تأملی در سیره فردی و اخلاقی امام باقر علیه السلام

در این نوشتار، با تحلیل رفتارهای امام باقر علیه السلام در زمینه‌های پرستش، پارسایی، علم، بخشندگی، کار و سخت‌کوشی و تعاملات خانوادگی، سیره‌ای الهام‌بخش ارائه خواهد شد.

دوشنبه، 12 خرداد 1404

تخمین زمان مطالعه:

امام باقر علیه السلام معصوم شناسی

موارد بیشتر برای شما

طرح مسأله و ضرورت بحث

امام محمد باقر علیه السلام، پنجمین پیشوای شیعه، در تاریخ اسلام به عنوان چهره‌ای تأثیرگذار در عرصه اخلاق، علم، و رفتار اجتماعی شناخته شده است. ایشان در دورانی زندگی کردند که جامعه اسلامی با چالش‌های عمیق فرهنگی و اعتقادی روبه‌رو بود و نیاز به راهبران اخلاقی بیش از هر زمان دیگری حس می‌شد.

سیره فردی و خانوادگی امام باقر علیه السلام به وضوح نشان‌دهنده ترکیب بی‌نظیری از پرستش، پارسایی، علم، و بخشندگی است که نه تنها او را به عنوان یک امام و پیشوای دینی معرفی می‌کند، بلکه به عنوان یک انسان کامل و الهی که در زندگی روزمره خود به پیروانش الگو می‌دهد، شناخته می‌شود.

امام باقر علیه السلام از دوران کودکی به "شکافنده دانش‌ها" مشهور بودند و آوازه علم و تقوای ایشان به دوردست‌ها رسید. سیره اخلاقی ایشان شامل احساس عمیق مسئولیت نسبت به خانواده، توجه ویژه به نیازمندان، و تلاش مستمر در بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه نفوذ گسترده‌ای داشته است.

زندگی این امام همام پر از مثال‌هایی از صداقت، بخشش، و تلاش برای تحصیل علم است که هر یک از این ویژگی‌ها باید در زندگی فردی و اجتماعی ما مورد توجه قرار گیرد. در این نوشتار، با نگاهی عمیق به سیره اخلاقی و فردی امام باقر علیه السلام، به بررسی ابعاد مختلف شخصیت ایشان خواهیم پرداخت.

این مقاله به بررسی سیره اخلاقی و فردی امام محمد باقر علیه السلام می‌پردازد و با تحلیل رفتارهای ایشان در زمینه‌های پرستش، پارسایی، علم، بخشندگی، کار و سخت‌کوشی، و تعاملات خانوادگی، سیره‌ای جامع و الهام‌بخش برای خوانندگان ارائه خواهد شد.

زندگی امام محمد باقر علیه السلام به عنوان الگوی کامل انسانیت و رهبری دینی در پیشرفت جامعه اسلامی در نظر گرفته می‌شود، و این مطلب به تبیین و تفسیر ابعاد مختلف این سیره خواهد پرداخت.

پرستش و پارسایی امام باقر علیه السلام

امام صادق علیه السلام می‌‏فرماید:
«پدرم، امام محمد باقر علیه السلام همواره مشغول ذکر خدا بود. هنگام خوردن غذا ذکر خدا می‏‌گفت. وقتی با مردم صحبت می‏‌کرد از یاد خدا باز نمی‌‏ماند و کلمه «لااله الاّ اللّه‏» همواره بر زبانش جاری بود. [سحرگاهان] ما را به عبادت و شب‏‌زنده‏‌داری تا برآمدن آفتاب فرا می‏‌خواند. به آن دسته از اعضای خانواده که قرائت قرآن می‏‌دانستند خواندن قرآن را دستور می‌‏داد و بقیه را به گفتن ذکر خدا سفارش می‌‏کرد».

افلح، خدمتکار امام می‏‌گوید:
با محمد ‏بن علی علیه السلام برای انجام مناسک حج بار سفر بستم. وقتی رسیدیم و امام داخل مسجدالحرام شد و نگاهش به کعبه افتاد، شروع به اشک‏‌ریختن کرد. او با صدای بلند می‏‌گریست تا جایی که شگفتی من برانگیخته شد [که چرا امام معصوم این‏‌گونه می‏‌گرید].

