حضور سالمندان در کانون خانواده، برکت و رحمت الهی را افزایش میدهد و احترام به ایشان، خشنودی و لطف بیشتر پروردگار را در پی دارد.
تاریخ بشریت شاهد نمونههای درخشانی از سالمندان اثرگذار بوده است:
سوفوکل، نمایشنامه ماندگار «ادیپ شهریار» را در هفتاد سالگی به پایان برد.
گوته، شاهکار جاودان خود «فاوست» را در هشتاد و دو سالگی کامل کرد.
مهاتما گاندی، در اواخر دهه هفتاد زندگی، نهضت نوین سیاسیای را رهبری کرد که ملتی را از مسیر گمراهی رهانید.
یک فرد سالمند میتواند چنان در وادی معنویت غوطهور شود که به درجات والایی دست یابد و حتی راهنما و نجاتبخش جامعه خود گردد. اصطلاح «پیر خردمند» نیز از همین جایگاه رفیع و اثرگذاری عمیق سرچشمه گرفته است.
احترام به سالمندان: پاسداری از حقوق آنان
متأسفانه به دلیل کاهش توان جسمی و روحی سالمندان، شاهد هستیم که برخی افراد، آنان را مورد آزار روانی و گاه جسمی قرار میدهند. بنیادی ترین گام در احترام نهادن به سالمندان، پرهیز از هرگونه تجاوز به حقوق اساسی ایشان است.بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱۶ درصد از افراد بالای ۶۰ سال، قربانی خشونت روانی هستند. از دیگر اشکال سوءرفتار با سالمندان میتوان به این موارد اشاره کرد:
سوءاستفاده مالی
بیتوجهی و غفلت
آزار جسمی
بدون تردید، اولین و ضروریترین گام در مسیر احترام به سالمندان، پیشگیری از وقوع این رخدادهای ناگوار و ایجاد محیطی امن برای آنان است.
وقت گذرانی و تماس مستمر
اگر این پرسش برای شما مطرح است که چگونه به سالمندان احترام بگذاریم؟ یکی از ملموسترین پاسخها این است: بخشی از وقت خود را به آنان اختصاص دهید و با دقت و تمرکز به سخنانشان گوش فرا دهید. سالمندان نیاز عمیقی به شنیده شدن دارند. بسیاری از آنان که با بازنشستگی، دوری فرزندان یا از دست دادن همسر مواجه شدهاند، احساس تنهایی شدیدی را تجربه میکنند و بیش از هر زمان دیگری به هم صحبتی نیاز دارند. فراموش نکنید که آنان گنجینهای از تجربه و دانایی هستند.اگر به دلایلی مانند دوری مسافت، امکان ملاقات حضوری منظم را ندارید، تلفن را بردارید و با آنان تماس بگیرید. اگرچه زندگی مدرن با مشغلههای فراوان همراه است، اما نباید از خاطر برد که سالمندان نیز اغلب تنها هستند و حتی یک تماس تلفنی کوتاه و محبتآمیز میتواند روز آنان را بسازد. این تماسهای ساده، روشی واضح برای بیان این پیام است: «شما را به یاد دارم و از شما حمایت میکنم.»
احترام عملی و کلامی به سالمندان: نشاندادن ارزش واقعی آنها
یکی از بنیادی ترین نشانههای احترام به سالمندان، رعایت ادب و احترام در گفتار و رفتار است. این نسل در دورانی پرورش یافته که ادب، سنگ بنای تعاملات اجتماعی بود.چگونه این احترام را در عمل نشان دهیم:
گوش دادن فعال: هنگام صحبت آنان، با تمرکز گوش دهید و هرگز سخن ایشان را قطع نکنید.
خطاب محترمانه: اگر احساس میکنید صدا زدن آنان با نام کوچک، موجب ناراحتیشان میشود، از عناوینی محترمانه مانند عمو، دایی، خاله یا عمه استفاده کنید .بهترین راه این است که مستقیماً بپرسید تمایل دارند چگونه خطاب شوند.
اظهار قدردانی به صورت زبانی: حتی اگر احترام شما در عمل مشهود است، قدردانی خود را به زبان بیاورید. تشکر و بیان ارزشی که برای ایشان قائلید، پیامی مثبت و روحیهبخش به آنان منتقل میکند.
