قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا - فصل 3؛ ماده 18 – نگهداری مستندات

ماده ۱۸ قانون هوش مصنوعی اروپا بر ضرورت نگهداری طولانی‌مدت مستندات مرتبط با سامانه‌های هوش مصنوعی پرمخاطره تأکید دارد. عرضه‌کنندگان موظف‌اند مدارک فنی، اسناد کیفیت، تصمیمات نهادهای ارزیابی و اعلامیه انطباق را تا ده سال پس از عرضه حفظ کرده و در اختیار مقامات ملی بگذارند. این الزام تضمین می‌کند که حتی در صورت تعطیلی یا ورشکستگی شرکت، دسترسی نظارتی به اطلاعات حیاتی حفظ شود. برای مؤسسات مالی نیز، اگر تحت قوانین مالی اتحادیه الزامات مشابهی دارند، همان چارچوب کافی تلقی می‌شود.

ماده قبلی: قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا - فصل 3؛ ماده 17 – دقت، استحکام و امنیت سایبری

ماده ۱۸ – نگهداری مستندات

۱. عرضه‌کننده (Provider) موظف است تا مدت ۱۰ سال پس از آن‌که سامانه هوش مصنوعی پرمخاطره در بازار عرضه شده یا به بهره‌برداری گذاشته شده است، مستندات زیر را برای دسترسی مراجع صلاحیت‌دار ملی در دسترس نگه دارد:

الف) مستندات فنی یادشده در ماده ۱۱؛

ب) مستندات مربوط به نظام مدیریت کیفیت یادشده در ماده ۱۷؛

ج) مستندات مربوط به تغییراتی که توسط نهادهای ارزیابی انطباق (notified bodies) تأیید شده‌اند، در صورت وجود؛

د) تصمیم‌ها و سایر اسنادی که توسط نهادهای ارزیابی انطباق صادر شده‌اند، در صورت وجود؛

هـ) اعلامیه انطباق اتحادیه اروپا (EU declaration of conformity) یادشده در ماده ۴۷.

۲. هر یک از دولت‌های عضو اتحادیه اروپا باید شرایطی را تعیین کنند که بر اساس آن، مستندات مذکور در بند (۱) تا پایان دوره‌ی ده‌ساله‌ی یادشده، در اختیار مراجع صلاحیت‌دار ملی باقی بماند در مواردی که عرضه‌کننده یا نماینده‌ی مجاز او که در قلمرو آن کشور مستقر است، ورشکسته شود یا فعالیت خود را پیش از پایان آن دوره متوقف کند.

۳. عرضه‌کنندگانی که مؤسسات مالی مشمول الزامات حاکم بر حاکمیت داخلی، ترتیبات یا فرایندها طبق قوانین خدمات مالی اتحادیه اروپا هستند، باید مستندات فنی خود را در چارچوب مستنداتی نگهداری کنند که بر اساس همان قوانین مالی اتحادیه ملزم به نگهداری آن هستند.
 

🔹 تحلیل و تفسیر ماده ۱۸ (نگهداری مستندات)

بند ۱ – الزام به نگهداری مستندات فنی و مدیریتی به مدت ده سال

در این بند، قانونگذار اتحادیه اروپا عرضه‌کننده‌ی سامانه‌های هوش مصنوعی پرمخاطره را موظف می‌کند که کلیه مستندات کلیدی مربوط به سیستم را تا ۱۰ سال پس از عرضه یا بهره‌برداری نگه دارد.

این مستندات شامل:
مدارک فنی طراحی و توسعه (طبق ماده ۱۱)،
اسناد مدیریت کیفیت (طبق ماده ۱۷)،
تغییرات تأییدشده توسط نهادهای ارزیابی انطباق،
تصمیم‌های صادره از سوی این نهادها،
و اعلامیه انطباق اتحادیه اروپا (EU Declaration of Conformity) است.

📘 تفسیر:
هدف این بند ایجاد ردپای قانونی و فنی از کل فرایند توسعه، کنترل کیفیت، و ارزیابی انطباق سیستم است. این کار برای تضمین شفافیت، پاسخ‌گویی و قابلیت ممیزی (auditability) در صورت بروز خطا، خسارت یا شکایت از سامانه ضروری است. به بیان ساده، قانون می‌خواهد که عرضه‌کننده بعدها نتواند بگوید «مدارک را ندارم» یا «اطلاعات از بین رفته است».

بند ۲ – استمرار دسترسی مقامات حتی در صورت ورشکستگی یا تعطیلی شرکت

در این بند، قانونگذار به کشورها اختیار می‌دهد شرایطی وضع کنند تا اگر شرکت عرضه‌کننده منحل یا ورشکسته شد، مستندات همچنان در دسترس مراجع صلاحیت‌دار باقی بماند.

📘 تفسیر:
اینجا هدف حفظ دسترسی دائمی مقامات نظارتی و قضایی به اطلاعات حیاتی سیستم است، حتی اگر شرکت دیگر وجود نداشته باشد. برای مثال، اگر چند سال بعد از عرضه، خطایی در سامانه‌ای هوش مصنوعی (مثل تشخیص چهره یا تصمیم‌گیری پزشکی) کشف شود، نهادهای مسئول بتوانند به مستندات دسترسی داشته باشند تا مشخص شود چه کسی و چگونه مسئول است.
 

بند ۳ – استثنا برای مؤسسات مالی

این بند ناظر بر بانک‌ها و نهادهای مالی است. قانون می‌گوید اگر این مؤسسات طبق قوانین مالی اتحادیه اروپا از قبل موظف به نگهداری اسناد مشابه هستند، همان چارچوب کافی است و نیازی به ایجاد سیستم جداگانه نیست.

📘 تفسیر:
هدف این بند جلوگیری از تکرار و بوروکراسی غیرضروری است. چون مؤسسات مالی معمولاً دارای نظام مستندسازی و ممیزی سخت‌گیرانه هستند، قانون آن را کافی می‌داند.
 

⚖️ جمع‌بندی کلی ماده ۱۸

ماده ۱۸ یکی از مواد پایه‌ای در نظام مسئولیت و نظارت پس از عرضه (post-market monitoring) است. در واقع، این ماده ستون پشتی برای مواد ۱۱ (مستندات فنی) و ۱۷ (مدیریت کیفیت) محسوب می‌شود و تضمین می‌کند که اطلاعات حیاتی در کل چرخه عمر سامانه، قابل بازیابی، ممیزی و بررسی قانونی باقی بماند. این الزام از دید سیاست‌گذاری حقوقی، یکی از ابزارهای جلوگیری از ابهام در مسئولیت و پاسخ‌گویی در برابر آسیب‌های احتمالی ناشی از هوش مصنوعی است.


منبع: تهیه شده در واحد فناوری های نوین راسخون