گفتگو با دکتر قدرت‌الله منتظري لمبراسکي
کبد يکي از شگفت‌انگيزترين اعضاي بدن است. اين غده بزرگ که حدود 5/1 کيلوگرم وزن دارد، در زير ديافراگم و در سمت راست شکم واقع شده است. اعمال کبد به حدي زياد است که آن را کارخانه‌اي وسيع با کارايي فوق‌العاده مي‌دانيم. رفع سموم، توليد صفرا، سوخت و ساز و ذخيره مواد معدني و ويتامين‌ها و بسياري اعمال ديگر از کارهاي کبد است. همه شما نام هپاتيت را شنيده‌ايد. هپاتيت يعني ملتهب شدن کبد.
از تعريف هپاتيت اين‌طور برمي‌آيد که کبد ملتهب شده و ورم کرده است. چه عواملي مي‌توانند زمينه‌ساز اين مشکل باشند؟
عواملي که موجب التهاب کبد مي‌شوند بسيار متنوع‌اند و ذکر همه آنها در اين گفتگو نمي‌گنجد اما به مهم‌ترين آنها اشاره مي‌کنم: مصرف الکل، اختلال در دفع صفرا که آن را با نام زردي يا يرقان مي‌شناسيد که مي‌تواند به هر دليلي باشد به‌طور مثال، وجود سنگ صفراوي در محل عبور آن که سبب تورم کبد يا همان هپاتيت مي‌شود، برخي مواد شيميايي و داروها به‌طور مثال همين داروي بدون نسخه آشنا يعني استامينوفن اگر با دوز زياد مصرف شود، در کار کبد اختلال ايجاد مي‌کند، ابتلا به برخي بيماري‌هايي که علل ناشناخته دارند و به اصطلاح به آنها اتوايميون يا خود ايمني مي‌گوييم و از همه مهم‌تر وجود ويروس‌هاي گوناگوني که بدن ما و کبدمان را دچار اشکال مي‌کنند. ويروس‌هاي گوناگوني که آنها را با نام‌هاي متعدد مي‌شناسيم و هپاتيت‌هاي A و B و C و D و غيره را سبب مي‌شوند.
راه‌هاي ابتلا را برايمان توضيح دهيد؟ چطور هپاتيت مي‌گيريم؟
چند راه عمده وجود دارد: يک راه خوردن آب و غذاي آلوده است. به‌طور مثال، شما آب آلوده، شير، ميوه‌هايي را که معلوم نيست با چه روش بهداشتي تهيه شده‌اند مي‌خوريد. بچه‌ها در راه مدرسه آب توت‌فرنگي و آب هويج و انواع خوردني‌هاي رنگارنگ وسوسه‌انگيز را مي‌خورند و به هپاتيت A مبتلا مي‌شوند. البته همين جا متذکر شوم که اگر بزرگسالان به دليل مصرف اين مواد آلوده به هپاتيت مبتلا شوند، بيماري‌شان سخت‌تر خواهد بود.
به چه علت؟
دقت کنيد که امروزه به دليل بهبود اوضاع بهداشتي جوامع، اغلب مواد غذايي به روش‌هاي کاملا بهداشتي تهيه مي‌شود. در آب آشاميدني، شستشوي ميوه و سبزي و همه اينها به نقش پررنگ بهداشت مي‌رسيد. اگر قرار باشد شما که در خانواده‌اي با اين سطح بهداشت رشد کرده‌ايد، به دليل گردش يا مسافرت به منطقه‌اي برويد که سطح بهداشت پاييني دارد، ويروس هپاتيت A که انتقال مدفوعي- دهاني دارد به راحتي شما را از پاي درمي‌آورد و علايم بيماري ظاهر مي‌شود.
برگرديم به راه‌هاي ابتلا؟
بله. راه دوم از راه تزريق است يعني ورود مستقيم ويروس به خون البته منظورم فقط تزريق خون نيست. استفاده از سرنگ مشترک در معتادان تزريقي متاسفانه امروزه عامل مهم ابتلا محسوب مي‌شود. در اين جمعيت پرخطر که در زندان‌ها يا ديگر مراکز نگهداري مي‌شوند، ابتلا به هپاتيت B يک عارضه به نسبت زودرس است. انواع ديگر هپاتيت ويروسي (C و D و ...) هم در اين افراد (معتادان تزريقي) از افراد عادي بيشتر است. با اينکه هپاتيت A همان‌طور که گفتم يک عفونت منتقل شونده از راه خون نيست ولي در معتادان شيوع دارد. مطالعات نشان داده که خطر ابتلا به هپاتيت A در مصرف‌کنندگان مواد تزريقي تا 50 برابر بيشتر از ديگران است. تماس نزديک اين افراد با هم، استفاده از سوزن‌هاي مشترک و بهداشت ضعيف از ديگر علل اين آمار وحشتناک است. البته بيشتر عفونت‌هاي هپاتيت در معتادان تزريقي به سمت مشکلات مزمن کبد پيشروي ندارد اما حداقل 40 درصد از افرادي که به برنامه‌هاي ترک اعتياد وارد مي‌شوند، در بررسي‌ها اختلال کار کبد را نشان مي‌دهند.
