بچه‌هاي کم‌شنوا بد حرف مي‌زنند

اختلال يادگيري در کودکان علت‌هاي متعدد و متفاوتي دارد. بخش قابل‌توجهي از‌ اين اختلالات مربوط به عفونت‌هاي ناشناخته گوش مياني در سال‌هاي اوليه زندگي است. اين عفونت‌ها قابل پيشگيري‌اند و شناخت آنها براي والدين‌ خالي از فايده نيست.
اصولا 3 سال اول زندگي هر کودک سالمي، دوران زبان‌آموزي يا شکل‌گيري گفتار است و گفتارش تقريبا آينه تمام‌نماي شنوايي اوست. يکي از شايع‌ترين علل ويزيت کودکان توسط پزشکان در 3 سال اول زندگي، عفونت‌هاي گوش مياني است. اين مشکل اگر به خوبي تحت تشخيص و درمان قرار نگيرد، سبب ايجاد کم‌شنوايي خواهد شد. در اين رابطه ، گفت‌وگويي داشته‌ايم با دکتر نعيمه دانشمندان، جراح و متخصص گوش،گلو و بيني و عضو مرکز تحقيقات توانبخشي اعصاب کودکان دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي.
خانم دکتر! خوب شنيدن و خوب حرف زدن کودکان تا چه حد اهميت دارد؟
تقريبا تمام کودکاني که خوب نمي‌شنوند قادر نيستند خوب حرف بزنند و کاستي‌هاي متعددي در توليد کلمات، جمله‌بندي و در نهايت در دستور زبان از خودشان نشان مي‌دهند. از طرفي چون اين کودکان خوب نمي‌شنوند، گفتار گوينده را به طور کامل و درست دريافت نمي‌کنند. اين امر باعث مي‌شود درک درستي از آنچه گفته شده، نداشته باشند. به عبارت ديگر، خوب نشنيدن سبب درست درک نکردن مفاهيم مي‌شود. عدم درک نيز به خودي خود سبب اختلال در رشد شناختي و سپس اختلال در يادگيري خواهد شد. به خوبي روشن است که با پيش آمدن چنين فرآيندي که حاصل بد شنيدن و بدحرف زدن و خوب ياد نگرفتن است، آينده کودک چگونه تحت تاثير قرار مي‌گيرد. اين در حالي است که با تشخيص به موقع و پيگيري کافي عفونت‌هاي تحت حاد گوش مياني مي‌توان از کم‌شنوايي‌هاي ناشي از آن پيشگيري و به رشد شناخت و يادگيري کودکان کمک کرد.

چه علايمي مي‌تواند والدين را از عفونت‌ گوش مياني کودکشان آگاه کند؟
 

عفونت‌هاي گوش مياني به 2 حالت خودشان را نشان مي‌دهند. حالت اول، عفونت‌هاي حاد و ناگهاني گوش مياني است که با سروصدا همراه هستند و معمولا ناشناخته نمي‌مانند زيرا کودک از گوش درد شديد شکايت داشته و توجه والدين را به مشکل خود جلب مي‌کند. اين نوع عفونت اغلب درمان مي‌شود. حالت دوم، عفونتي است که با تجمع مايع غليظي در گوش مياني يعني در پشت پرده گوش همراه است. اين مايع اغلب به دنبال درمان ناکافي عفونت حاد يا پيشگيري ناکافي از آن ايجاد شده و مي‌تواند براي ماه‌ها باقي بماند. تجمع اين مايع غليظ، مانع خوب شنيدن يا درست شنيدن کودک مي‌شود.

گفتيد عفونت‌هاي حاد را به راحتي مي‌شود تشخيص داد و درمان کرد. پس منظورتان از درمان ناکافي در اينجا چيست؟
 

