شاعران وشعرامام
سیرشعرامام(ره)به سمت عرفان بود
کسانی که به راحتی نمی توانند با کتاب «چهل حدیث»امام (ره)ارتباط برقرار کنند،شعرهای امام(ره)در این زمینه راه گشاست وآن ها می توانند به زبان هنر،با مفاهیم عرفانی آشنا شوند.از این رو،می توانیم به کاربردشعر پی ببریم.حافظ هم ازاین زبان برای بیان اندیشه های عرفانی بهره برده است وبسیاری ازافراد به یاری این زبان،با اندیشه های وی آشنا شده اند وبه راحتی می توانند مفهوم های عرفانی را درک کنند.به جرئت می توان گفت که حتی رهبری هم برای حضرت امام(ره)کوچک بود.ازصدر اسلام تا امروز کسی به این جامعیت نبوده که در همه زمینه ها سرآمد باشد،زمینه های سیاسی،اجتماعی و... .البته ما داشته ایم روحانیانی را که بسیار توانا وبا نفوذ بودند،ولی نظیر امام(ره)را نمی توانیم بیابیم که در همه حوزه هاسرشناس وسرآمد باشدودر دل همگان جایی برای خود باز کند.ساده زیستی ونوع برخورد ایشان بسیارمؤثر بود.ایشان با رفتارشان توانستند بسیاری از مردم جهان را جذب کنند،حتی مردمی که اورا ندیده بودند.
اشعارامام هدایت گربود
امام(ره)جزو رهبران سیاسی ومذهبی جهان بودند وبزرگ ترین انقلاب قرن را رقم زدند.از این رو،شعرهای شان برای ایرانیان وجهانیان مهم است و مهم نیست چه زمانی اشعارشان منتشر شد.اگر پیش ازرحلت امام(ره)آثارشان چاپ می شد،همان تأثیری را داشت که پس از رحلت ایشان منتشرشد.مهم انتشار شعرهای امام(ره)است.زمان آن اصلاً مهم نیست.
همین که آثارامام به دست مخاطبان ایرانی وجهانی ایشان رسید،ارزش دارد.خیلی ها روی شخصیت امام مطالعه می کنند و به کالبد شکافی شخصیت ایشان می پردازند.اواین رو،برای این افراد دسترسی به شعرهای ایشان بسیارمهم است.شعر پیش از انقلاب ،محتوای روشن واثرگذاری نداشت.خصوصیاتی که مابرای شعر انسان سازبرمی شماریم ،درشعرقبل ازانقلاب جایگاهی نداشت.ما از نظرمحتوایی بااین ضعف روبه روبودیم .ازاین رو،انقلاب ایران که مبتنی بر ارزش های اسلامی وانسانی بود،روی شعراثرگذاشت وبه آن محتوایی ارزنده وارزش مند بخشید.
هر شاعری قالبی را برای سخن گفتن برمی گزیند،ولی قالبی که امام برای خود برگزید ،قالب رباعی وغزل بود.این دوقالب با توجه امام به محتوا بیشتر نظرداشت،قالب های مناسبی برای ارتباط برقرار کردن با مخاطب بود.بسیاری از وقت ها براساس محتوا،قالب انتخاب می شود.شما اگر بخواهید شعر حماسی بگویید ،بهتر است ازقالب مثنوی بهره ببرید.البته بخشی ازانتخاب رباعی وغزل،به خاطر سلیقه امام بوده است.
امام(ره)جزو سیاست مدارانی بود که از راه شعربا مخاطبش ارتباط برقرار می کرد.ایشان در دوره های گوناگون با افراد مختلف،بازبان های متفاوت سخن می گفت ونظرشان را ارائه می داد.این خصوصیت انسان های جامع است.
خیلی ها بعد از انقلاب بر این باوربودند که شعر دیگرجایگاهی در نظام جمهوری اسلامی ندارد،ولی وقتی با امام شاعر روبرو شدند،دریافتند شعرهم می تواند به حیاتش ادامه دهد.
امام،سیاست مداری که شعر می سرود
مجموعه آثارامام(ره)به چند دسته تقسیم می شود.یک دسته ازآثارامام برای همه قابل استفاده است،ولی دسته دیگر مخصوص خواص است وتنها کسانی که درسطح خاصی ازآگاهی وشناخت قرار دارند،می توانند استفاده کنند.همه از کتاب جهاد اکبرایشان می توانند بهره ببرند،چرا که زبانی ساده دارد.کتاب حاشیه برفصوص الحکمه ابن عربی،که از بزرگ ترین کتاب های عرفانی است،تنها مخصوص کسانی است که سیر وسلوک داشتند وبا مبانی عرفان آشنا هستند.
