصدش مشاهد متبر که باشد بلافاصله لفظ زیارت را به کار برده و در جواب سؤال دوم که به کدام زیارت می روی؟ آن وقت نام صاحب آن مشهد(17) و یا زیارتگاه را بر زبان می آورد.
جایگاه زیارت از منظر پیامبر اکرم(ص)
زیارت اولیای الهی، از وظایف شرعی هر فرد با ایمان است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:هر کس مرا بعد از وفاتم زیارت کند، همانند کسی است که مرا در حال حیاتم زیارت کرده باشد و من گواه و شفیع او خواهم شد در روز رستاخیز.(18) در حدیث دیگری خطاب به مولای متقیان فرمود:
هر کس مرا در حال حیات و یا پس از مرگم زیارت کند، یا تو را در حال حیات و یا پس از وفاتت زیارت کند،.
یا یکی از دو فرزندانت را در حال حیات و یا پس از وفاتشان زیارت کند، من ضمانت میکنم که در روز قیامت او را از شداید نجات بدهم و در درجه ی خود قرار دهم.(197) صاحب جواهر پس از نقل این حدیث می فرماید:
از این حدیث شریف استفاده می شود که زیارت غیر معصومین از ذریه ی آن حضرت نیز مستحب می باشد.(20)
حضور در اماکن زیارتی پیوند ناگسستنی نیرومندی بین زائر و اولیای الهی ایجاد می کند، روح و روان را پرورش می دهد، در تصحیح اعتقادات، تهذیب نفس و تعدیل عمل نقش به سزائی ایفا می کند.
آیة الله نراقی می فرماید:نفوس نیرومند قدسی، پس از ارتحال و ارتقاء به عالم تجرد، نهایت احاطه و استیلاء را بر امور جهان پیدا میکنند،.
از هر کسی که به زیارتشان برود آگاهی پیدا میکنند، در خواست ها، توسل ها و شفاعت طلبی شان را به خوبی احساس میکنند و در رفع مشکلات، آمرزش گناهان، برآورده شدن حاجتها و رفع گرفتاری هایشان در پیشگاه حضرت احدیت شفاعت می کنند.(21)
چرا زیارتنامه مفجعه حضرت زینب(س) ماثوره نیست؟
در میان مخدرات اهل بیت، فقط برای حضرت فاطمه علیها السلام و حضرت معصومه علیها السلام از معصومین علیهم السلام زیارت نامه رسیده است.بسیار بعید است که برای حضرت زینب علیها السلام زیارت نامه ای صادر نشده باشد، به احتمال قوی در تهاجم به کتابخانه های علمای شیعه طعمه حریق شده است.
سوگمندانه باید گفت: به هنگام تهاجم معاندان به کتابخانه ی شیخ طوسی، به سال 449 ق هشتاد هزار نسخه خطی به عمد در آتش کین سوخت.(22)
یک سال بعد به هنگام ورود طغرل بیک به بغداد بیش از ده هزار جلد در کتابخانهی شاپوربن اردشیر، وزیر بهاء الدولة، طعمه ی حریق شد.(23)
در طول قرون و اعصار ملیون ها نسخه ی خطی عالمان شیعه در کتابخانه های اسکندریه، بغداد، اندلس و به فرمان خلفای بی فرهنگ به تل هایی از خاکستر تبدیل شده است.
معمار سقیفه روزی فرمان داد که هر کس احادیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را نوشته است، بیاورد.
دفاتر را آوردند و روی هم انباشتند، آنگاه فرمان داد که همه اش را آتش بزنند و به تلی از خاکستر تبدیل کنند.(24)
صلاح الدین ایوبی به پیروی از معمار سقیفه همه ی کتب نفیس و بی نظیر فاطمیون را در قاهره به یغما برد.
کتابخانه ای که از عجایب دنیا بود و تعداد کتاب هایش به دو ملیون نسخه می رسید.(25) کتاب های 35 کتابخانه ی مهم جبل عامل، توسط احمد پاشا جرار به عگا منتقل شده، به مدت شش روز تنورهای نانوایی ها و فرهای حلوایزی را با آنهاگرم نگه داشتند!
با توجه به این جنایات که توسط پیروان مکتب خلافت در مورد آثار فرهنگی شیعه انجام شده، آنچه از آثار علمای شیعه باقی مانده جای تعجب است.