کليد معما همين است! درمان ناکافي معمولا از طرف والدين صورت مي‌گيرد و اين وقتي است که پزشک يک دوره درمان 7 تا 10 روزه و حتي گاهي 14 روزه را توصيه مي‌کند ولي با مصرف چند روز‌ آنتي‌بيوتيک و تخفيف يافتن يا از بين رفتن گوش‌درد، بقيه دارو يا به‌طور نامرتب مصرف مي‌شود يا اغلب ادامه پيدا نمي‌کند. اين مساله باعث مي‌شود تا اندازه‌اي از قدرت و فعاليت ميکروب کاسته شود ولي کاملا از بين نمي‌رود. گاهي بسته به شرايط کودک، ميزان قدرت دفاعي‌ او و شرايط خاص فيزيکي لوله تهويه گوش مياني‌اش که شيپور استاش نام دارد، ممکن است عفونت با دفاع بدن کنترل شود و بيماري خاتمه يابد. گاهي هم مساله اينجا تمام نمي‌شود و درمان ناکافي عاملي مي‌شود براي باقي ماندن التهاب در گوش مياني. در اين‌صورت ترشح مايع مخاطي از يک طرف و دفع نشدن اين مايع از طرف ديگر مشکلاتي را به همراه خواهد داشت.

علايم اين حالت (حاد) با حالت اول (تحت‌حاد) چه تفاوتي دارد؟ چگونه والدين به آن مشکوک شوند و بفهمند مساله با سيستم دفاعي کودک تمام شده يا هنوز به‌صورت تجمع مايع در گوش مياني ادامه دارد؟
 

متاسفانه اين حالت علايم قابل‌توجهي مانند تب و گوش‌درد ندارد و فقط کم‌شنوايي خفيف تا متوسطي را به همراه خواهد داشت. تشخيص اين کم شنوايي هم در زندگي امروزه و به کار گرفتن وسايل سرگرم‌کننده پرسروصدا، جلب توجه نمي‌کند و فقط تعداد بسيار کمي از والدين متوجه اين عدم توجه کودک به صداهايي با شدت معمولي مي‌شوند. به‌عنوان نمونه والدين مي‌بينند که بايد چند بار کودکشان را صدا کنند تا او پاسخ دهد يا وقتي برنامه‌اي با شدت صداي معمولي از تلويزيون پخش مي‌شود کودک مرتب اصرار مي‌کند صداي تلويزيون را بلندتر کنند يا نزديک تلويزيون مي‌نشيند. از اينکه بگذريم بيشتر والدين هم عادت دارند يا بلند صحبت کنند يا تلويزيون را با صداي بلند گوش دهند. براي نمونه تلويزيون روشن است و برنامه‌اي پخش مي‌شود و اغلب مادر که در آشپزخانه مشغول آشپزي است نيز مي‌خواهد از شنيدن برنامه‌هاي تلويزيون بي‌بهره نماند و صداي تلويزيون را در حدي تنظيم مي‌کند که خودش در آشپزخانه بشنود. از طرفي کودک در هال مشغول بازي است و تلويزيون را هم با اين حد از بلندي صدا مي‌شنود، پس اين کودک از همان سال‌هاي اول زندگي با سروصداي زياد روبه‌رو است و به آن عادت مي‌کند.

حالا اگر اين کودک در 2 سالگي با چنين پيامدي از عفونت گوش روبه‌رو باشد، چگونه توجه والدين را جلب مي‌کند؟
 

همه اين عوامل و تشخيص ندادن مشکل توسط والدين باعث مي‌شود مرحله دوم يا تحت حاد ادامه يابد و حتي کودک وارد مرحله سوم يا مرحله مزمن ‌شود؛ مرحله‌اي که کم‌شنوايي پايدار را به دنبال خواهد داشت.

درمان تجمع مايع در گوش مياني به چه شکلي انجام مي‌شود و چقدر زمان مي‌برد؟
 

عفونت حاد گوش مياني به طور طبيعي يک دوره التهابي 2 تا 3 هفته‌اي را طي مي‌کند. در حالي که اغلب 3 تا 6 هفته زمان لازم است تا گوش مياني به حالت طبيعي برگردد. اگر در اين مدت وضعيت گوش مياني و به خصوص حرکت پرده گوش به حالت طبيعي درنيايد درمان‌هاي دارويي لازم تا 12 هفته ادامه مي‌يابد و اگر باز هم شرايط گوش طبيعي نبود گاه لازم است مداخله جراحي صورت بگيرد و مايع خارج شود. البته خوشبختانه در اکثر موارد اگر درمان کودک به طور صحيح پيگيري شود کار به جراحي نمي‌کشد و مساله با درمان طبي حل مي‌شود. نکته حايز اهميت اين است که اگر درمان يک گوش‌درد و ترشح مايع در گوش مياني حدود 10 تا 12 هفته طول کشيد بايد به عامل مساعد‌کننده بروز عفونت گوش مياني توجه کرد و آن را کنترل کرد وگرنه اين کودک با هر سرماخوردگي، مستعد ابتلا به عفونت گوش مياني است. تکرار اين عفونت‌ها نه تنها در دوره بيماري به شنوايي کودک و شکل‌گيري گفتار صحيح او صدمه مي‌زند بلکه ممکن است آسيب‌هاي جدي‌تري را نيز متوجه ساختار گوش مياني کرده و هدايت اصوات را در آن مختل کند.

