حضرت امّالبنین(س) مظهر صبر، مادرِ قدرت
سالروز وفات حضرت امّالبنین علیهاالسلام نه صرفاً یادآوری شخصیتی تاریخی، بلکه بزرگداشت الگوی کامل صبر، معرفت و فداکاری است. بانویی که از لحظه ورودش به خانه امیرالمؤمنین علیهالسلام، راهی را انتخاب کرد که هر گام آن بر پایه صبر و شناخت عمیق از جایگاه ولایت بنا شده بود. او نیامد تا جای فاطمه زهرا سلاماللهعلیها را بگیرد؛ بلکه به گفته مورخان، با فروتنی گفت: من خدمتگزار فرزندان رسول خدا(ص) هستم. همین روحیه، آغاز شکلگیری شخصیتی شد که بعدها به «امّ الشهدا» و «بانوی صبر» شهرت یافت.حضرت امّالبنین علیهاالسلام با این نگاه قدم در خانهای گذاشت که مرکز نور اهلبیت علیهمالسلام بود. چهار فرزند رشید تربیت کرد که یکی از آنان، حضرت ابوالفضل العباس علیهالسلام، نماد وفاداری تاریخ شد اما نکتهای که کمتر مورد توجه قرار گرفته، این است که این تربیت در طول سالها با صبرِ فعال، اندیشه ورز و هدفمند صورت گرفت. صبری که فقط تحمل سختی نبود؛ بلکه نوعی شیوه زندگی، روش تربیت، هنر تصمیمگیری و ابزار رسیدن به قله قدرت بود.
قرآن کریم صبر را یکی از مهمترین ابزارهای ساخت قدرت در انسان میداند: «وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُکَ إِلَّا بِاللَّهِ» خداوند میفرماید: ای پیامبر! صبر کن که صبر تو جز به کمک خدا نیست. (نحل/۱۲۷) بنابراین صبر، اتصال به قدرت بینهایت خداست؛ انسانِ صابر تنها نیست، بلکه به منبع بیکران توانایی وصل است. امّالبنین علیهاالسلام نیز چنین بود؛ صبرش نه از روی ناتوانی، بلکه از جنس قدرت بود؛ مقاومتی که خداوند پشتوانه آن است.
همه مادران و همسران شهدا، این سنت امّالبنین علیهاالسلام را ادامه دادند. آنان با صبر، خانه را به مدرسه مقاومت تبدیل کردند؛ تربیت فرزندانی که در بزنگاههای بزرگ تاریخ، با تصمیمی آگاهانه و پرقدرت قدم در مسیر دفاع گذاشتند. امروز نیز جامعهای که در مسیر سختیها قرار دارد، بیش از هر زمان دیگر نیازمند این آموزه است:
صبر، شرط تولید قدرت است
در روایتی از امام صادق علیهالسلام آمده است: «الصَّبرُ مِن الإیمانِ بمَنزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ، فإذا ذَهَـبَ الـرَّأسُ ذَهَبَ الجَسَدُ، کذلکَ إذا ذَهَبَ الصَّبرُ ذَهَبَ الإیمانُ»؛ صبر براى ایمان ، به منزله سر است براى بدن. همچنان که اگر سر برود، بدن هم از بین مى رود، اگر صبر از کف رفت، ایمان نیز از کف مىرود.(اصول کافی، ج2، ص87) این روایت نشان میدهد که بدون صبر، ایمان حتی زنده نمیماند؛ همانگونه که بدون سر، بدنی وجود ندارد.
صبر؛ زیرساخت قدرت و مدیریت فکر
یکی از نکاتی که باید درباره صبر امّالبنین علیهاالسلام و مادران شهدا مورد توجه قرار گیرد، این است که صبر فقط برای تحمل درد نیست، بلکه برای درست فکر کردن است. انسان در حالت اضطراب، خشم، شتاب یا بحران ذهنی، قدرت تشخیص و تصمیمگیری ندارد. قرآن میگوید: «وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ»، از صبر و نماز یاری بجویید.(بقره/۴۵)چرا خداوند صبر را در کنار نماز، ابزار کمک معرفی میکند؟ زیرا صبر وضعیت ذهن را پایدار میکند. ذهن پایدار بهتر میبیند، بهتر تحلیل میکند و بهتر تصمیم میگیرد. امّالبنین علیهاالسلام در روزهای پراضطراب پس از حادثه کربلا، با صبری شگفتانگیز توانست خانهاش را به پایگاه انتقال پیام عاشورا تبدیل کند. او اگر تنها داغ دیدهای میبود که در غم فرو میرفت، نمیتوانست نقش رسانهایِ پس از عاشورا را ایفا کند اما او با آن صبر توانست حقیقت را زنده نگه دارد.