براي کساني که با اين گروه‌ها در تماس‌اند چه توصيه‌هايي داريد؟
حتما بايد خودشان را با روشي مطمئن ايمن کنند و چه پيشگيري بهتر از واکسن؟ تحقيقات نشان داده اگر شخصي که با واکسن، ايمني کسب کرده است براي نگهداري از اين گروه و يا به عنوان پزشک يا دندانپزشک افراد مبتلا به هپاتيت با آنها در ارتباط باشد، از ايمني بالايي برخوردار است مگر اينکه خون آلوده برايش تزريق شود تا مبتلا گردد! بنابراين به همه کادر درماني و مراقبتي از مبتلايان به هپاتيت يا آنها که مشاغل پر خطر دارند، توصيه مي‌کنم واکسينه شوند. بيماران نيازمند خون مانند هموفيلي‌ها و غيره نيز بايد واکسن هپاتيت بزنند.
آيا بزاق مبتلايان به هپاتيت نيز حاوي ويروس هست؟
تحقيقات ثابت کرده است که در بزاق 40درصد افراد آلوده به DNA ويروس مشاهده شده است. هرچند در حال تحقيقات هستيم تا بتوان با اطمينان گفت بزاق بيماران نيز راه انتقال است اما عقل سالم حکم مي‌کند از بزاق اين بيماران نيز پرهيز شود. در همه جا رعايت بهداشت فردي ضروري است. متاسفانه ديده مي‌شود که از مسواک مشترک استفاده مي‌کنند. خون‌ريزي‌هاي بسيار ظريف دنداني روي مسواک شخص مبتلا مي‌تواند عامل انتقال هرگونه مشکلي به شخص دوم بشود.
اگر ويروس در يک محيط باشد (دماي عادي محيط) قدرت زندگي را دارد يا مانند ويروس ايدز به زودي مي‌ميرد؟
متاسفانه اين ويروس (به خصوص B) در دماي محيط عادي تا چهار هفته هم مي‌تواند زنده بماند. اگر شما مقاديري از آن را روي ميز بريزيد و آن را از اشعه x و اشعه آفتاب حفظ کنيد، دوام مي‌آورد. اما در تابش آفتاب دو ساعت هم دوام ندارد. تا فراموش نکردم، بگويم که راه ابتلاي سوم، تماس جنسي است که متاسفانه سبب انتقال ويروس مي‌شود. بنابراين بايد اصول اخلاقي را در روابط جنسي مدنظر داشت و از رفتارهاي پرخطر جنسي پرهيز کرد.
سوال مهم ديگرم راجع به انتقال ويروس هپاتيت از طريق مادر به جنين است؟
خوشبختانه از طريق بندناف اين انتقال صورت نمي‌گيرد اما بلافاصله بعد از تولد بايد واکسيناسيون نوزاد صورت بگيرد. در غير اين صورت به دليل تماس نزديک مادر و کودک در همان هفته‌هاي اول قطعا نوزاد مبتلا مي‌شود. امروزه خوشبختانه واکسيناسيون نوزادان به طور جدي دنبال مي‌شود.
توصيه شما به مناسبت اين روز چيست؟
مردم بايد آگاه شوند و هپاتيتي را که به آساني مي‌توان از بروز آن جلوگيري کرد، بشناسند. اين موارد را يادآوري مي‌کنم: هپاتيت مورد تحقيق ما انواع مزمن شده آن است که اغلب بدون علامت است (چون هپاتيت A مزمن نمي‌شود، منظورم B و C است) بنابراين هپاتيت حاد با سر و صدا و علامت همراه است و با برطرف کردن عامل ايجادش، بهبود حاصل مي‌شود. نبايد به بيمار هپاتيتي با ديد ناصحيح نگريست. راه‌هاي ابتلا را برايتان گفتيم، لزومي ندارد از بازي و ارتباط فرزندتان با فرد مبتلا به هپاتيت جلوگيري و او را از جامعه طرد کنيد. دولتمردان با طرح غربالگري و شناسايي بيماران و واکسيناسيون به موقع، هپاتيت را خوب شناخته و براي کنترل آن در تلاش‌اند. ما نيز بايد با کسب آگاهي صحيح و رعايت اصول بهداشتي و اخلاقي به آنها کمک کنيم. از لحاظ درماني و رژيم تغذيه‌اي به توصيه پزشکتان توجه کنيد. هر چند که نيازي به منع غذايي نداريد و همه آنچه را افراد سالم مي‌خورند مي‌توانيد استفاده کنيد اما مبتلايان به سيروز برگشت‌ناپذير کبد، منع مصرف نمک دارند.
در انتهاي صحبت‌مان راجع به سيروز هم بفرماييد؟ کدام نوع هپاتيت به سرطان و سيروز منجر مي‌شود؟
سيروز عبارت است از اسکار (جاي زخم) برگشت‌ناپذير کبد که در مراحل انتهايي بيماري‌هاي گوناگون کبدي ايجاد مي‌شود. سيروز هم انواع دارد چون ممکن است بافت کبد هنوز به طور کامل تخريب نشده باشد. البته زمينه ارثي و مصرف زياد الکل سبب تخريب بافت طبيعي کبد و جانشين شدن بافت سخت و فيبر مي‌شود. پس از مدتي سيروز مي‌تواند به بالا رفتن فشار وريدهاي مري و خون‌ريزي‌هاي شديد دستگاه گوارشي منجر شود. هر نوع هپاتيتي اگر تحت درمان مناسب نباشد مي‌تواند سيروز و يا سرطان و نارسايي کبد را به دنبال داشته باشد.
منبع:http://www.salamat.com
/ج