گفتم: پدر و مادرم به فدایت باد! مردم دارند شما را نگاه می‏‌کنند. اگر ممکن است کمی آهسته‏‌تر گریه کنید.

امام فرمود: وای بر تو! چرا صدایم را به گریه برنیفزایم تا شاید [مورد بخشایش و مهرورزی پروردگار قرار گیرم] و در من نظر لطف کند و فردای رستاخیز به مهربانی و لطفش درآویزم.

سپس مشغول طواف خانه خدا شد و نزد مقام به نماز ایستاد [هنگامی که نمازش پایان یافت] به سجده رفت و آن هنگام که سر از خاکساری درگاه خدا برداشت، سجده‌‏گاهش از اشک تر شده بود.

او در هر شبانه روز یکصد و پنجاه رکعت نماز می‌‏گذارد.

امام صادق علیه السلام در بیان خداترسی پدر بزرگوارش می‏‌فرماید:
«پدرم نیمه‌‏های شب، خدا را با سوز و گداز می‏‌خواند: بارالها، خواندی، کوتاهی کردم، رماندی سر باز زدم، ببین، اینک منم، بنده تو، سرافکنده به درگاهت و هیچ عذر خواسته‌‏ای ندارم».

امام باقر علیه السلام و دوری از دنیا

زندگی فردی امام باقر علیه السلام به دور از زیور و زینت دنیایی بود. اتاق امام بسیار ساده و کوچک بود. ایشان هرگز به زنان خویش سخت نمی‌‏گرفت و هرگز خاطر خویش را از اندیشه در امور دنیایی نمی‌‏آشفت.

جابر ‏بن یزید جعفی می‏‌گوید:
«روزی محمد ‏بن علی علیه السلام به من فرمود: ای جابر، اندوهگینم و دلم گرفته است.

گفتم: اندوهتان به خاطر چیست؟

فرمود: ای جابر، کسی که لذت شراب ناب الهی در دلش باشد، از غیر خدا روی برتافته و دلش گرفتار او می‌‏شود. ای جابر! مگر این تحفه دنیا چیست. مگر دنیا جز مرکبی که بر آن سوار می‌‏شوی یا لباسی که می‏‌پوشی و یا همسری که اختیار می‏کنی چیز دیگری هم هست؟

ای جابر، خداجویان بر این دنیا تکیه نمی‌‏کنند و به آن دل نمی‌‏بندند و خیال خود را از آخرت [و سختی آن] خوش نمی‌‏دارند. دل‏‌فریبی‌‏های دنیا، دل آنان را هرگز از یاد خدا باز نمی‏‌دارد، گوش آنان را بر ذکر خدا نمی‌‏بندد، و زرق و برق دنیا چشمشان را از دیدن نور الهی کور نمی‌‏کند. ازاین‏روست که نیکان، پاداش دریافت می‏‌کنند و رستگار می‏‌شوند...

پس بکوش آنچه خدا نزد تو از دین و حکمتش به زینهار گذاشته پاس داری».

او می‏‌فرمود: «دنیا را مانند کاروان‏سرایی فروگذار که پیامبر صلّی الله علیه و آله فرموده: مَثَل من و دنیا مثل سواری است که ساعتی زیر سایه درختی فرود می‏آید و برمی‏‌خیزد و از آنجا می‏‌رود».

دانش و بینش امام باقر علیه السلام

بی‏‌گمان شخصیت علمی امام باقر علیه السلام در دوران حیات او، بسیار برجسته و محضر او همواره مملو از دانشمندان و دانشورانی بوده است که در جست‏جوی سرچشمه دانش بوده‏‌اند. آن چنان ‏که از کودکی «شکافنده دانش‏‌ها» شناخته شده و سرآمد دانشمندان و عالمان روزگار بود. تا آن جا که شاعران، در ستایش دانش او قصیده‏‌ها سروده و نویسندگان، قلم بر خروارها کاغذ راندند.

