نگراني‌ها در مورد امواج پارازيت و شواهد علمي آن
دکتر سحر ميرپور*
به دنبال اعلام نظر برخي از کارشناسان در بعضي از خبرگزاري‌ها مبني بر تاثير سوء پارازيت‌هاي ماهواره‌اي بر سلامت انسان، حساسيت بسيار زيادي نزد افکار عمومي نسبت به افزايش ارسال پارازيت‌هاي ماهواره‌اي ايجاد شده است. در این مقاله به این موضوع می پردازیم.
امواج الکترومغناطيس که در انواع وسايل الکتريکي از آنها استفاده مي‌شود داراي طيف وسيعي است. براي سهولت اين امواج را به سه دسته تقسيم کرده‌اند:
1) قسمت پايين طيف، 2) قسمت بالاي طيف که اين امواج داراي پرتوهاي يونيزان است و در وسايلي مانند ماکروويو کاربرد دارد. اين امواج تحت عنوان امواج ماکروويو نيز معروف هستند. 3) امواج وسط طيف که بين اين دو قرار دارد و تحت عنوان رادياسيون راديوفرکوئنسي معروف است و از اين امواج در راديو و تلويزيون استفاده مي‌شود. به طور کلي دکل‌هاي توليدکننده امواج الکترومغناطيس براي توليد صدا و تصوير امواجي با دو طيف فرکانسي متفاوت توليد مي‌کنند. اين فرکانس‌ها عبارت‌اند از 90 تا 108 مگاهرتز و 170 تا 220 مگاهرتز. به منظور توليد پارازيت‌هاي تلويزيوني که تحت عنوان امواج ترانزيشن اينترفرانس معروف است نياز است که با يک منبع امواجي با همين فرکانس به آنتن‌هاي تلويزيوني ارسال شود. براي توليد چنين امواجي اگر بخواهند از امواجي با قدرت و فرکانس امواج تلويزيوني استفاده کنند بايد منبع توليد در فاصله‌اي بسيار نزديک قرار گيرد. اين فاصله حدود 3 تا 10 متر از آنتن‌هاي تلويزيوني تخمين زده شده است. با توجه به اينکه انجام چنين اقدامي امکان‌پذير نيست، بنابراين اگر منبع توليد امواج در منطقه‌اي دورتر کارگذاري شود مجبور هستند از امواج ماکروويو که انرژي بسيار بالايي دارد براي توليد پارازيت استفاده کنند. طبق مطالعات انجام شده از لحاظ ميزان آسيب امواج باز هم به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
امواجي که در قسمت پايين طيف قرار دارند تقريبا اثر مضري روي بدن انسان‌ها ندارند؛ امواج قسمت بالاي طيف يا ماکروويو ممکن است باعث آسيب به باندهاي شيميايي در سلول‌هاي بدن شوند و بيشترين احتمال آسيب به بافت‌هاي بدن مربوط به اين امواج است. امواجي که در طيف متوسط قرار دارد نيز معمولا آسيب چندان زيادي به بدن وارد نمي‌کنند، اما خطر آن از امواج طيف پايين بيشتر است. بعضي از تغييرات سلولي که در اثر اين امواج مي‌توانند ايجاد شوند عبارت‌اند از:
1) امواج با طول متوسط مي‌تواند باعث بروز بعضي از فعل و انفعالات شيميايي در غشاي سلولي شود؛ 2) کاهش نفوذپذيري غشاي سلولي و در نتيجه کاهش ارتباط بين سلولها، 3) افزايش راديکال‌هاي آزاد در سلولها و در نتيجه بروز آسيب سلولي در آنها؛ 4) بعد از دريافت اين امواج تقسيم ميتوز باعث به وجود آوردن سلول‌هايي با DNA تضعيف‌شده مي‌شود که اين سلولها به امواج با فرکانس بسيار پايين هم حساس بوده و آسيب مي‌بينند؛ 5) وقتي سلولها دچار آپوپتوز مي‌شوند ميکرونوکلئوس‌هاي حاصل از DNA متلاشي‌شده آسيب‌ديده در مايعات بين‌سلولي قرار مي‌گيرند و احتمال تکثير آنها وجود دارد. اين مکانيسم، مهم‌ترين علت ايجاد سرطان است؛ 6)آسيب به پروتئين‌هاي سلولي و قطع ارتباط سلولها؛ 7) اين مکانيسم‌ها مي‌تواند توجيه‌کننده انواع مشکلات ايجاد شده توسط امواج الکترومغناطيس باشد. از جمله مي‌توان به خواب‌آلودگي و سردرد تا ايجاد سرطان اشاره کرد. در حال حاضر بحث در ايجاد آثار ناخوشايند بر سر امواج ماکروويو نيست، بلکه دانشمندان شواهدي به دست آورده‌اند که حتي امواج با فرکانس پايين و يا متوسط هم مي‌تواند در ايجاد آسيب نقش داشته باشند. البته هنوز مطالعات ضد و نقيضي در اين زمينه وجود دارد. تقريبا از سال 1972 پژوهشگران درصدد پيدا کردن آسيب‌هايي هستند که ناشي از استفاده از دستگاه‌هاي الکتريکي روزمره است. در ادامه مطلب به چند مطالعه که تنها در سال 2009 در مورد اثرات زيان‌آور امواج الکترومغناطيس بحث کرده‌اند اشاره مي‌کنيم.
