یادگیری و مطالعه ی هدفمند نیز مثل بسیاری از فعالیت ها و امور جاری نیازمند فراگیری و مهارت لازم است هم چنان که برای بهتر زیستن نیازمند به کسب مهارت های زندگی اعم از تصمیم گیری، خلاقیت، کنترل خشم و... هستیم.
برای بهتر و مؤثرتر آموختن نیاز باید خود را علوم و فنون مربوطه مجهز کنیم، چرا که بهترین ساعات، روزهاو سال های زندگی را به صورت رسمی و غیر رسمی درگیر آموزشگاه و آموختن هستیم.
هر دانش آموزی مایل است که مهارت های خود را برای رسیدن به موفقیت تحصیلی بهبود بخشد. چون داشتن مهارت های تحصیلی به دانش آموزان کمک می کند تا با بهره گیری ازدانش و مهارت های تحصیلی توانایی خودشان را ارتقا بخشند و در نتیجه معدل درسی آنان بالاتر رود.
مهارت اول؛ مهارت برنامه ریزی
برنامه ریزی فعالیتی مستمر و منطقی است که در آن هم هدف و هم بهترین راه رسیدن به هدف تبیین شده است.
اصول مهارت برنامه ریزی
ـ برای برنامه ریزی تمام جوانب کار مطالعه را بسنجید و نقاط قوت و ضعف تان را در هر درس مشخص کنید.
ـ سعی کنید برنامه ای که تدوین می کنید ساده و قابل اجرا باشد. یک برنامه پیچیده و مشکل که تمام وقت شما را در طول روز به طور کامل پر کند، برای شروع کار مناسب نیست.
ـ خوب است در برنامه خود ساعات آزاد هم بگذارید چراکه بسیار پیش می آید شما در طول روز با موارد و کارهای پیش بینی نشده روبه رو شوید که قبلا زمانی برای آنها در نظر نگرفته اید.
ـ در جدول برنامه ریزی خود زمان کافی برای خواب و استراحت بگنجانید. حتی در شلوغ ترین و فشرده ترین روزهای کاری خود نیز استراحت و خواب کافی داشته باشید.
ـ سعی کنید برنامه ریزی شما متنوع باشد. دروس مختلف را به تناوب طوری در برنامه بگنجانید که مطالب یکنواخت و مشابه به دنبال هم قرار نگیرند.
ـ چنانچه جهت آمادگی امتحانات برنامه ریزی می کنید، برنامه ریزی شما باید به گونه ای باشد که تا قبل از زمان امتحان همه مطالب را خوانده باشید.
فواید یک برنامه ریزی خوب
ـ یک برنامه ریزی خوب به ما کمک می کند بهتر و سریع تر به هدفمان برسیم.
ـ برنامه ریزی باعث افزایش تمرکز می شود. وقتی برنامه ریزی می کنید یعنی ذهن شلوغ خود را مرتب می کنید و به این ترتیب یک گام بسیار مهم در مسیر موفقیت تحصیلی خود برمی دارید.
ـ برنامه ریزی باعث کاهش اضطراب و فشار روانی ما می شود. اگر ما با برنامه پیش برویم دیگر دلیلی ندارد نگران و مضطرب باشیم.
ـ برنامه ریزی باعث تقویت اراده و قدرت تصمیم گیری می شود. با یک برنامه ریزی مناسب یاد می گیریم برای به دست آوردن هر چیزی باید اراده کرد و قدرت تصمیم گیری داشته باشیم.
ـ برنامه ریزی موجب خودنظم بخشی است. انسان منظم یعنی انسانی که برنامه داشته و برای انجام هر کاری زمان و مکان خاص را در نظر دارد.
ـ با برنامه ریزی، زمان را ذخیره می کنید. ما برای استفاده درست از زمان ناگزیر به برنامه ریزی هستیم. با برنامه ریزی، شما زمان را ذخیره می کنید و می توانید کارهای خود را با توجه به اولویت بندی انجام دهید.
اگر بتوانید در زندگی تحصیلی خویش از یک برنامه ریزی مناسب تبعیت کنید و امور تحصیلی و روزمره ی خود را در قالب برنامه ای از پیش تعیین شده تعریف کنید، نه تنها موفقیت تحصیلی شما تضمین می شود بلکه به فنونی دسترسی پیدا می کنید که می تواند سایر ابعاد شخصی و اجتماعی زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده و ضریب آرامش و پیشرفت شما را در سایر عرصه ها ارتقاء بخشد.
