نقش آموزش و پرورش در مهارت هاي زندگي

اهميت آموزش و پرورش
 

بنا بر روايت هاي اسلامي، انسان از همان كودكي، شايسته و آماده تربيت پذيري است. با توجه به آموزه هاي اسلامي، با پرورش توانايي و استعدادهاي كودكان، مي توان آنها را تربيت كرد و به شيوه زندگي آنها جهت داد. در بيان اهميت تعليم و تربيت، همين سخن حضرت علي (ع) بس كه مي فرمايد: «صفحه دل نوجوان، زمين مستعدي است كه هيچ گياهي در آن نروبيده و آماده هر نوع بذر افشاني است.» (1) با توجه به سخن حضرت، هر انساني با تعليم و آموزش، به كمال و كارايي لازم دست مي يابد و اين بستگي به آن دارد كه تا چه حد در كودكي و نوجواني، از پرتو تعليم و تربيت بهره مند شده باشد.
هرانساني با استفاده از توانايي بالقوه خود و با امكاناتي كه دراختيار دارد، در پرتو تربيت اسلامي، مي تواند حقيقت وجودي خود را بشناسد و با شناخت ارزش از ضد ارزش ها، به كمال معنوي برسد. بر اين اساس، آموزش و تعليم؛ يعني هر نوع فعاليت براي ايجاد تغييري مثبت در جهت تكامل و ادراك افراد.(2)
آموزش و پرورش، نوعي سرمايه گذاري است؛ زيرا به طور مستقيم، در تحول و بيشرفت ديگر نهادهاي اجتماعي نقش بنيادي و زمينه ساز دارد. بنابراين، ضعف و قوت اين نهاد به ضعف يا پيشرفت ديگر نهادهاي اجتماعي مي انجامد. براي سازندگي، راهي مناسب تر از توجه به امر تعليم و تربيت وجود ندارد. صاحب نظران، آموزش و پرورش را نوعي «سرمايه گذاري افزوده» مي دانند؛ يعني هر هزينه براي دانش آموز، سودي چند برابر مي دهد.(3) امام خميني(ره) در اين باره مي فرمايند: «اكنون بر معلمان متعهد است كه با كوشش خود، جواناني را تحويل دانشگاه دهند كه با آگاهي از انحرافات گذشته دانشگاه، بر فرهنگ غني و مستقل اسلامي ايران تكيه كنند! بر اساتيد متعهد است كه جواني متعهد نسبت به مصالح كشور و آگاه به اهداف اسلام تحويل جامعه دهند!» (4)
پيام امام خميني(ره) به دستگاه هاي آموزشي كشور
«بايد دستگاه هاي آموزشي و دلسوز، براي نجات كشور، اهميت ويژه اي در حفظ نوپايان و جوانان عزيزي كه استقلال و آزادي كشور، در آينده منوط به تربيت صحيح آنان است، قائل باشند. و نيز از اين روست كه نقش معلمان و اساتيد در تربيت و تهذيب دانش آموزان و دانشجويان، به عنوان اساسي ترين و مؤثرترين نقش مطرح مي گردد». (5)
امام خميني(ره) در سخني ديگر مي فرمايند: «سرنوشت يك كشور و يك ملت و يك نظام، بعد از توده هاي مردم، در دست طبقه تحصيل كرده است و هدف بزرگ استعمار نو، به دست گرفتن مراكز اين قشر بوده است».(6)
كلام امام خميني (ره) درباره اهميت دانش اندوزي (7)
دانشمندان فردا: «اين كودك ها، اميد آتيه مملكت ما هستند و از اين كودك هاي امروز، انسان ها و دانشمندان فردا درست مي شود. اينها هستند كه در آتيه، مملكت ما را اداره مي كنند و پس از ما اينها بايد استقلال مملكت و آزادي را حفظ كنند».
علم و اخلاق: «اكنون، به عنوان پدر پيري شما عزيزان را نصيحت مي كنم درتحصيل علم و فرا گرفتن دانش و اخلاق و كردار نيكو كوشا باشيد كه افراد متعهد و سودمندي براي اسلام بزرگ و ميهن عزيزتان باشيد! خداوند يار و نگهدارتان باشد!»
علم و عمل: «با اراده و عزم راسخ خود، به طرف علم و عمل و كسب دانش و بينش حركت نماييد كه زندگي، زير چتر علم و آگاهي آنقدر شيرين و انس با كتاب و قلم و اندوخته ها آنقدر خاطره آفرين و پايدار است كه همه تلخي ها و ناكامي هاي ديگر را از ياد مي برد».
جديت در علم آموزي: «عزيزانم!...تقوا و پاك دامني را پيشه كنيد و نظم را در زندگي و تمام مراحل آن حكم فرما سازيد و با جديت، به تحصيل علوم، كسب معارف و بهره وري از استعدادهاي الهي خود بپردازيد!»
راه طولاني علم آموزي: «بشريت، با همه پيشرفت هايش درعلوم و فنون، در گهواره طفوليت دانش است و تا رسيدن به بلوغ كامل، راه طولاني در پيش است».