اگر کتاب های ادعیه و زیارات تدوین شده توسط علمای شیعه در کشاکش روزگار سالم مانده بود، احتمالا چندین زیارت مأثور برای عقیلة العرب در دست بود.اکنون که زیارت مأثوری به دست ما نرسیده، باید به زیارات غیر مأثور بسنده کنیم.
تعدادی زیارت نامه های حضرت زینب سلام علیها
در میان زیارت نامه های غیرمأثور، تعدادی زیارت نامه برای عقیله ی بنی هاشم در کنج کتابخانه ها موجود است، که به شماری از آنها اشاره می کنیم:1- زیارت حضرت زینب، از محمد جواد یزدی، که یک قرن پیش (1343 ق) کتابت شده، نسخه ی خطی آن در کتابخانه ی مرحوم آیة الله گلپایگانی در قم موجود است.(26)
2- زیارت مفجعه ی حضرت زینب علیها السلاما، همراه با ترجمه ی فارسی، به قلم شادروان محمود اشرفی، چاپ تهران، 1348ش.
3- زیارت مفجعه ی حضرت زینب علیها السلام، همراه با ترجمه ی فارسی، به قلم علامه حاج شیخ عباس مصباح زاده، چاپ تهران، 1369ش.(27)
4- زیارت مفجعه ی حضرت زینب علیها السلام، همراه با ترجمه ی فارسی، به قلم مهدی ملتجی، چاپ تهران، 1353ش.
5- الزیارة المفجعه الکبری، همراه با ترجمه ی فارسی، تدوین محمد رسول کاشانی، از شاگردان مولا احمد نراقی، به خط مؤلف، به تاریخ 1285 ق.(28)
6- الزیارة المفجعة الصغری، از همان مؤلف، با همان مشخصات.
7- الزیارة المفجعة الوسطی، از همان مؤلف، با همان مشخصات.
شیخ آقا بزرگ تهرانی، هر سه نسخه را در کتابخانه ی شیخ حسین بروجردی در نجف اشرف دیده است.
8- زیارة مفجعة زینب علیها السلام، به قلم یکی از فضلای نجف اشرف، چاپ نجف 1383 ق.(29)
9- زیارت نامه ی مختصر علیا مخدره، به نظم اثر طبع مرحوم شیخ حسن مولوی قندهاری، متوفای 1419ق، چاپ بینابی تا
10- شرح زیارت مفجعه، به زبان اردو، تألیف برخی از علمای هند.(30)
11- شرح زیارت مفجعه، تألیف: محمد جعفر بن حاج علی اصغر، که نسخهی خطی آن در کتابخانه ی شاه چراغ در شیراز به شمارهی 2458 ، تاریخ کتابت 1346 ق. موجود است.
12- شرح الزیارة المفجعة، تألیف: محمد صادق دارابی، متخلص به «عندلیب» متوفای 1298 ق.(31)
ایام زیارتی حضرت زینب علیها السلام
در همه ی ایامی که برای آن حضرت حادثه ای رخ داده، زیارت حرم مطهر آن حضرت شایسته است، که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:1- روز ولادت با سعادت آن حضرت: پنجم جمادی الاولی.
2- روز وفات آن حضرت: 15 رجب المرجب.
3- روز حرکت آن حضرت از مدینه منوره: 28 رجب.
4- روز ورود آن حضرت به مکه ی معظمه : هشتم ذی الحجة الحرام.
5- روز ورود آن حضرت به سرزمین کربلا: دوم محرم الحرام.
6- روز شهادت برادران، برادر زادگان و دو فرزند دلبندش: روز عاشورا.
7- روز اسارت خاندان عصمت و طهارت: یازدهم محرم الحرام.
8- روز ورود به کوفه و ایراد خطبه ی آتشین: دوازدهم محرم الحرام.
9- روز ورود به شام: دوم ماه صفر.
10- روز ورود به کربلا: روز اربعین.
11- روزهای شادی خاندان عصمت و طهارت: میلاد پیامبر اکرم، میلاد مولای متقیان، میلاد حضرت فاطمه، میلاد امام حسن و امام حسین، روز مبعث، عید غدیر، روز مباهله و روز نزول سوره ی «هل اتیه.
12- همه ی روزهای غم و اندوه اهل بیت علیهم السلام : شهادت پیامبر اکرم، شهادت حضرت فاطمه، شهادت امیر، شهادت امام حسن و امام حسین علیهم السلام .