ابوالفرج اصفهانی نقل میکند: «وکانت ام البنین ام هؤلاء الاربعه الاخوه القتلی تخرج الی البقیع فتندب بنیها اشجی ندبه و احرقها فیجتمع الناس الیها یسمعون منها فکان مروان یجی فیمن یجیئ لذلک فلا یزال یسمع ندبتها ویبکی…» ام البنین علیهاالسلام مادر این چهار برادر شهید، دائماً به بقیع میآمد و چنان با ناله جانسوز ندبه و گریه میکرد که مردم جمع میشدند و مروان میآمد وتا زمانیکه صدای او را میشنید گریه میکرد. صبر، مسیر روشن میسازد.
مرحوم شیخ عباس قمی مینویسد: «ام البنین علیهاالسلام مادر جناب عباس در ماتم او و برادران اعیانی او بیرون مدینه در بقیع میشد و در ماتم ایشان چنان ندبه و گریه میکرد که هر که از آنجا میگذشت گریان میگشت؛ گریستن دوستان عجیب نیست، مروان بن حکم که بزرگترین دشمن خاندان نبوت بود، چون بر امالبنین علیهاالسلام عبور میکرد از اثر گریه او گریه میکرد؛ کانت تخرج الی البقیع کل یوم وتحمل عبیدالله بن العباس معها فیجتمع اهل المدینه لسماع رثائها و فیهم مروان بن الحکم...»
اشک و صبر حضرت امالبنین علیهاالسلام، ذهن خودشان را از آشفتگی نجات میداد و ذهن دشمن را که آن زمان مروان در رأس آنان بود آشفته میکرد. بههمین دلیل است که میگوییم صبر، قدرت میسازد. وقتی انسان صبر میکند، در حقیقت فرصت یا زمان کافی برای تبدیل آشفتگی به روشنبینی فراهم میشود و این همان لحظهای است که فرد میتواند تصمیمهایی بگیرد که آینده را تغییر میدهد. خداوند در قرآن وعده میدهد که صابران قوت میگیرند: «إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرینَ»(بقره/۱۵۳) وقتی خدا با صابران است، یعنی قدرت بیکران کنار آنهاست.
همسران و مادران شهدا نیز همین مسیر را پیمودند. آنان در روزهای دلهرهآور جنگ، هنگامی که بزرگترین نگرانیها خانهشان را فرا گرفته بود، با صبر آرامشی آفریدند که هم خودشان را نجات داد و هم فرزندانشان را از لغزش حفظ کرد. صبر کردن به معنای ساکت و بیعمل بودن نیست بلکه یعنی اجازه بدهیم تصمیم از دلِ عقل و ایمان برخیزد، نه از دلِ ترس و خشم.
استمرار؛ عامل تبدیل صبر به قدرت پایدار
صبر اگر ادامهدار باشد، تبدیل به «استمرار» میشود؛ و استمرار، سرمایه قدرت است. امّالبنین علیهاالسلام فقط در حادثه کربلا صابر نبود؛ سالها پیش از آن، صبر و استمرار او در مدیریت خانواده، تربیت فرزندان و تحمل سختیها، پایه فداکاری آنان را شکل داده بود. قرآن صابرانِ مستمر را چنین وصف میکند: «وَالَّذینَ صَبَروا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِم... أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدّارِ»(رعد/۲۲) آنان که برای رضای خدا صبر میکنند، سرانجام نیکو دارند. استمرار یعنی: وقتی سختی میرسد، نایستیم؛ وقتی نتیجه دیر ظاهر میشود، ناامید نشویم؛ وقتی دیگران دست از تلاش میکشند، ما ادامه دهیم.سیره امّالبنین درس بزرگی است: قدرت از دلِ استمرار ساخته میشود، نه از کارهای مقطعی. این استمرار در مادران شهدا کاملاً مشهود است. آنها فقط روز شهادت فرزندشان صبر نکردند؛ سالها پس از آن، همچنان با صبر و وقار زندگی را ادامه دادند، پیام شهید را منتقل کردند و به جامعه استقامت آموختند.
در روایات، استمرار در صبر، ریشهساز قدرت معرفی شده است:
امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در حکمت 153 نهج البلاغه میفرمایند: «لَا یَعْدَمُ الصَّبُورُ الظَّفَرَ، وَ إِنْ طَالَ بِهِ الزَّمَانُ»؛ این گفتار حکیمانه خود اشاره به نکته مهمى مى کند که در همه فعالیت هاى فردى و جمعى تأثیرگذار است، مى فرماید: «شخص صبور (و با استقامت) پیروزى را از دست نخواهد داد، هرچند زمان طولانى بگذرد»; (لاَ یَعْدَمُ الصَّبُورُ الظَّفَرَ وَإِنْ طَالَ بِهِ الزَّمَانُ).