آوازه دانش امام بر تمامی سرزمین‏‌های اسلامی سایه افکنده بود و مردم، به‏‌ویژه دانشوران، شیفته نام و آوازه او بودند و این شیفتگی در بین مردم عراق بیشتر به چشم می‌‏خورد و دوست و دشمن، زبان به ستایش دانایی او گشوده بودند.

آمده است: هشام ‏بن عبدالملک ـ خلیفه وقت ـ او را در مسجدالحرام دید و در حالی که بر دست غلامش تکیه کرده بود پرسید: آیا او همان کسی است که مردم عراق، شیفته و بهت‌‏زده (علم) اویند. پاسخ داد: آری. سپس به غلامش دستور داد تا نزد او برود و امام را برای پاسخ به پرسش‌‏های خلیفه فرا خواند. خلیفه پرسش‏‌هایش را مطرح کرد و امام به‌‏گونه‏‌ای پاسخ داد که هشام خاموش ماند و هیچ نتوانست بگوید.

آوازه شهرت او تا دوردست‌‏های سرزمین‏‌های اسلام رسیده بود. همچنان ‏که راوی می‏‌گوید:
«دیدم در حلقه درس او مردم «خراسان» حضور دارند و اشکالات علمی خود را مطرح می‌‏کنند».

محمد ‏بن مُنکدر ـ از دانشمندان اهل سنت ـ می‏‌گوید:
«باور نداشتم که علی ‏بن الحسین علیه السلام فرزندی به یادگار گذارد که دانش و بینشش مانند خود او باشد؛ تا این‏که پسرش محمد ‏بن علی علیه السلام را دیدم. آن‏‌سان‏ که من می‏‌خواستم او را اندرز دهم، ولی او مرا اندرز داد».

عبداللّه ‏‏بن عطاء نیز در مورد گستردگی دانش امام می‌‏گوید:
«هرگز دانشمندان را بی‌‏مقدار جز در محضر محمد ‏بن علی علیه السلام ندیدم و من خود حَکم ‏بن عُتَیبة را ـ با آن جایگاه بلندی که در دانش نزد مردم داشت ـ در برابر آن جناب به‏‌سان کودکی یافتم که پیش روی استاد زانو زده باشد.» در صفحات پیش‏رو، شخصیت علمی امام را بیشتر بررسی خواهیم کرد.

بخشندگی و سخاوت امام باقر علیه السلام

هر چند امام، عائله زیاد و زندگی ساده‌‏ای داشت، ولی بین مردم به بخشندگی و کرامت مشهور بود. همواره به نیازمند و بی‏نیاز بخشش می‏‌کرد و این رفتار را مایه خرسندی خویش قرار داده بود. در بخشش‏‌ها، همیشه شأن و مرتبه افراد را در نظر می‏‌گرفت و به اندازه‌‏ای کمک می‏‌کرد که نه موجب اسراف و زیاده‌‏روی و نه سبب تحقیر و پایین‏‌آمدن شأن او شود.

بخشندگی او را این‌‏گونه می‌‏ستودند:
«اباجعفر علیه السلام در بخشش‌‏هایش به ما از پانصد درهم تا هزار درهم می‌‏بخشید. بخشندگی و احسان او نسبت به آشنایان و بیگانگان و هر که به او رو می‌‏آورد، به‏‌گونه‌‏ای بود که امیدداران به کرمش و آرزومندان بخشش‌‏اش هرگز خسته و دل‏آزرده نمی‏‌شدند.» شدت علاقه‌‏مندی او به بخشش، و برتری‌‏ای که این ویژگی در درگاه خدا داشت، گاه او را بر آن می‌‏داشت که به‌سان نیاکان پاکش به نیازمندی‌‏های زندگی خود بی‌‏اعتنایی کند و تا جایی که توان داشت به نیازمندان می‌‏بخشید.

کار و سخت‏‌کوشی امام باقر علیه السلام

در رفتار و گفتار امامان معصوم علیهم السلام تلاش و سخت‏‌کوشی برای به‌‏دست‏‌آوردن روزی حلال، ویژگی برجسته و ممتازی است. آنان همواره تلاش می‌‏کردند تا نیازهای مالی و اقتصادی خود را با کار و کوشش خویش به دست آورند و از همان نیز انفاق می‏‌کردند.