در همه ی این ایام زیارت حضرت زینب علیک از دور و نزدیک مطلوب است.
پاداش زیارت حضرت زینب علیها السلام
در مورد پاداش زیارت حضرت معصومه علیها السلام روایات فراوان از پیشوایان معصوم عالی به ما رسیده، که متن 9 روایت در این رابطه را با بررسی سندی در کتاب حضرت معصومه» آورده ایم.(32)در مورد پاداش زیارت حضرت زینب علیها السلام هیچ روایتی از معصومین علیهم السلام به ما نرسیده است و این حاکی از خفقان شدیدی است که در ایام حکومت بنی امیه و بنی مروان حاکم بوده است.
بسیار بعید است که حدیثی در این رابطه صادر نشده باشد، ولی حالا که به دست ما نرسیده، می توانیم با تنقیح مناط به یکی از احادیث امام رضا علیه السلام اشاره کنیم که در مورد پاداش زیارت حضرت معصومه می فرماید: من زار المعصومة بقم من زارنی.
هر کس حضرت معصومه را در قم زیارت کند، همانند آن است که مرا زیارت کرده باشد.(33) ما به تفصیل در مورد این حدیث شریف توضیح داده ایم و گفته ایم که:
تعلیق الحکم بالوصف مشعر بالعلیة. معلق نمودن حکم به «وصف» به علت آن وصف إشعار دارد.
معنا و مفهوم حدیث چنین می شود که: چون حضرت معصومه «معصوم» می باشد، از این رو پاداش زیارت آن حضرت، همان پاداش زیارت برادرش امام رضا علیه السلام است.
مرحوم آیة الله شیخ جعفر نقدی، متوفای 1370 ق، در کتاب «زینب الکبری» شواهد عصمت حضرت زینب علیها السلام را بر شمرده است.
براساس این مقدمات نتیجه می گیریم که پاداش زیارت حضرت زینب علیها السلام پاداش زیارت برادرش سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام می باشد.
احادیث وارده در پاداش زیارت امام حسین علیه السلام بسیار فراوان است، که ما 50 حدیث به عنوان نمونه در کتاب «نبراس الرائر» در این رابطه نقل کرده ایم.(34) در این جا فقط به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:
ا. وجوب زیارت بر افراد توانمند.(35)
2. موجب طول عمر ، افزایش روزی و مانع حوادث ناگوار می باشد.(36)
3. در بهشت در مجاورت پیامبر اکرم، امیر مؤمنان و حضرت فاطمه علیهم السلام جای داده می شود.(37)
4. موجب آمرزش گناهان گذشته و اخیرش می شود(38)
5. موجب خشنودی حضرت فاطمه علیها السلام و طلب مغفرت آن حضرت برای زائر می شود.(39) همه ی این پاداش ها برای زائرین قبر مطهر حضرت زینب علیها السلام نیز انتظار می رود، که شریکة الحسین، شقیقة الحسین، نائب خاص و تداوم بخش نهضت عاشورا می باشد.
حرم مطهر حضرت زینب علیها السلام در شام
پس از انتشار کتاب «مرقد العقیلة» هیچ تردیدی برای پژوهشگران نمی ماند که حرم مطهر و مضجع منور حضرت زینب علیها السلام در شام می باشد.پیش از انتشار این کتاب براساس اعتماد به کتاب «اخبار زینبات» اعتقاد به حرم آن حضرت در قاهره بسیار قوی بود.
محقق بی نظیر تاریخ مرحوم آیة الله حاج سید عبدالعزیز طباطبایی می فرمود: در خدمت افتخار صفحات تاریخ، علامه ی بزرگوار مرحوم آیة الله امینی به عتبه بوسی حرم مطهر حضرت زینب در شام مشرف بودیم، عرضه داشتم:
نظر شما در مورد این حرم چیست؟ ایشان فرمود: اینجا رمز حضرت زینب است، هر کس به آن حضرت ارادت دارد، باید به این آستان مقدس مشرف شود و این آستانه را از اعماق دل ببوسد.
پژوهشگر پرتوان مرحوم محمد حسین سابقی کتاب ارزشمندی به نام «مرقد العقیلة» تألیف نموده، با دلایل قطعی اثبات کرده که حرم مطهر آن حضرت در شام می باشد .