.jpg "حضرت ام البنین(س) الگوی مادران و همسران شهدا")
حقیقت صبر همان استقامت است
استقامت در برابر موانع وصول به مقصد و پیمودن راه طولانى وصول به هدف و استقامت در برابر دردها و رنج ها و کار شکنى هاى این و آن. تا چنین استقامتى در انسان نباشد به جایى نمى رسد، زیرا طبیعت زندگى دنیا این است که با مشکلات آمیخته شده و غالباً در کنار گل ها خارهایى است و در کنار عسل ها نیش زنبورانى. تاریخ نیز بارها و بارها نشان داده است که پیروزى ها در انتظار افراد بااستقامت و صبور است. تا آنجا که این سخن به صورت ضرب المثل کوتاهى در میان همه معروف است. عرب ها مى گویند: «مَنْ صَبَرَ ظَفَرَ» و فارس ها مى گویند: صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند؛ بر اثر صبر نوبت ظفر آید. استمرار یعنی: هر روز یک قدم کوچک، اما بدون توقف. چنین قدمهایی کوه را میشکافند.صبر و مقاومت؛ دو بال قدرت اجتماعی
قرآن کریم صبر را در کنار «مقاومت» و «تقوا» قرار میدهد تا نشان دهد صبر فقط فردی نیست، بلکه قدرت جمعی ایجاد میکند. «یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا» (آلعمران/۲۰۰) خداوند ابتدا میفرماید: «صبر کنید»، سپس میگوید: «با همدیگر صبر ورزید»، و در پایان میفرماید: «در موضع خود پایدار بمانید.»این سه مرحله، فرمول ساخت یک جامعه قدرتمند است:
۱. صبر فردی
۲. صبر جمعی
۳. مقاومت و پایداریِ میدانی
امّالبنین الگوی صبر فردی بود. فرزندانش الگوی صبر میدانی شدند. خاندان امیرالمؤمنین پس از عاشورا الگوی صبر جمعی بودند. مادران و همسران شهدا نیز در عصر ما، این سه مرحله را تکرار کردند و به جامعه آموختند که قدرت از دلِ صبر و مقاومت متولد میشود.
در روایتی از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله آمده است: «أفْضَلُ الجِهادِ مَن أصْبَحَ لا یَهُمُّ بظُلْمِ أحدٍ»؛ برترین جهاد، جهاد کسى است که صبح خود را با این نیت آغاز کند که به احدى ستم روا ندارد.(المحاسن، ج۱، ص۲۹۲) این روایت، صبر را بالاتر از جهاد نظامی معرفی میکند. زیرا جامعهای که در آن مردم صبور و مقاوم باشند، هیچ دشمنی نمیتواند آن را از پا درآورد. در روزگار ما، مادرانی که خبر شهادت فرزندشان را شنیدند اما گفتند «خدا را شکر که فرزندم را قبول کرد»، مصداق این روایتاند. صبر اجتماعی یعنی همین: تبدیل درد به قدرت، نه به شکست و این همان کاری است که امّالبنین با اشکهای روشنگرش انجام داد؛ اشکی که دلها را بیدار کرد و شعله حق را فروزان نگه داشت.
جمعبندی؛ قدرتی که از مادران شهدا آغاز میشود
امروز بیش از هر زمان، جامعه ما نیازمند بازخوانی الگوی امّالبنین است؛ زیرا او نماد این حقیقت است که: صبر، قدرت میسازد؛ استمرار، قدرت را پایدار میکند؛ و مقاومت، قدرت را به ثمر میرساند. مادران و همسران شهدا نیز این مسیر را ادامه دادهاند. آنان با صبر، به فرزندانشان روحیه جهاد آموختند؛ با استمرار، راه آنان را زنده نگه داشتند؛ و با مقاومت، امروز ستونهای هویت جامعهاند.آیات و روایات درباره صبر، فهم ما را از این مسیر کامل میکند. صبر اتصال به قدرت خداست. صبر پایه ایمان است. صبر ابزار درست فکری است. صبر و مقاومت همراهند. استمرار صبر، انسان را شکستناپذیر میکند. وفات حضرت امّالبنین علیهاالسلام یادآور این است که زنانی در تاریخ بودهاند که با صبرشان جهان را تغییر دادند و امروز نیز مادران و همسران شهدا وارثان همین راهاند؛ زنانی که با دستان خالی اما دلهای بزرگ، سربازانی ساختند که امنیت و عزت کشور را تضمین کردند. این روز فرصتی است برای تکریم آنان—نه از سر عادت، بلکه از سر معرفت. قدر این زنان را دانستن، در حقیقت قدرِ امنیت، ایمان و آینده خودمان را دانستن است.
.jpg "چگونه رسوب آب را از بین ببریم؟")