به یاد داشته باشیم که بخشی از درآمدهای سرزمین اسلامی، از آن امام و فرزندان پیامبر صلّی الله علیه و آله بود و تقریبا از هر نظر بی‏‌نیاز بودند؛ ولی آگاهی کامل از ارزش تلاش و کوشش برای به‏‌گردش‏‌درآوردن چرخ‏‌های زندگی در پیشگاه الهی، آنان را به سخت‏‌کوشی وامی‏‌داشت و هرگز بی‌‏نیازی مالی و یا حتی دوری از دنیا، آنان را از کار و تلاش بازنمی‌‏داشت.

هر چند آنها تمامی مالیات‌‏های اسلامی را که تسلیم آنان می‏‌شد و حق مسلّم آنها بود به دیگران می‌‏بخشیدند، از لذت انفاق از دست‏رنج خود نیز بی‏‌بهره نبودند و کوشش برای امرار معاش را نیز از برترین ویژگی‏‌های فرد مسلمان می‏‌انگاشتند.

محمد‏ بن مُنکدر که از بزرگان زمان خود بوده می‏‌گوید:
«در گرم‌‏ترین ساعت روز از مدینه، به سمت بیابان‌‏های اطراف آن در حال حرکت بودم که محمد ‏بن علی علیه السلام را دیدم که با کمک دو نفر از همراهان خود به سختی مشغول کار در زمین کشاورزی است.

[تعجب کردم] و با خود گفتم: بزرگی از بزرگان قریش در این هوای گرم و آفتاب سوزان و با این وضعیت سخت برای به‌‏دست‌آوردن مال دنیا بیرون آمده است. هم‏‌اکنون او را اندرز خواهم داد. نزدیک رفتم و به او سلام کردم. او همچنان نفس‌‏زنان و عرق‌‏ریزان پاسخ سلامم را گفت.

بدو گفتم: خدا تو را اصلاح کند، بزرگی از بزرگان قریش در این هوای گرم و با این تلاش سخت برای به‏‌دست‏‌آوردن متاع دنیا بیرون آمده! اگر اکنون مرگ تو در رسد و در این حال باشی چه خواهی کرد؟

امام دست از دوش غلام خود برداشت و دست از کار کشید و فرمود: به خدا سوگند! اگر مرگم در این حال فرا برسد در حالتی نزد من آمده که مشغول فرمان‏برداری از دستور خدا هستم که به‌‏وسیله آن نیازمندی خود را از تو و مردم برطرف سازم و بدان ‏که بسیار ترسانم از این‏ که مرگم در حالت سرکشی از فرمان پروردگار فرا برسد...».

پاکیزگی و آراستگی امام باقر علیه السلام

رعایت بهداشت فردی، نقش مهمی در زندگانی امام باقر علیه السلام داشت و اصول اخلاقی در سراسر زندگانی ایشان به طور گسترده و عمیق دیده می‌‏شد. هر چند در آن دوران، امکانات بهداشتی و پزشکی بسیار محدود بود، امام در همان روزگار، بسیار بدان اهمیت می‏داد و رعایت آن را به پیروان خویش نیز سفارش می‏‌کرد.

امام باقر علیه السلام، همواره محاسن و ناخن‌‏های خود را حنا می‌‏کرد، لباس‌‏های تمیز می‌‏پوشید، و ناخن‏‌هایش را همواره کوتاه می‏‌کرد و می‏‌فرمود: «ناخن‏‌های خود را کوتاه کنید، زیرا آنها محل جمع‏‌شدن شیطان هستند».

امام باقر علیه السلام، پیرایشگری مخصوص خود داشت که موهای سر و صورت ایشان را اصلاح می‌‏کرد و اصحاب، امام را همواره با موهایی مرتب و پیراسته می‏‌دیدند.

همچنین به مسواک‏‌زدن اهمیت بسیاری می‏داد و می‌‏فرمود:
«اگر مردم می‏‌دانستند که مسواک زدن چه فواید مهم و فراوانی دارد آن را، حتی در بستر خواب نیز از خود جدا نمی‌‏کردند.»