و کتاب «اخبار زینبات» را از اعتبار انداخته و اثبات کرده که آن به قلم عبیدلی نشابه نیست، بلکه قرن ها بعد از وفات عبیدلی، ساخته شده و به ایشان منسوب گردیده است.
علاقمندان را به متن عربی کتاب «مرقد العقیلة» و یا ترجمه ی آن به نام «مرقد عقیله ی بنی هاشم» به قلم محقق فرزانه، خطیب توانا، حاج آقای اهری ارجاع می دهیم.(40)
در حریم حضرت زینب علیها السلام
پس از مهاجرت شیخ طوسی به نجف اشرف، سنگ زیربنای بزرگ ترین آکادمی علمی جهان تشیع در حریم باب مدینة علم الرسول، امیرمؤمنان علیه السلام پایه گزاری شد، هزاران فقیه و مجتهد از این حوزهی هزار ساله به اقطار و اکناف جهان اعزام گردید.بعد از حوزهی نجف، بزرگ ترین حوزه ی علمیه ی جهان تشیع در کنار مرقد مطهر و مضجع منور حضرت معصومه علیها السلام در مشهد قم برپا گردید.
قبل از تولد حضرت معصومه، امام جعفر صادق علیه السلام از گستره ی این حوزه و نقش آن در نشر علوم آل محمد علیهم السلام سخن گفته و به صراحت اعلام فرموده است که:
در آستانه ی ظهور قائم ما، دانش در شهری به نام «قم» پدیدار می شود، حتی یک نفر مستضعف در دین باقی نمی ماند..دانش از آن جا به همه ی کشورها در شرق و غرب جهان سرازیر می شود.(41)
این خبر غیبی امام علیه السلام در عصر ما تحقق پیدا کرده، پس از تأسیس دار التبلیغ از 24 کشور دانشجو در این حوزه شرکت نموده، با کوله باری از دانش به دیار خود شتافته، تشنگان معارف اهل بیت را سیراب نموده اند.
اینک از بیش از یکصد کشور در قم دانشجو هست به بهترین شیوه ای تربیت شده به کشورهای خود اعزام می شوند.
بعد از قم سومین حوزه علمیه ی شیعه در حریم حضرت زینب علیها السلام بنیادگردیده، از ده ها کشور اسلامی و غیراسلامی شیفتگان علوم اهل بیت علیهم السلام به آن دیار عزیمت نموده، کسب دانش کرده، به کشور خود مراجعت نمودند و معارف اهل بیت را نشر دادند.
پیش از تهاجم ددمنشانه ی گروههای تکفیری، سلفی و وهابی به کشور سوریه، همایش های مهمی در حریم حضرت زینب علیها السلام برگزار می شود.
یکی از این همایش ها جشنوارهی میلاد مسعود مولای متقیان علیه السلام بود که در حریم حضرت زینب در حوزه ی علمیه ی زینبیه برگزار می شد و چهره های مشهوری چون:
جورج جورداق، سلیمان کتانی، جوزیف هاشم، و دیگر چهره های نام آشنای مسیحیت در آن حضور یافته، در عظمت مولای متقیان سخنرانی می کردند.
این جانب فقط یک بار توفیق شرکت در این جشنواره را داشتم، هنگامی که حضور ده ها هزار نفر از شخصیت های فرهیخته، از ملیت های مختلف را در کنار حرم مطهر و در اطراف حوزه ی علمیهی زینبیه مشاهده کردم، به سوی گنبد مطهر بی بی نگاه کردم و عرضه داشتم:
هان ای بی بی! در این مرز و بوم چه بلاها و تلخیها کشیدی و چه مصیبت ها دیدی، ولی امروز شهر زینبیه با شهر دمشق (پایتخت امویها) پهلو به پهلو می زن.
د و درصد مهمی از کسانی که از اقطار و اکناف جهان به این سرزمین گام می نهند، به قصد عتبه بوسی آستان مقدست رنج سفر بر خود هموار کرده، پیشانی ادب بر آستانت می سایند.
امیدواریم هر چه زودتر با نابودی داعشی ها، التصره ها و دیگر گروه های تکفیری، حرم مطهر حضرت زینب و مضجع منور حضرت رقیه همچون گذشته، بلکه بهتر از آن، زائران ملیونی خود را از چهار گوشه ی جهان در خود جای دهند، ان شاء الله.