برخی ازآثارامام پس از رحلت ایشان چاپ شد.به این دلیل که امام ،زمان حیات مایل به چاپ آن ها نبودوبرخی دیگر،آن زمان کشف نشده بودند.همان طورکه تعدادی ازنوارهای امام پس از سال ها درزیرزمین خانه ایشان درنجف پیدا شد.ازجمله آثاری که پس از رحلت امام چاپ شد،اشعار ایشان بودکه پسروعروس امام این اشعار را جمع آوری وچاپ کردند.
امام(ره)نه داعیه شاعری داشت ونه به صورت جدی به شعرسرودن می اندیشید.به همین دلیل وقت زیادی برای سرودن صرف نمی کرد.اشعارامام چند وجه دارد.اول این که ایشان از غزل سرایان بزرگ ایران ،به ویژه ازحافظ الهام گرفته ودرکنار آن با مولانا وسعدی نیز انس داشته است.ایشان ازشاعران عرب به ویژه محی الدین عربی نیزاثر پذیرفته اند.
شعر عرفانی امام،گزارش تجربه های عارفانه امام است.امام اطلاعات عرفانی ندارد،بلکه گزارشی ازسفرخودبه سمت محبوب وکشف وشهودهای خود را ارائه داده است.ازاین رو،اشعار ایشان روان واثرگذار است.
امام سیاست مداری بود که شعر نیز می سرود واین موضوع نشانه روح ظریف ولطیف آن حضرت است.انسان ها زمانی که بزرگ می شوند،هم صلابت شمشیر را دارند وهم لطافت حریر را .آن رهبر بزرگ،زمانی که به ظلم وستم می رسید،سخنان توفنده ای داشتند که نشانه صلابت وقاطعیت ایشان بودو این دو در کمتر کسی جمع می شود.
امام برتر ازاین بود که خودش را شاعر بداند
امام(ره)شخصیت معنوی وروحانی اش برتر از این حرف ها بود که خودش را شاعر بداندو شعرهایش را مطرح کند.حضرت امام(ره)شاگرد قرآن است،برای شاگرد قرآن که ازآموزه های الهی سود جسته وفیض برده ،مهم نیست بگوید من شعر سروده ام ،چرا که برای امام شعر چیز کوچکی بود.ازاین رو،پس از رحلت شان دیوان اشعار ایشان چاپ شد.
امام راحل شعری دارد که می فرماید:
شاعر اگرحافظ شیرازی است
کار من وتو همه بازی است
از این رو،شعر برای امام یک تفنن بود.امام برای شاعری شعر نمی گفت.به همین دلیل هم بعد ازرحلت ایشان آثارشان منتشر شد.
زبان امروز با زبان امام فرق هایی دارد.برای نمونه غزل های امام خمینی(ره)با رهبرمعظم انقلاب که هر دو مجتهدند،فرق هایی دارد که این نشان می دهد زبان امام زبانی کهن بوده است.کسانی می توانند درباره محتوای اشعار ایشان نظربدهند که هم شأن وهم مرتبه امام هستند.البته ما ازنظرشعری لذت می بریم ،وقتی شعرایشان را می خوانیم ،ولی نمی توانیم درباره محتوای شعرهای ایشان چیزی بگوییم ودیگران باید در این باره سخن بگویند.البته شرح هایی هم درباره اشعارایشان نوشته شده است.
بهترین قالبی که در ادبیات ایران زمین است،غزل است.اگرکسی بخواهد شاعری خودش را تثبیت کند،درغزل می تواند چنین کاری بکند.البته اگرکسی بخواهد سخن گفتن خویش را نشان دهد،باید ازقالب رباعی سود بجوید.در جهان ادبیات ،حافظ وسعدی،سرشناس ترین افراد درزمینه غزل سرایی اند وخیام وبابا فغانی در زمینه رباعی معروف اند.رباعی هایی که من ازامام دیده ام ،مربوط به خود امام است.دررباعی ،امام بحث های فلسفی را ارائه کرده است ودرغزل همین بحث را به شکل گسترده ای مطرح می کند.
امام سیاست مداری مسلمان بود.از این رو دیانت وسیاستش یکی بود.ایشان فرزند مکتبی است که قطب آن امیرمؤمنان،علی(ع)است.حضرت در کارزار،دلاورمردی نمونه بود ودرعالم شعر،شاعری توان مند.امام علی(ع)دیوان شعری دارند که معروف ومشهور است.امام هم فرزند امام علی(ع)است.ازاین رو،طبیعی است که مانند ایشان ،سیاست مداری شاعر باشند.ابعاد مختلف انسانیت در ایشان ظهور کرده بود.ما وقتی به شخصیت های سیاسی می نگریم ،می بینیم همه شان تک بعدی اند.ازاین رو،امام جاذبه ودافعه داشت واین ویژگی را هر کسی ندارد.برای همین هم با دیگر سیاست مداران جهان فرق داشت.
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