امام همواره در محیط‌‏های عمومی با لباس‌‏های برازنده و تمیز حاضر می‏‌شد؛ به‌‏گونه‌‏ای که نزدیکان در مورد ایشان می‌‏گفتند: ظاهر او بیشتر به جوانان می‌‏ماند.

ورزش و نشاط جوانی از دیدگاه امام باقر علیه السلام

نشاط، تحرک و بالندگی از ویژگی‏‌های جوان مسلمان است و این ویژگی را میراث پیشوایان خویش می‌‏انگارد. رویکرد عملی امامان به مسأله ورزش، سلامتی و تندرستی، بیانگر اهمیت این موضوع است.

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در سفارش‌‏های خود به جوانان، فعالیت‌‏های ورزشی، به ویژه، شنا، سوارکاری، تیراندازی و کشتی را گوشزد می‌‏فرمود تا به موجب آن از خمودگی و تنبلی دور شوند و با به‏‌دست‌‏آوردن سلامت جسمی، به آمادگی‌‏های نظامی در دفاع از کیان دین خویش دست یابند.

در مسافرت امام باقر علیه السلام به شام، روزی هشام برای تحقیر امام تصمیم گرفت یک مسابقه تیراندازی برگزار کند تا شاید امام در مسابقه شکست بخورد و در نظر مردم کوچک شود. از این ‏رو، به گروهی از درباریان خود دستور داد تا نشانه‌‏ای نصب کنند و مشغول تیرانداختن به سوی آن شوند.

در این هنگام، امام وارد مجلس شد. هشام بدون مقدمه رو به امام کرد و گفت: آیا تمایل دارید در مسابقه تیراندازی شرکت کنید؟

امام فرمود: من دیگر پیر شده‌‏ام، مرا از این کار معاف دار.

هشام با مشاهده اجتناب امام از این کار، پنداشت فرصت خوبی را برای سرکوب و تحقیر امام به دست آورده است؛ از این ‏رو، پافشاری کرد و امام را به خدا و پیامبرش سوگند داد که باید این کار را بکند و به یکی از بزرگان اشاره کرد که تیر و کمان را به امام بدهد.

امام تیر را بر چله قرار داد و کمان کشید و تیر را درست وسط هدف زد. آن‏گاه [با اصرار هشام] تیر دیگری پرتاب کرد و این بار، تیر بر چوبه تیر قبلی نشست و آن را شکافت و به وسط هدف رسید. تیر سوم نیز به تیر دوم اصابت کرد و به همین ترتیب تا نُه تیر پرتاب کرد که هر کدام به وسط چوبه قبلی می‏خورد و آن را می‌‏شکافت. این عمل امام، حاضران را به‏شدت تحت تأثیر قرار داد و شگفتی هشام و دیگران را برانگیخت.

هشام بی‌‏اختیار گفت: آفرین بر تو ای ابا جعفر! تو سرآمد تیراندازان عرب و عجم هستی! چگونه می‏‌گفتی پیر شده‌‏ام؟! سپس سرش را پایین انداخت و لحظه‌‏ای به فکر فرو رفت.

سپس امام باقر علیه السلام و فرزندش جعفر علیه السلام را که همراهش بود در جایگاه ویژه‌‏ای نزد خود نشاند و احترام کرد و گفت: قریش از پرتو وجود بزرگ‏‌سروری چون تو شایستگی بر عرب و عجم پیدا کرد. این‏‌گونه تیراندازی را چه کسی به تو یاد داده و کی آن را فرا گرفته‌‏ای؟

امام فرمود: می‏دانی که اهل مدینه با این کار مأنوس‏اند. من نیز در ایام جوانی‏‌ام به این کار علاقه داشتم و به آن سرگرم بودم و اینک چون تو اصرار کردی انجام دادم.

هشام اقرار کرد: هرگز چنین تیراندازی ندیده بودم و هرگز نمی‌‏پندارم چنین تیراندازی در جهان وجود داشته باشد. آیا فرزندت جعفر نیز به‌‏سان تو چیره‌‏دست است؟ امام فرمود: ما خاندان کمال، رساننده دین و برفروزنده آفتاب نعمتیم و از یکدیگر ارث می‏‌بریم و زمین هرگز از وجود ما خالی نمی‌‏ماند.