در سایه یار خطبه ی حضرت زینب علیها السلام
آیة الله سید نور الدین جزایری (1313- 1384 ق) در کتاب ارزشمند: «خصائص زینبیه» که آیة الله حاج سید ابوالحسن اصفهانی، حاج آقا ضیاء عراقی و جمعی از علمای اعلام بر آن تقریظ نوشته اند، .از مرحوم آیة الله حاج شیخ محمدباقر بیرجندی صاحب کبریت احمر (1276- 1352 ق) نقل کرده، که :
ایشان بدون واسطه از سید جلیل القدری که از شاگردان میرزای شیرازی و خود در حد اجتهاد بوده، نقل فرموده که شبی در عالم رویا محضر مقدس قطب عالم امکان حضرت صاحب الزمان می رسد و آن حضرت را غمگین و پریشان حال می بیند، از علت آن می پرسد، حضرت می فرماید:
از روزی که عمه ام حضرت زینب علیها السلام وفات کرده، همه ساله در روز وفات آن مخدره، ملائکه در آسمان ها مجلس برگزار می کنند و خطبه ی آن مخدره را که در بازار کوفه بیان کرده می خوانند و گریه می نمایند، به طوری که من باید بروم و آنها را از گریه ساکت نمایم.
امرزو روز وفات عمه ام زینب بود و الحال من از آن مجلس مراجعت نمودم.
آن سید بزرگوار تاریخ آن روز را بیان کرده، جز این که ناقل قصه آن را فراموش کرده است.(42)
انتظار می رود شیفتگان خاندان عصمت و طهارت به پیروی از فرشتگان، ایام متعلق به حضرت زینب علیها السلام، به ویژه روز تولد (پنجم جمادی الاولی) روز وفات (15 رجب) و روز القای این خطبه (12 محرم الحرام) مجلس خطبه خوانی برگزار نموده.
و خطبه های حضرت زینب علیها السلام را که در ردیف خطبه های حضرت زهرا علیها السلام می باشد، با دقت، تجزیه و تحلیل بخوانند و از معارف والای آن بهره مند شوند.
کتاب حاضر مؤلف محترم، محقق ارجمند، نویسنده ارزشمند، پس از انتشار چند اثر فاخر، از جمله:
1) پرنده ی بهشتی؛
2) شکوفه های رسالت؛
3) گلزار آصفی؛
4) مالک اشتر؛
5) معصومه ی معصومین؛
6) نفس نفیس.
دامن همت به کمر بسته این کتاب ارزشمند را با قلم شیوا، تعبیرهای گیرا، با ژرف بینی و دغدغه ی مستندنویسی به رشته ی تحریر درآورده، به شیفتگان حق و حقیقت و پیروان خاندان عصمت و طهارت تقدیم نموده است.
پی نوشت:
1.مفجع، مفجعه: جانگداز، دردناک، فجیع، دل خراش، اندوهبار.2.الذریعة 209/21 .
3- منتخب التواریخ باب چهارم / 220.
4- محمدبن حسین بن محمد خوانساری، عالم، حکیم، محقق، متکلم مدقق، فقیه اصولی، جلیل القدر، عظیم المنزلة موصوف به جمال الدین و جمال المحققین و محقق خوانساری و معروف به آقا جمال. وی مرجع استفاده ی اعیان علمای عصر خود بوده نزد پدرش و دایی خود محقق سبزواری کسب علم کرد و با علامه ی مجلسی و ملا میرزای شیروانی رحمهما الله معاصر بود. در ریحانة الادب دوازده مجلد از او نام برده از جمله: حاشیه بر اشارات، حاشیه بر من لا یحضره الفقیه، شرح فارسی مفتاح الفلاح. وی در سال 1121 یا 1125 هجری قمری وفات یافته و در تخت فولاد اصفهان مدفون گردید. (ریحانة الادب1/ 54)
5- مفاتیح الجنان قبل از زیارت نامه ی حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام.