بازخورد مثبت بدهید: اگر رفتار یا سخن یک سالمند، شما را تحت تأثیر قرار داد، صادقانه این موضوع را به او بگویید. این کار میتواند لبخند رضایتی بر لبان او بنشاند.
احترام گذاشتن، یک موهبت دوطرفه است
این رفتار نه تنها روز سالمند را میسازد، بلکه میتواند روزی طلایی برای شما نیز بسازد. شما هم ممکن است چیزهای ارزشمندی از تجربیات آنان بیاموزید و هم از شاد کردن یک قلب، انرژی مثبت بگیرید. این گامهای به ظاهر کوچک، سهم بزرگی در ارتقای سلامت روان این سرمایههای جامعه دارند.
مشورت با سالمندان: بهرهگیری از گنجینه تجربه
متأسفانه در فضای فرهنگی امروز، نگرش نادرستی رواج یافته که ما را از مشورت با سالمندان بازمیدارد، حتی زمانی که از خرد و تجربه بالایی برخوردارند. این یک اشتباه فاحش است که تصور کنیم یک سالمند با انبوهی از تجربیات زندگی، نمیتواند راهنمای ارزشمندی برای ما باشد.سالمندان با توجه به سابقه طولانی و دانش عملی که در طول زندگی کسب کردهاند، میتوانند نقش بسیار مؤثری در هدایت فردی و اجتماعی ایفا کنند. مشورت با آنان تنها دریافت یک پیشنهاد نیست، بلکه فرصتی ارزشمند برای تبادل عاطفی و احترام متقابل است که به هر دو طرف احساس مفید بودن و ارزشمندی میبخشد.
این کار نه تنها باعث میشود از سرمایه خرد جمعی بهره ببریم، بلکه احساس تعلق و جایگاه اجتماعی را در سالمندان تقویت میکند.
اهمیت غذا خوردن جمعی با سالمندان
غذا خوردن در کنار یکدیگر، از جهانیترین و اصیلترین سنتهای بشری است. این کار نه تنها یک نیاز زیستی، بلکه فرصتی ارزشمند برای تقویت پیوندهای عاطفی است. زمانی که در کنار سالمندان غذا میخورید، لذت این تجربه ساده را برای خود و آنان چندین برابر میکنید.تفاوتی نمیکند که این دورهمی در چه فضایی باشد:
رفتن به یک رستوران
یا حضور در خانه بزرگترها
نکته کلیدی، منظم بودن این دیدارها است.
سالمندان، که روزی برای تربیت و شادی فرزندانشان زحمت کشیدهاند، حق دارند که امروز محبت و توجه ببینند. به هیچ وجه نباید این حس به آنان القا شود که وقت گذراندن با ایشان کاری کسلکننده است؛ برعکس، با اشتیاق و علاقه با آنان گفتوگو کنید.
شما میتوانید با رفتن به خانه آنان یا دعوت از ایشان به منزل خود، این لحظات صمیمانه را خلق کنید. این کار عملی ساده اما بسیار تاثیرگذار برای نشان دادن احترام و قدردانی شماست.
چگونه احترام به سالمندان و دیگران را به کودکان بیاموزیم؟
الگوی عملی باشید
کودکان بیش از آنکه از گفتارهای ما بیاموزند، از رفتارهایمان الگوبرداری میکنند. هرگونه رفتاری که انتظار دارید در فرزندتان ببینید، ابتدا خود در تعاملات روزمره به نمایش بگذارید.
گفتوگوی فعال و مستمر
با کودک خود درباره موضوعات مختلف گفتوگو کنیداین کار علاوه بر تقویت حس امنیت و صمیمیت، فرصت یادگیری مسائل گوناگون را فراهم میکند
کودک میآموزد که در تصمیم گیریها با دیگران مشورت کند
احترام عملی به سالمندان
با احترام گذاشتن و ارزش قائل شدن برای اعضای خانواده به ویژه سالمندان، این رفتار را به طور غیرمستقیم به کودک آموزش دهید.