امام باقر علیه السلام، شایسته امامت

امام محمدباقر علیه السلام همیشه لباس پاکیزه و آراسته می‌‏پوشید و به خود عطر می‏زد وبسیار آرام و آهسته راه می‌‏رفت.

روزی تنگ‏‌بینان بر او خرده گرفتند که جدت، علی، لباس کهنه و ارزان می‌‏پوشید. امام در پاسخ فرمود:
آن ‏روز چون مردم همه فقیر بودند، علی علیه السلام لباس کهنه بر تن می‏‌کرد و غذای خوب نمی‏‌خورد. ولی امروز، مردم در رفاه و آسایشند و من نباید چون جدم لباس بر تن کنم. کار جدم در آن روز، شایسته عدالت و امامت بود و امروز نیز کار من، بر همان ‏گونه است.

سفارش امام باقر علیه السلام برای مدیحه‏‌سرایی برای عاشورا

روزی کمیت خدمت امام باقر علیه السلام شرفیاب شد و چند بیتی شعر برای آن امام همام قرائت کرد تا این ‏که سرانجام به این بیت رسید:
و قتیل بالطّف غودر منهم بین غوفا امّة و طغام
یعنی چون شهید کربلا بر آن شد تا سخن بگوید و مردم را آگاه کند، آنان با هیاهو و غوغا نگذاشتند صدایش به جایی رسد.

امام باقر علیه السلام با شنیدن این بیت گریست و فرمود: ای کمیت، برای تو همان می‏‌گویم که پیامبر صلّی الله علیه و آله برای حسان‏ بن ثابت فرمود: تا آن‏ گاه که از ما، اهل بیت دفاع می‏‌کنی، همواره روح‌‏القدس یاری‏‌ات دهد و تأییدت کند!

رفتار امام باقر علیه السلام با خانواده

خانواده، اولین و پایدارترین نهاد جامعه، بیشترین اهمیت را در شکل‌‏گیری شخصیت و روحیات فردی اعضای آن برعهده دارد و بزرگ‌‏ترین نقش را در سالم‌‎‏سازی جامعه ایفا می‌‏کند. بنیان خانواده بر پایه محبت اعضا به یکدیگر بنا نهاده شده است؛ به‏‌گونه‌‏ای که می‌‏توان محبت را مهم‌‏ترین عامل در بهداشت و سلامت روحی و روانی خانواده به شمار آورد.

امامان معصوم علیهم السلام به‏‌عنوان الگوی کامل زندگی بشری، در ابعاد خانوادگی نیز سرآمد همگان بوده و سیره خانوادگی آنان، درس‌‏آموز تعالی‏‌جویان است. در ادامه به بیان گوشه‌‏ای از سیره خانوادگی امام باقر علیه السلام می‏‌پردازیم:

الف) ایجاد پیوند عاطفی با همسر

یکی از نکات ارزنده زندگانی امام باقر علیه السلام در این راستا، اهتمام ایشان در جلب محبت افراد خانواده و فراهم‌‏آوردن لوازم تحکیم خانواده است.

حسن زَیات بصری به همراه یکی از دوستانش به حضور امام شرف‏یاب می‌‏شود تا برای پرسش‌‏های خود پاسخی از امام دریافت کند. وی پس از ورود به اتاق امام با صحنه‌‏ای روبه‏‌رو می‏‌شود که تعجب او و همراهش را برمی‌‏انگیزد.

او امام و اتاقش را در حالتی بسیار آراسته مشاهده می‌‏کند. به هر حال، پرسش‌‏هایش را مطرح می‏‌کند و پاسخ می‏‌شنود. هنگام برخاستن و خارج‏‌شدن، امام به او می‌‏فرماید: فردا همراه دوستت نزد من بیا.