رابطه مهارت هاي تحصيلي با مهارت هاي زندگي
 

آدمي در مسير تكامل خود صاحب منابع و وسايلي براي زندگي مؤثر است. او مي تواند خود را در زمان حال بسنجد و گذشته و آينده را از راه به ياد آوردن و پيش بيني وقايع تجربه كند. خداوند متعال نيز آدمي را آگاه و مسئول آفريده است تا بتواند به كمك آگاهي هاي خود، انتخاب كند. همچنين، مسئوليت رفتارهاي نهان و آشكار خود را بپذيردو توانايي پاسخ گويي مناسب به محرك هاي دروني و بيروني خود را داشته باشد. انسان بايد به عنوان موجودي متكامل شامل جسم، هيجانات، افكار، احساسات و ادراكات، در محيطي مناسب به منظور اصلاح و تعادل رفتار خود بكوشد و خود را به شكوفايي برساند.(8)
مهارت هاي زندگي، مجموعه اي از توانايي هاست كه زمينه سازگاري و رفتار مثبت و مفيد را فراهم مي آورد. به كمك اين توانايي ها، فرد مي تواند مسئوليت هاي اجتماعي خود را بپذيرد. همچنين، بدون آسيب رساندن به خود و ديگران، با خواست ها، انتظارها و مشكلات روزانه، به ويژه در روابط انساني به شكل مؤثري روبه رو شود. (9)
شخصي كه در دوران تحصيل خود، مهارت هاي زندگي را مي آموزد و از آنها درارتباط با ديگران استفاده مي كند، موفقيت هايي به دست مي آورد كه برخي از آنها عبارتند از:
1. قدرت تحمل در برابر عقايد گوناگون و احساس امنيت در برابر گفتار ديگران. فرد چنين مهارتي را مدرسه به دست آورده و با تعامل با آموزگاران و دانش آموزان، به توانايي و مهارت برخورد با آنها دست يافته است.
2. انجام دادن به موقع كارها با توجه به شرايط زماني و مكاني. فرد اين نظم و هشياري را نيز در مدرسه به دست آورده است.
3.برنامه ريزي و كوشش در انجام دادن كارهاي مفيد و دوري از هركار بي فايده. فرد در امتحانات پايان سال مديريت زمان و استفاده از فرصت هاي محدود را براي پيروزي در امور آموخته است.
4. راز داري و مهار كردن گفتار. فردي كه در مدرسه با افراد گوناگون در تعامل بوده، رفتارهاي شايسته را در اجتماع مدرسه آموخته است.
5. برداشت واقع بينانه از جهان و عبرت آموزي از وقايع گذشته چنين فردي از آثار مفيد تجربه و نقش آن در پيشرفت، به خوبي آگاه است.
6. تقويت خود پنداري و اعتماد به نفس. فرد به عنوان شخصيتي مستقل در مدرسه و دوران تحصيل، اعتماد به نفس لازم را براي انجام دادن هر كاري به دست آورده است.
7. استفاده از ظرفيت ها و كنش هاي هوش. چنين فردي خود را به خوبي در مدرسه شناخته و تحليل كرده است. بنابراين، از ظرفيت هاي خود آگاه است و از آنها بهره مي گيرد.
همچنين، مهارت هاي آموزشي در زندگي اجتماعي، از بروز آسيب هاي فردي جلوگيري مي كند و با ايجاد نگرش هاي اصولي و علمي درانتخاب بهترين شيوه براي انجام دادن بهتر هركاري، نقش مؤثر و مثبتي خواهد داشت.(10)

پي نوشت ها :
 

1.بحارالانوار، ج 1، ص 233.
2.محمد تقي نديمي، آموزش و پرورش، تهران، 1371، ص 9.
3.روزها و رويدادها، ص 319.
4. نرم افزار صحيفه امام خميني(ره) به نقل از: صحيفه نور، ج 15، صص 160- 162.
5. همان، ص 245.
6. برگرفته از: ويژه نامه طلوع مهر، مركز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما.
7. برگرفته از: ويژه نامه طلوع مهر، به نقل از: صحيفه نور، ج 9، 13، 14، 15، 17، 19، 21.
8. محرم آقازاده، مقدمات مهارت هاي مطالعه و پژوهش، ص 21.
9. سيد ابوالقاسم حسيني، اصول بهداشت رواني، ص 38.
10علي اكبر سيف، روان شناسي پرورشي، صص 97- 103.
 

منبع:نشريه اشارات- شماره137
/ع