وقت کیفی اختصاصی
زمان مشخص و باکیفیتی را به کودک اختصاص دهیداین کار به او احساس ارزشمندی میدهد
زمینه ساز شکلگیری رفتارهای محترمانه در او میشود
آموزش از طریق داستان و نمایش
استفاده از کتابهای داستان و نمایش عروسکیکودک خود را با قهرمان داستان هم ذاتپنداری میکند
نمایش پیامدهای رفتارهای مختلف، آموزش غیرمستقیم را ممکن میسازد
گفتوگوی سازنده درباره رفتارها
تأثیر رفتارها بر دیگران را با زبان ساده توضیح دهیداز تحقیر و سرزنش پرهیز کنید
بیان محبت آمیز تأثیر آموزشی را چند برابر میکند
تشویق به مشارکت اجتماعی
کودک را به حضور در جمع و پذیرایی از مهمانان تشویق کنیداز اجبار بپرهیزید
هنگام انجام رفتارهای مثبت، از او تشکر کنید
بازخورد مثبت متناسب
رفتارهای محترمانه کودک را به عنوان بخشی از تواناییهایش ببینیدسن کودک را در نظر بگیرید
از تعریف و تمجید اغراقآمیز پرهیز کنید
ابراز محبت و ایجاد امنیت
با ابراز محبت مناسب، احساس امنیت عاطفی ایجاد کنیداین کار زمینه ساز یادگیری احترام است
به کاهش مشکلات رفتاری منجر میشود
این راهکارها در کنار هم میتوانند به پرورش کودکی باادب و محترم کمک شایانی کنند.
تأثیر ارزشهای خانوادگی بر تربیت فرزندان
جو و فضای حاکم بر خانواده که اساس آن توسط والدین شکل میگیرد، نقش تعیینکنندهای در تربیت فرزندان دارد. کودکان رفتارهای محبتآمیز یا احساس تنفر، روحیه همکاری یا رقابت، احترام یا بیاحترامی، آرامش یا تنش، و روابط گرم یا سرد را مستقیماً از والدین خود الگوبرداری میکنند.این جو خانوادگی ریشه در ارزشهای اساسی خانواده دارد و در واقع، الگویی بنیادین از روابط انسانی را به فرزندان ارائه میدهد. البته باید توجه داشت که توافق در تمامی موضوعات بین اعضای خانواده ضروری نیست، بلکه مهم، پذیرش و احترام متقابل به دیدگاههای متفاوت است.
مثال عینی: پدر و مادری را در نظر بگیرید که هر دو شاغل بوده و فرزند کوچک دارند، از سوی دیگر مسئولیت مراقبت از والدین سالمند خود را نیز بر عهده دارند. این زوج:
دو روز در هفته را به رسیدگی به امور والدین سالمند خود اختصاص میدهند
یک شب در هفته را به طور کامل در کنار آنان سپری میکنند
هرگز یکدیگر را به دلیل این مسئولیتها سرزنش نمیکنند
مراقبت از سالمندان را یک ارزش خانوادگی اصیل میدانند
این رویکرد آنان ناشی از این باور ریشهای است که رفتار کنونی آنان، الگویی ماندگار برای فرزندانشان خواهد بود. با تبدیل «مراقبت از سالمندان» به یک ارزش نهادینه شده در خانواده، آنان در حال پرورش نسلی هستند که این ارزش را در آینده ادامه خواهند داد.
تأثیر الگوهای رفتاری بر شکلگیری شخصیت فرزندان
فرزندان با مشاهده دقیق رفتار و عملکرد والدین، ارزشهای اساسی زندگی را درونی میکنند. از این رو ضروری است که والدین به عنوان الگویی عملی و سازنده، ارزشهای مورد انتظار خود را در رفتار روزمره متجلی سازند تا فرزندان با مشاهده این الگوها، به بازتولید آنها ترغیب شوند.
مکانیسم تأثیرگذاری الگوها
تأثیرپذیری ناهوشیار: کودکان به طور طبیعی به رفتار بزرگسالان پیرامون خود حساس هستند و از آنها تأثیر میپذیرنداولویت عمل بر گفتار: ممکن است در گفتار ارزشهایی را بیان کنیم که در عمل نمودی ندارند. فرزندان پیش از هر چیز به رفتارهای عینی ما توجه میکنند
یادگیری مشاهدهای: احترام گذاشتن به عنوان یک مهارت اجتماعی، از طریق مشاهده رفتار والدین با دیگران فراگرفته میشود
پیامدهای مثبت الگوسازی مناسب
هنگامی که فرزندان در محیطی سرشار از:همکاری
احترام متقابل
مهرورزی
پرورش مییابند، این ویژگی ها به عنوان ارزشهای پایدار در ذهن آنها نهادینه شده و در روابط اجتماعی آینده خود به کار میگیرند.