روز بعد به منزل امام می‌‏آیند؛ ولی ایشان را در اتاقی خاکی که فقط حصیری در آن پهن بود با پشمینه‌‏ای بر تن یافتند. امام به او فرمود: ای برادر بصر‌ه‌‏ای! اتاقی را که دیشب مشاهده کردی اتاق همسرم بود و اسباب و وسایلی هم که در آن بود به او تعلق داشت. او خودش را برای من زینت کرده بود و من هم باید خود را برای او زینت می‌‏کردم. بنابراین، گمان بد به دل خویش راه مده.

او گفت: فدایت شوم! سوگند که در مورد شما بدگمان شده بودم؛ ولی اینک خدا بدگمانی را از دلم بیرون کرد و دریافتم که حقیقت، همان است که شما فرمودید.

آشکار است که امام برای جلب رضایت و خشنودی همسر خود بسیار تلاش می‏‌کرد تا با ارتباط عاطفی بیشتر، بنیان خانواده خویش را استحکام بیشتری ببخشد.

ب) ارتباط عاطفی با فرزندان

نقل است که یکی از فرزندان حضرت امام باقر علیه السلام بیمار بود و وضع وخیمی داشت و ایشان از این موضوع بسیار ناراحت بود. سرانجام بیماری فرزند بهبود نیافت و به مرگ او انجامید.

حضرت امام باقر علیه السلام از درگذشت او بسیار متأثر شد. صدای شیون و زاری اهل خانه بلند شد؛ امام علیه السلام به بالین فرزند خود رفت؛ ولی لحظاتی بعد با چهره‌‏ای گشاده بیرون آمد که موجب تعجب برخی از حاضران گردید و در این مورد از ایشان پرسیدند. حضرت فرمود:
«ما دوست داریم آن‏ که دوستش داریم [فرزندمان] سلامت باشد، ولی وقتی خواست خدا در مورد ما نازل شد، به آنچه او دوست دارد گردن می‌‏نهیم».

حضرت امام محمد باقر علیه السلام با این رفتار و گفتار نیکو، چارچوب محبت واقعی و اصیل را به همگان آموخت و یادآور شد که دوستی‌‏های دنیایی حتی محبت به فرزند نباید مانع فرمان‏برداری و روی‏‌برتافتن از خواست الهی شود.

نتیجه‌گیری

سیره اخلاقی و فردی حضرت امام محمد باقر علیه السلام به‌عنوان نماینده‌ای از فضایل اسلامی، درس‌هایی ارزشمند برای جامعه معاصر ما دارد. ایشان در زندگی فردی و اجتماعی، همواره بر پیروی از تقوا و پرستش خدا تأکید کردند.

رفتار پر از محبت و احترام ایشان نسبت به خانواده و فرزندان، نگاه عمیق و زنده‌ای از یک الگوی خانوادگی به ما نشان می‌دهد که در دنیای امروز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرایند تحصیل علم را نه تنها یک وظیفه الهی، بلکه عاملی برای اصلاح جامعه می‌دانستند. بخشندگی و سخاوت ایشان باعث می‌شد که افراد نیازمند در جامعه احساس حمایت و دلگرمی کنند و این ویژگی به برقراری روابط عاطفی و اجتماعی سالم کمک می‌کند.

همچنین، تلاش برای کسب روزی حلال و دوری از دنیا به معنای زندگی ساده و بی‌آلایش، پیامدی است که باید در سبک زندگی امروزین به‌کار گرفته شود، به‌ویژه در جامعه‌ای که دچار زرق و برق‌های دنیایی است.

در حقیقت، سیره حضرت امام محمد باقر علیه السلام یک الگوی کامل از توازن بین زندگی معنوی و اجتماعی را ارایه می‌دهد. با بررسی عمیق این سیره، می‌توان به اصول و هنجارهایی دست یافت که می‌توانند در بهبود وضعیت فردی و اجتماعی ما مؤثر واقع شوند و راهگشای مشکلات عصر حاضر در جوامع مختلف باشند.

منبع: چشمه علوم (رهیافتی بر شخصیت‌شناسی، سیره‌شناسی و اندیشه‌شناسی امام محمد باقر علیه السلام)، تهیه‌کننده و ناشر: اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه، قم، اسفند 1393ش.

تهیه و تنظیم: تحریریه راسخون

ارسال نظر

با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.

متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.