در ابتداي صحبت‌هايتان گفتيد کودکاني که خوب نمي‌شنوند، قادر نيستند خوب حرف بزنند. چرا؟
 

قبل از آنکه وارد اين بحث شويم بايد ابتدا توجه شما را به يک مساله اساسي جلب کنم. بد شنيدن و کم‌شنيدن يک فرد بالغ در يک دوره مثلا 12هفته‌اي به هيچ‌وجه مشکل‌آفرين نيست تا در يک کودک که در دوره زبان‌آموزي قرار دارد. براي اينکه اين شکاف عميق در مقايسه بين شما و يک کودک زبان‌آموز را کم کنيم شما را هم مانند او بايد در دوره زبان‌آموزي قرار دهيم تا در اين شرايط تاثير کم ‌شنيدن و بد شنيدن را تجربه کنيد.

چطور؟
 

تصور کنيد در حالي که زبان مادري شما فارسي است مي‌خواهيد زبان ديگري مانند زبان انگليسي را نيز ياد بگيريد. يک مدرس انگليسي‌زبان در حالي که شما دچار کم‌شنوايي خفيف تا متوسطي مثل گرفتگي گوش در جريان يک عفونت گوش مياني شده‌ايد، به شما درس مي‌دهد. آيا از کلمات انگليسي که او مي‌گويد همان‌قدر مي‌فهميد و ياد مي‌گيريد که از گفتار دوستتان که در همين شرايط با شما فارسي صحبت مي‌کند؟ آنچه مسلم است نه. شما نه تنها کلمات انگليسي‌ را که خوب نمي‌شنويد ياد نمي‌گيريد (اختلال رشد زبان انگليسي در شما) بلکه مفهوم آن متني را هم که به انگليسي بيان شد کاملا درنمي‌يابيد (کاهش درک مفاهيم) و درنهايت اگر اين جلسه‌هاي درس با اين شرايط شما ادامه بيابد، زبان انگليسي را خوب ياد نمي‌گيريد (اختلال يادگيري). اين يک نمونه تطبيقي است براي درک اينکه کم‌شنيدن يک کودک در دوره زبان آموزي چه تاثيري بر رشد گفتار، رشد شناخت و در نهايت رشد يادگيري او بر جاي خواهد گذاشت.

توصيه شما براي پيشگيري از اين عارضه چيست؟
 

همان‌طور که گفتم، بايد شرايط محيطي سالمي در خانواده فراهم باشد؛يعني هم استفاده از وسايل سمعي‌بصري با بلندي صداي مناسب و هم توجه به واکنش‌هاي کودک. بنابراين:
• با صدايي که بلندي مناسبي دارد با يکديگر صحبت کنيد.
• در محيطي آرام و با شدت معمولي حدود 40 تا 50 دسي‌بل از وسايل سرگرم کننده سمعي‌بصري استفاده کنيد و در فاصله مناسبي از آنها قرار بگيريد.
• در محيط آرامي که فراهم کرده‌ايد به واکنش کودکتان به محرکات صوتي توجه کنيد.
• در صورت بروز عفونت گوش مياني درمان و پيگيري کافي را در پيش بگيريد.
• به دير حرف‌زدن و بدحرف زدن کودکان‌تان اهميت بدهيد و بهبود آن را صرفا به گذشت زمان موکول نکنيد.
• سعي کنيد ابتدا از سلامت گوش کودک خود و سپس از خوب شنيدن او اطمينان حاصل کنيد و به ياد داشته باشيد فقط عده بسيار کمي از کودکان باوجود اينکه از سلامت کافي برخوردارند ديرتر از معمول صحبت مي‌کنند که احتمالا جنبه ارثي دارد.

منبع:www.salamat.com
/ع