6- باقربن اسماعیل بن عبد العظیم مازندرانی کجوری تهرانی، عالم، شاعر، خطیب، متولد در تهران به سال 1225 قمری و متوفی در مشهد مقدس رضوی به روز جمعه 21 ربیع الاول 1313. وی در تهران نشو و نما نمود و از فضلای وعاظ تهران در عهد ناصرالدین شاه بود. ایشان واعظی با فضل و دانش بود که از مبالغهها و اغراقات خارج از عقل و قیاس به کلی مبرا بود، نام برده عالمی متبحر و جامع بود که طلاب و اهل فضل نیز از منبر او کسب فیض میکردند. از آثارش: خصایص فاطمیه، جنة النعیم فی عیش السلیم من احوال السید عبدالعظیم، برهان العباد فی اثبات المعاد و دیوان شعر. ریحانة الادب 291/6 فرهنگ بزرگان اسلام و ایران / 109، رجال بامداد 184/1 .
7- جنة التعیم / 110، حاج ملا محمد باقر کجوری ، زیارت نامه هایی نیز جهت امام زادگان، حمزه، طاهر، ابوعبداله حسین (امام زاده عبدالله ال مدفون در ری و امام زاده قاضی صابر ونکی مدفون در ده ونک نیز تالیف نموده اند که در کتب ارزشمند و گران سنگ خود جئة النعیم فی عیش السلیم من احوال السید عبدالعظیم علیه السلام قابل دسترسی است.
8- مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی ملی در سر برگه ی بدرقهی مجلد دوم کتاب انوار المشعشعین درباره ی مرحوم مؤلف کتاب مذکور می فرماید: شیخ محمد علی بن حسین بن علی بن بهاء الدین النایینی الأردستانی الکچویی ساکن قم بود و داماد ملا محمد صادق صاحب مدرسه یی در قم بود. ایشان (شیخ محمد علی قمی) مورخی قابل اعتماد، امین و پرتوان در بحث بوده که در پاییز سال 1335 هجری وفات نموده و نزدیک قبر محقق قمی صاحب کتاب قوانین دفن گردید. دکتر حسین مدرسی نیز درباره ی او می گوید: نایینی ساکن قم بود، او دانشمندی متتبع و فاضلی صاحب اثر بوده و در قم نزد دانشمندان مشهور آن دوره به خصوص از محضر حاج غلام رضا قمی صاحب کتاب قلائد استفاده برده، غیر از دو کتابی که درباره ی قم نوشته می توان از رساله یی دیگر در رد صوفیان که هر دو را در کتابی به نام منو رالقلوب مدون ساخته نام برد. (انوار المشعشعین 1/ پیش گفتار - س)
9- انوار المشعشعین 2/ 177.
10- شیخ محمد محسن بن علی تهرانی مشهور به (شیخ آقابزرگ) فقیهی محقق، مدقق، اصولی، رجالی، در سال 1293 در تهران متولد و متوفی به سال 1389 هجری قمری در نجف اشرف. علوم مقدماتی را در تهران نزد شیخ محمد حسین خراسانی، شیخ علی نوری، سید عبدالکریم لاهیجی و میرزا محمود قمی آموخت. در سال 1315 قمری به نجف رفت و نزد حاج میرزا حسن نوری تحصیل علم حدیث کرد و سطوح عالی را نزد آخوند خراسانی، سید کاظم یزدی و شریعت اصفهانی تکمیل نمود و به درجه ی اجتهاد نایل شد. در سال 1329 به سامرا رفت و تا سال 1354 قمری در آنجا بود و از آن پس رخت به نجف اشرف کشید و تا پایان عمر 96 ساله اش در آنجا زیست. شیخ از اکثر علمای بزرگ شیعه و سنی اجازه ی نقل حدیث داشته و بسیاری از علما و بزرگان تشیع چون آیت الله بروجردی، علامه ی امینی رحمه الله..... از او اجازه ی روایت داشته اند از آثارش: الذریعة إلی تصانیف الشیعه در 25 مجلد و شامل معرفی تألیفات علمای شیعه در طول چهارده قرن تاریخ اسلام، طبقات اعلام الشیعه در ذکر احوال و آثار عالمان شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم، هدیة الرازی الی مجدد الشیرازی در شرح حال محمد حسن شیرازی. دایرة المعارف تشیع 123/1 - 22 - فرهنگ بزرگان اسلام و ایران / 570، ریحانة الادب 52/1
11- حاج ملا احمد نراقی از بزرگان علمای شیعه، فقیه اصولی، محدث رجالی، و از فحول علمای دین و بزرگان مجتهدین شیعه، در اوصاف حمیده و اخلاق فاضله یگانه و مشهور، او شاعری توانا نیز بود. شیخ مرتضی انصاری به و حاج سید محمد شفیع جاپلقی و بسیاری از بزرگان وقت از شاگردان او بودند. وی پس از پدرش و سید بحرالعلوم، شیخ جعفر کاشف الغطاء روایت کرده و به واسطه ی پدرش از شیخ یوسف بحرانی از ملا محمد رفیع گیلانی از ملا محمد باقر مجلسی به روایت می نماید. چنان که اشاره شد در فنون شعری نیز مهارت داشته و «صفایی» تخلص داشت. ایشان در سال 1244 و یا در 23 ربیع الثانی سال 1245 قمری در نراق کاشان وفات یافته و جنازهی او به نجف اشرف حمل و در پشت سر مبارک در جانب صحن مطهر مرتضوی مدفون گردید. از آثارش: مفتاح الاحکام، سیف الامة، مثنوی طاقدیس. (ریحانة الادب 160/6)
12-الذریعة 12 / 80.