نتایج سودمند برنامه ریزی عبارتند از:
1-روش مناسب برای پاسخ به نیازهای شما
امروزه نیاز اصلی ما موفقیت درسی است. بنابراین برنامه ریزی به ما کمک می کند تا بهتر و سریع تر به هدف مان برسیم. در واقع ما می توانیم با اصولی که در این زمینه یاد می گیریم راه های رسیدن به هر هدف و روش های تأمین هر نیازی را شناسایی کرده و سرانجام با بهره گیری از یک برنامه مناسب به نتیجه برسیم.
2-افزایش تمرکز
نبود تمرکز در مطالعه از مهم‌ترین دلایلی است که باعث کاهش بازدهی در هنگام مطالعه، نفهمیدن درس‌ها و در نتیجه مطلوب نبودن نتایج امتحانات می‌شود. شاید شما هم تا به حال خیلی از اینکه هنگام مطالعه یا درس خواندن حواستان پرت شده، رنج کشیده‌اید.
خیلی‌ها شکایت می‌کنند و می‌گویند موقع درس خواندن تمرکز ندارم. چه کنم؟ حواس پرتی یعنی تمایل ذاتی ذهن به درگیری و فعالیت و مشغول بودن!
بسیاری از ما گلایه می کنیم که تمرکز نداریم، یک درس را چندین بار می خوانیم ولی نمی توانیم نتیجه بگیریم. یکی از مهم ترین راه های افزایش تمرکز، برنامه ریزی است.
برنامه ریزی به ما کمک می کند تا افکارمان را منظم و آن ها را اولویت بندی کرده و نحوه ی رسیدن به آن اهداف و مقدار زمانی که قرار است به آن اختصاص دهیم را مشخص کنیم. بنابراین وقتی شما برنامه ریزی می کنید یعنی ذهن شلوغ خود را مرتب می کنید و به این ترتیب یک گام بسیار مهم در مسیر موفقیت تحصیلی خود برمی دارید.
3-کاهش اضطراب و فشار روانی
اگر ما با برنامه ریزی پیش برویم دیگر دلیلی ندارد که نگران و مضطرب باشیم. فرد مضطرب معمولاً توانایی استفاده از توانایی ها و آموخته های خود را از دست می دهد و حالتی در او ایجاد می شود که تعادل فیزیکی و روانی او متزلزل شده و نمی تواند روی موضوع خاصی مثل امتحان تمرکز کند. در نتیجه ترس و اضطراب او از نتیجه ی امتحان و عواقب آن افزایش می یابد و دچار اضطراب می شود.
4-تقویت اراده و قدرت تصمیم گیری
برنامه ریزی حاصل تلاش، مقاومت و ثمره ی فعل خواستن است. اگر از اراده ی قوی برخوردار نباشیم و نتوانیم در برابر عوامل تهدید کننده و در خواست های وسوسه انگیز مقاومت کنیم، یقیناً نمی توانیم موفق شویم. با برنامه ریزی کم کم یاد می گیریم که برای رسیدن به اهداف زندگی باید صبور باشیم و در برابر سختی ها مقاومت و تمرین کنیم چرا که برای به دست آوردن هر چیزی باید اراده و قدرت تصمیم گیری داشته باشیم.
5-خوش بینی به آینده
بدون تردید ایمان به پیروزی و رسیدن به هدف انگیزه ای بسیار قوی برای قدم نهادن در مسیر موفقیت است. فردی را تصور کنید که روی تکه چوبی در پهنه ی اقیانوس رها شده و با مرگ دست و پنجه نرم می کند، اگراین فرد اندیشه های یأس آلود را به ذهن خود راه بدهد.
قبل از آن که گرسنگی و تشنگی او را از پای در آورد مرده است و برعکس، کسی که روح بلندی دارد، به آینده امیدوار و به توانایی های خود ایمان دارد. به خدا توکل و با سختی های راه مبارزه می کند. خداوند نیز به این گونه افراد وعده ی کمک و پیروزی داده است.
6-نظم بخشی به کارها
یکی از ویژگی های انسان های موفق نظم در امور است. این سفارش در آموزه های دینی ما نیز بسیار تأکید شده است. انسان منظم یعنی انسانی که برنامه دارد، بنابراین برای انجام هر کاری زمان و مکان خاص در نظر دارد. نظم و انضباط میوه ی شیرین برنامه ریزی است.
