درد دل‌هاي دياليزي

گفتگو با دکتر فاطمه پوررضاقلي، متخصص نفرولوژي
اگر در خانواده‌تان بيمار کليوي داشته باشيد با برخي از مشکلات مخصوص اين مبتلايان آشنا هستيد. غذايي که براي آنها تدارک مي‌بينيد، روزهايي که قرار است به ديدارشان برويد و يا مسافرت‌هاي دسته‌جمعي‌تان همه تحت شعاع اين معضل قرار مي‌گيرد. براي رفع هرچه بهتر مشکلات بيماران دياليزي گفتگويي با خانم دکتر فاطمه پوررضاقلي استاد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي داشته‌ايم که از نظرتان مي‌گذرد.

چه‌جور بيماراني را دياليز مي‌کنند؟
 

وقتي کليه‌ها نمي‌توانند خون را به درستي تصفيه کنند و کارشان مختل مي‌شود، بايد از دستگاه (جانشيني) براي انجام اين کار کمک گرفت. دياليز درواقع همان جانشين است که به طور مصنوعي کار کليه‌ها را انجام مي‌دهد.

آيا دياليز هم انواع و اقسام دارد؟
 

بله. دياليز روش‌هاي متعددي دارد وگرنه خود دياليز در اصل روشي ثابت است. شيوه اين تصفيه خون که مدنظر ماست و براي ادامه حيات همه ما لازم است، در دياليز به دو گونه انجام مي‌شود. يکي، دياليز صفاقي و ديگري دياليز خوني است. در دياليز خوني،‌ بيمار هر هفته سه بار به مراکز دياليز مي‌آيد و هر بار به مدت چهار ساعت مي‌خوابد و با سوزن‌هاي مخصوص خون او را تصفيه مي‌کنيم. در دياليز صفاقي نيازي نيست بيمار به مراکز دياليز مراجعه کند و خودش در منزل مي‌تواند محلول دياليز را از طريق کاتتري که داخل بدنش گذاشته‌ايم، وارد کند و بعد از حدود چهار تا شش ساعت آن محلول را از بدن خارج کند. هر بار نيم ساعت وقت او گرفته مي‌شود. فرد مي‌تواند به کار و زندگي خود برسد و اگر دانشجو يا جراح است بدون اينکه کسي متوجه باشد، مانند ديگران مشغول به کار شود. اما نبايد فراموش کند که روزي چهار بار بايد اين کار را انجام دهد.

اين کاتتر که مي‌فرماييد کجا قرار گرفته است؟
 

در داخل شکم و زير ناف، داخل حفره شکمي است. از نظر ظاهري هيچ‌کس متوجه آن نخواهد بود. فقط يک پانسمان ساده روي شکم است. مي‌تواند در هنگام وارد کردن مايع دياليز، آن را بردارد و از طريق کاتتر به تصفيه خون کمک کند. از آن کاتتر چيزي بيرون نيست. فرد مي‌تواند حمام برود و زندگي عادي کند.

معايب دياليز صفاقي چيست؟
 

به هر حال هر روشي معايبي دارد. امکان گير کردن محلول وجود دارد. امکان عفونت، شايع‌ترين مشکل در بيماراني است که دياليز صفاقي دارند.
گذشته از صرف وقت و هزينه چند بار در هفته رفت و آمد، آيا دياليز خوني عيب ديگري نيز دارد؟
بله. به دليل اينکه سوزن‌هاي نسبتا درشتي براي تبادل خون وصل مي‌شود و بايد سه بار در هفته اين رگ‌گيري صورت بگيرد، به هر حال پوست آن ناحيه سخت مي‌شود و با درد و ناراحتي بيمار همراه است که اين امر در دياليز صفاقي وجود ندارد. درضمن، افت فشار، گرفتگي دردناک عضلاني و اينکه بايد چهار ساعت صاف و بي‌حرکت بخوابند، همه گوياي مشقت‌هايي است که در دياليز خوني وجود دارد.

براي حل اين مشکل در کشورهاي پيشرفته چه کرده‌اند؟
 

دستگاه‌ها و امکانات در کشورهاي توسعه‌يافته، جديد و مدرن است. از آن گذشته به دليل امکاناتي که دارند، افراد با برخي از مشکلات مانند تخت‌هاي به هم فشرده و فضاي ناکافي مواجه نيستند. تصور کنيد براي آنها تلويزيون و اتاق مناسبي باشد که فهرست غذا بياورند و فرد تصور کند در خانه خودش نشسته است. در اين صورت خيلي شرايط روحي‌اش با کسي که در تخت مجاور او فردي از درد فرياد مي‌کشد، متفاوت خواهد بود. حالا به اين مسايل، ترافيک و هزينه و اينکه هر روز بايد يک همراه با خود بياورد را نيز اضافه کنيد (80 درصد اين دياليزي‌ها به همراه نياز دارند چون با افت فشار و مشکلاتي مواجه‌اند).