13- فرصت الدوله ی شیرازی درباره ی او نوشته «جناب ملا صادق اعلی الله مقامه عالمی است عامل و فاضلی است واصل، ازهد اهل زمان و در تقوی ثانی سلمان. گاهی به نظم اشعاری می پرداخته و تخلص «عندلیب» داشته و از جمله ی معاصرین بوده ولی فقیر درک خدمتش دست نداد» و بنابراین نقل تذکرهی مرآت الفصاحة، ملا محمد صادق از اهالی دارابجرد بود که عمر خود را به زهد، عبادت و علم گذرانیده و در کمال قناعت بسر می برد و بسیاری از مردم به وی ارادت و عقیده داشتند. وی مراثی بسیار گفته و دو کتاب از او به یادگار مانده است: 1- شرح بر زیارت مفجعه 2- بیت الاحزان، او در اواخر عمر به زیارت بیت الله الحرام تشرف یافته و در همان سفر در سال 1298 هجری قمری در مدینه ی طیبه به رحمت ایزدی پیوست و در همان جا به خاک سپرده شد. آثار عجم 171 /1، تذکرهی مرآت الفصاحة / 429 - 428.
14-الذریعة 308 /13، مرآت الفصاحة / 428، مرقد عقیله ی بنی هاشم / 290.
15- ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج 3، ص36.
16- یکی از کارهای نسنجیده که معلوم نبود آگاهانه و یا ناآگاهانه بود که خوشبختانه جامعه ی عمل نپوشید این بود که کلمه ی زیارت را با گردشگری تعویض نمودند، که بحمدالله مسئولین مربوطه متوجه عواقب آن شدند و زیارت را با گردشگری جدا نمودند که اگر این ادغام صورت می گرفت چه بسا در آینده مشاهد مشرفه هم به آثار باستانی تغییر نام پیدا می کرد خدا میداند که چه عواقب خطرناکی برای فرهنگ تشیع در برداشت.
17- محل شهادت ، شهادتگاه ، مزار و آرامگاه یکی از ائمه علیهم السلام ، یا بزرگان دین .
18- ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 13.
19- کلینی، الکافی، ج 4، ص 579.
20- نجفی، جواهر الکلام، ج 20، ص 80.
21- نراقی، جامع العادات، ج 3، ص 398.
22- ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج 5، ص 153.
23- ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج 9، ص 350.
24- ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 5، ص 188.
25- مقریزی، الخطط المقریزیه، ج 2، ص 163 - 165.
26. فهرست نسخه های خطی، ص 397.
27. رفاعی، معجم ما الف عن الرسول و اهل بیته، ج 7، ص317.
28.تهرانی، نقباء البشر، ج 2، ص 539.
29.امینی، معجم المطبوعات النجفیة، ص208.
30.تهرانی، الذریعه، ج 13، ص 308.
31. همان.
32. نگارنده، حضرت معصومه، ص 105 - 123.
33.سپهر، ناسخ التواریخ، ج 3، ص 68 (جلد امام کاظم علی).
34.نگارنده، نبراس الزائر، ص 20 - 29.
35.شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 14، ص 347.
36.همان، ص 0413
37.ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 137.
38.کلینی، الکافی، ج 4، ص 582.
39.ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 118.
40. چاپ اول، انتشارات قدیم الاحسان، تهران، 1394 ش.
41-علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 0213
42- جزائری، خصائص زینبیه، ص 42 (خصیصه ی 16)