معمولاً کسانی که عادت به مطالعه دارند، سعی می‌کنند تابع یک نظم و انضباط خاصی باشند؛ مثلاً هر روز یا هر شب وقت معینی را برای مطالعه انتخاب کرده و زمان مناسبی را برای پیدا کردن منابع و مراجع مطالعه صرف می‌کنند.
اگر زندگی‌نامه‌ی افراد موفق جامعه را مطالعه کنیم خواهیم دید که به این موضوع اهمیت خاصی داده‌اند.
بیان خاطره‌ای که نشانگر این موضوع است می‌تواند جالب و تأثیرگذار باشد:
«در مسافرت عید نوروز، اتفاقی با یکی از دوستان که در زمینه‌ی علمی و تحصیلی فرد موفقی هستند دیداری داشتیم، نکته‌ی جالب توجه برای من این بود که هر روز و در هر شرایطی ایشان ساعت 3 بعدازظهر 2 ساعت از جمع جدا شده و در گوشه‌ای آرام مشغول مطالعه می‌شد. حتی یک روز هوا بارانی بود جای مناسبی برای مطالعه پیدا نکرد و در داخل یکی از ماشین‌ها نشسته و دو ساعت مطالعه‌ا‌ش را انجام داد.»
از این افراد موفق زیاد داریم. اگر دانش‌آموزان از همان اوایل تحصیل به این موضوع توجه داشته باشند و دبیران نیز آنها را در این زمینه راهنمایی کرده و هم‌چنین اولیا با تشویق ایجاد انگیزه کنند، طی این مسیر برای دانش‌آموزان راحت خواهد بود و مطمئناً در آینده جامعه‌ی علمی موفقی خواهیم داشت.
7- تسهیل خود ارزیابی
خود ارزیابی یعنی کمی ایستادن و بررسی کردن کاری که انجام داده ایم. این مهارت به ما کمک می کند تا به موقع به محاسن و مشکلات فعالیتی که انجام داده ایم، پی ببریم. درنهایت اگر لازم باشد برای افزایش بازدهی کار و کاهش مشکلات، تغییراتی در برنامه مان ایجاد کنیم.
کسانی که اهل برنامه ریزی نیستند فرصتی برای بازبینی مسیر ندارند و بعضاً شکست ها و مشکلات خود را به منابع بیرونی ( دیگران) نسبت می دهند. مثلاً می گویند « فلان معلم بد درس می دهد»، «این چه مدرسه ای است که حساب و کتاب ندارد»، «تقصیرخانواده ام است، اگر مرا به فلان مدرسه می فرستادند چنین و چنان می شد»یا« خدادوستم را لعنت کند که مرا از درس می اندازد».
نکته پایانی
این که در آموزه های دینی ما نیز محاسبه و ارزیابی از خود بسیار تأکید شده، مثلاً این که در پایان روز قبل از خوابیدن به کارهایی که در طول روز انجام داده اید فکرکنید و سعی کنید با شناسایی نقاط ضعف و قوت خود، برای فردا بهتر باشید.
8-مدیریت زمان
وقت و زمان در زندگی، محدود و برگشت ناپذیر است. ما برای استفاده ی نادرست از زمان ناگزیر به برنامه ریزی هستیم، چرا که اگر برای اوقات روزانه ی خود برنامه نداشته باشیم به طور غیر مستقیم پذیرفته ایم که «هرچه پیش آید خوش آید».
بنابراین نداشتن برنامه و اتلاف وقت ارمغان این بی توجهی است. برنامه ریزی به ما کمک می کند که ما از وقت خود بهتر استفاده کنیم و کارها در کنترل ما باشند. با برنامه ریزی شما زمان را ذخیره می کنید و می توانید کارهای خود را با توجه به اولویت بندی انجام دهید.
بعضی ها فکر می کنند اگر بخواهند برنامه ریزی کنند زمان را از دست می دهند و کارهای شان انجام نمی شود، در حالی که دانشمندان معتقدند هشت دقیقه صرف زمان برای برنامه ریزی روزانه می تواند یک ساعت زمان را برای شما ذخیره کند!
* بخشی از این متن توسط آقای اردشیر کیانی تهیه شده است
منبع: تحریریه پرتال فرهنگی راسخون