پس دياليز صفاقي خيلي بهتر است. خب، چرا همه با اين روش دياليز نمي‌شوند؟
 

اگر فردي از نظر سطح فرهنگي يا از نظر توانايي در حدي باشد که نتواند اين کار را انجام بدهد، چطور؟ فرض کنيد با فردي رو به رو هستيد که چشمش خوب نمي‌بيند، دستش توانايي ندارد و يا کسي را در منزل ندارد که برايش اين کار را انجام بدهد. خيلي از مواقع بيماران ما طي مشاوره مي‌گويند اتاقي کوچک داريم که من و چهار فرزندم در آن زندگي مي‌کنيم. چطور شما انتظار داريد در اين فضاي محدود، محوطه‌اي را براي اين کار (وارد کردن محلول دياليز تحت شرايط استريل) اختصاص دهد؟

مشاوره اين بيماران چگونه صورت مي‌گيرد؟
 

وقتي فرد مبتلا به نارسايي کليه را به عنوان بيمار نيازمند درمان تشخيص داديم، وي را تحت مشاوره قرار مي‌دهيم.
اگر بيمار جوان باشد و يا توانايي انجام پيوند کليه را از هر حيث داشته باشد، ترجيح مي‌دهيم که دياليز انجام نشود و به طور مستقيم براي انجام پيوند برود. بيماراني که تحت دياليز نباشند و با عوارض دياليز درگير نشوند، از نظر نتيجه پيوند نيز مطلوب‌تر هستند. در مرحله بعدي با آنها گفتگو مي‌کنيم. اگر شخصي توانايي و سطح درک لازم را داشته باشد، اگر به چاقي مفرط مبتلا نباشد (در صورت چاقي نمي‌توان کاتتر را از بين اين لايه‌هاي چربي در شکم او قرار داد)، اگر مشکل تنگي نفس و سابقه جراحي روي شکم نداشته باشد، او را آموزش مي‌دهيم که خودش دياليز صفاقي را انجام بدهد. براي اين کار، پرستار بخش با انجام دياليز صفاقي بر بالين بيمار و نمايش سي‌دي‌هاي آموزشي، مهارت لازم را به فرد مي‌آموزد. معايب و محاسن روش را توضيح مي‌دهد. البته در صورت توانايي لازم براي اين کار درمي‌يابد که عواقب و مشکلات دياليز صفاقي کمتر است.

آيا داروهاي دياليز آنها را با توجه به ضعف و مشکلات جسمي که دارند، در اختيارشان مي‌گذاريد يا بايد براي تهيه دارو هم مشقت بکشند؟
 

اتفاقا موضوعي که شما گفتيد خيلي اهميت دارد. اي کاش سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان اقدامي شبيه چيزي که شما گفتيد، انجام مي‌دادند. به طور مثال، ترتيبي مي‌دادند که بيماران دياليزي به جاي رفتن به داروخانه‌ها و ايستادن در صف‌هاي تهيه دارو، موقعي که براي ويزيت و يا دياليز شدن به بخش مراجعه مي‌کنند، داروي خود را تهيه کنند. بيماران ما علاوه بر ناراحتي‌هاي جسمي، روزي هزار بار خجالت و شرمندگي خانواده و دوستان را به جان مي‌خرند. کمي خودمان را به جاي آنها بگذاريم، چون با دردهاي جسمي روبه‌رو هستند. (به هر حال دياليز نمي‌تواند کار کليه طبيعي سالم را انجام دهد.) و به خصوص هر چه از مدت دياليزشان بيشتر گذشته باشد، عوارض دياليز بيشتري بروز کرده است و تازه به تنهايي نمي‌توانند به دنبال تهيه دارو بروند. بيماراني داشتم که در صف تهيه دارو تشنه شدند و ناخودآگاه آب خوردند و چون با محدوديت آب مواجه بودند، وارد مرحله ادم‌ ريوي شدند.

عوارض دياليز چيست؟
 

کم‌خوني، مشکلات قلبي، دردهاي استخواني، گرفتگي‌هاي عضلات، پوکي استخوان و در يک کلام نارسا شدن کليه‌ها مشکلات بي‌شماري را ايجاد مي‌کند.

توصيه آخر
 

اگر شما به بيماري خاص خانوادگي دچاريد مانند فشارخون و يا ديابت بهتر است با در نظر گرفتن نکاتي، از نارسايي زودرس کليه‌ها جلوگيري کنيد مانند کنترل قند، کنترل فشارخون، رژيم غذايي مناسب، مصرف نکردن داروهاي نا به جا و به خصوص مسکن‌هايي چون بروفن، ديکلوفناک سديم، آسپرين، مصرف بدون تجويز آنتي‌بيوتيک‌ها و غيره. من بيمار 40 ساله‌اي دارم که با نارسايي کليه مراجعه کرده است. او سال‌ها است که به دليل درد کمر و سر درد و غيره روزي يک تا دو عدد بروفن مي‌‌خورده است. شايد در گذر سال‌ها همان تعدادي که به نظر شما بسيار ناچيز مي‌نمايد، عوارضي تا اين حد وخيم بدهد. چه عارضه‌اي بدتر از نارسايي کليه‌ها.
منبع:http://www.salamat.com
/ج