• روي کودهاري در مطالعه‌اي که روي خرگوش‌ها داشته است نشان داد که امواج الکترومغناطيس با فرکانس 50 مگاهرتز مي‌تواند در 54 درصد از موارد باعث کاهش حرکت اسپرماتوزآ و در نتيجه ايجاد نازايي در خرگوش‌هاي نر شود.
• آتاي و همکاران‌اش نشان دادند افرادي که تلفن‌هاي همراه حمل مي‌کنند که امواجي معادل 900 تا 1800 مگاهرتز ساطع مي‌کند، داراي تراکم استخوان کمتري در بال‌ايلياک جيبي که تلفن را در آن مي‌گذارند، هستند، اگر چه اين اختلاف با گروه کنترل از لحاظ آماري معني‌دار نبود، اما اين مطالعه حاکي از آن است که امواجي با اين فرکانس مي‌توانند بر سلامت استخواني فرد تاثير بگذارند.
• آنسلمو و همکاران‌اش روي ميزان تاثير امواجي با فرکانس 60 مگاهرتز به مدت دو ساعت در روز روي سيستم متابوليکي و هورموني بدن تحقيق کردند. اين پژوهشگران ادعا کردند که موش‌هاي بارداري که در معرض امواج الکترومغناطيس 60 مگاهرتزي قرار مي‌گيرند داراي سطح پايين‌تري از هورمون T4 و T3 در بدن خود هستند. اين مساله اگر در انسان‌ها هم اتفاق افتد مي‌تواند اثرات ناخوشايندي روي جنين ايجاد کند.
• باس و همکاران‌اش نشان دادند که امواج الکترومغناطيس 900 مگاهرتز مي‌تواند باعث از دست رفتن سلول‌هاي پيراميدال هيپوکامپ در جنين موش‌ها شود. اگر چه مطالعات ذکر شده در سال 2009 اکثرا در حيوانات انجام شده، اما در سال‌هاي گذشته پژوهشگران مطالعاتي در اين زمينه در نمونه‌هاي انساني انجام داده‌اند. به‌عنوان مثال در سال 2007 پژوهشگران ادعا کردند که امواج الکترومغناطيس مي‌توانند باعث تحريک پروليفراسيون سلولي و بروز سرطان شوند. اين مطالعات از سال 1972 در جريان است و مطالعات ضد و نقيضي در اين مورد وجود دارند.
/ج
امواج الکترومغناطيس که در انواع وسايل الکتريکي از آنها استفاده مي‌شود داراي طيف وسيعي است. براي سهولت اين امواج را به سه دسته تقسيم کرده‌اند:
1) قسمت پايين طيف، 2) قسمت بالاي طيف که اين امواج داراي پرتوهاي يونيزان است و در وسايلي مانند ماکروويو کاربرد دارد. اين امواج تحت عنوان امواج ماکروويو نيز معروف هستند. 3) امواج وسط طيف که بين اين دو قرار دارد و تحت عنوان رادياسيون راديوفرکوئنسي معروف است و از اين امواج در راديو و تلويزيون استفاده مي‌شود. به طور کلي دکل‌هاي توليدکننده امواج الکترومغناطيس براي توليد صدا و تصوير امواجي با دو طيف فرکانسي متفاوت توليد مي‌کنند. اين فرکانس‌ها عبارت‌اند از 90 تا 108 مگاهرتز و 170 تا 220 مگاهرتز. به منظور توليد پارازيت‌هاي تلويزيوني که تحت عنوان امواج ترانزيشن اينترفرانس معروف است نياز است که با يک منبع امواجي با همين فرکانس به آنتن‌هاي تلويزيوني ارسال شود. براي توليد چنين امواجي اگر بخواهند از امواجي با قدرت و فرکانس امواج تلويزيوني استفاده کنند بايد منبع توليد در فاصله‌اي بسيار نزديک قرار گيرد. اين فاصله حدود 3 تا 10 متر از آنتن‌هاي تلويزيوني تخمين زده شده است. با توجه به اينکه انجام چنين اقدامي امکان‌پذير نيست، بنابراين اگر منبع توليد امواج در منطقه‌اي دورتر کارگذاري شود مجبور هستند از امواج ماکروويو که انرژي بسيار بالايي دارد براي توليد پارازيت استفاده کنند. طبق مطالعات انجام شده از لحاظ ميزان آسيب امواج باز هم به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
امواجي که در قسمت پايين طيف قرار دارند تقريبا اثر مضري روي بدن انسان‌ها ندارند؛ امواج قسمت بالاي طيف يا ماکروويو ممکن است باعث آسيب به باندهاي شيميايي در سلول‌هاي بدن شوند و بيشترين احتمال آسيب به بافت‌هاي بدن مربوط به اين امواج است. امواجي که در طيف متوسط قرار دارد نيز معمولا آسيب چندان زيادي به بدن وارد نمي‌کنند، اما خطر آن از امواج طيف پايين بيشتر است. بعضي از تغييرات سلولي که در اثر اين امواج مي‌توانند ايجاد شوند عبارت‌اند از:
1) امواج با طول متوسط مي‌تواند باعث بروز بعضي از فعل و انفعالات شيميايي در غشاي سلولي شود؛ 2) کاهش نفوذپذيري غشاي سلولي و در نتيجه کاهش ارتباط بين سلولها، 3) افزايش راديکال‌هاي آزاد در سلولها و در نتيجه بروز آسيب سلولي در آنها؛ 4) بعد از دريافت اين امواج تقسيم ميتوز باعث به وجود آوردن سلول‌هايي با DNA تضعيف‌شده مي‌شود که اين سلولها به امواج با فرکانس بسيار پايين هم حساس بوده و آسيب مي‌بينند؛ 5) وقتي سلولها دچار آپوپتوز مي‌شوند ميکرونوکلئوس‌هاي حاصل از DNA متلاشي‌شده آسيب‌ديده در مايعات بين‌سلولي قرار مي‌گيرند و احتمال تکثير آنها وجود دارد. اين مکانيسم، مهم‌ترين علت ايجاد سرطان است؛ 6)آسيب به پروتئين‌هاي سلولي و قطع ارتباط سلولها؛ 7) اين مکانيسم‌ها مي‌تواند توجيه‌کننده انواع مشکلات ايجاد شده توسط امواج الکترومغناطيس باشد. از جمله مي‌توان به خواب‌آلودگي و سردرد تا ايجاد سرطان اشاره کرد. در حال حاضر بحث در ايجاد آثار ناخوشايند بر سر امواج ماکروويو نيست، بلکه دانشمندان شواهدي به دست آورده‌اند که حتي امواج با فرکانس پايين و يا متوسط هم مي‌تواند در ايجاد آسيب نقش داشته باشند. البته هنوز مطالعات ضد و نقيضي در اين زمينه وجود دارد. تقريبا از سال 1972 پژوهشگران درصدد پيدا کردن آسيب‌هايي هستند که ناشي از استفاده از دستگاه‌هاي الکتريکي روزمره است. در ادامه مطلب به چند مطالعه که تنها در سال 2009 در مورد اثرات زيان‌آور امواج الکترومغناطيس بحث کرده‌اند اشاره مي‌کنيم.
• روي کودهاري در مطالعه‌اي که روي خرگوش‌ها داشته است نشان داد که امواج الکترومغناطيس با فرکانس 50 مگاهرتز مي‌تواند در 54 درصد از موارد باعث کاهش حرکت اسپرماتوزآ و در نتيجه ايجاد نازايي در خرگوش‌هاي نر شود.
• آتاي و همکاران‌اش نشان دادند افرادي که تلفن‌هاي همراه حمل مي‌کنند که امواجي معادل 900 تا 1800 مگاهرتز ساطع مي‌کند، داراي تراکم استخوان کمتري در بال‌ايلياک جيبي که تلفن را در آن مي‌گذارند، هستند، اگر چه اين اختلاف با گروه کنترل از لحاظ آماري معني‌دار نبود، اما اين مطالعه حاکي از آن است که امواجي با اين فرکانس مي‌توانند بر سلامت استخواني فرد تاثير بگذارند.
• آنسلمو و همکاران‌اش روي ميزان تاثير امواجي با فرکانس 60 مگاهرتز به مدت دو ساعت در روز روي سيستم متابوليکي و هورموني بدن تحقيق کردند. اين پژوهشگران ادعا کردند که موش‌هاي بارداري که در معرض امواج الکترومغناطيس 60 مگاهرتزي قرار مي‌گيرند داراي سطح پايين‌تري از هورمون T4 و T3 در بدن خود هستند. اين مساله اگر در انسان‌ها هم اتفاق افتد مي‌تواند اثرات ناخوشايندي روي جنين ايجاد کند.
• باس و همکاران‌اش نشان دادند که امواج الکترومغناطيس 900 مگاهرتز مي‌تواند باعث از دست رفتن سلول‌هاي پيراميدال هيپوکامپ در جنين موش‌ها شود. اگر چه مطالعات ذکر شده در سال 2009 اکثرا در حيوانات انجام شده، اما در سال‌هاي گذشته پژوهشگران مطالعاتي در اين زمينه در نمونه‌هاي انساني انجام داده‌اند. به‌عنوان مثال در سال 2007 پژوهشگران ادعا کردند که امواج الکترومغناطيس مي‌توانند باعث تحريک پروليفراسيون سلولي و بروز سرطان شوند. اين مطالعات از سال 1972 در جريان است و مطالعات ضد و نقيضي در اين مورد وجود دارند.
پي نوشت ها :
* متخصص پزشکي هسته‌اي
منبع:http://www.salamat.com/ج
