خانواده پروبيوتيک
نويسنده:دکتر حامد حيدري‌والا
آشنايي با ماست پروبيوتيک، دوغ کفير و خانواده محترم
بنابر تعريف سازمان جهاني بهداشت پروبيوتيك‌ها ميكروارگانيسم‌هاي زنده‌اي هستند كه در صورت تجويز و استفاده در مقادير كافي و مشخص آثار مطلوبي در بدن ميزبان به دنبال خواهند داشت. البته كارهاي تحقيقاتي نشان داده‌اند در برخي موارد ميكروارگانيسم‌هاي مرده و حتي دي.ان.اي استخراج شده از باكتري‌ها نيز مي‌توانند آثار پروبيوتيكي اعمال كنند اما فعلا قاطبه نظرات بر منوال پيشين است. يك تركيب پروبيوتيك علاوه بر اينكه نبايد بيماري‌زا و سمي باشد، بايد قابليت اعمال آثار مفيد را دارا باشد. همچنين اين تركيبات ضمن حفظ ماندگاري خود در محصولات بايد در مقابل اسيد معده و املاح صفراوي مقاوم باشند تا زنده و فعال به محل اثر خود در روده‌ها برسند و مهم‌تر از همه اينكه اين ميكروارگانيسم‌ها با فلور طبيعي روده كه ميكروب‌هاي مقيم و همزيست دستگاه گوارشي انسان و حيوانات هستند همخواني يا قرابت داشته باشند. پروبيوتيك‌ها معمولا يا باكتري هستند مثل سويه‌هاي مختلف لاكتوباسيلوس يا مخمر مثل ساكارومايسس.
طبق پرطرفدارترين تعريف، پره بيوتيك‌ها تركيبات غذايي غيرقابل هضمي هستند كه به وسيله تقويت انتخابي مجموعه‌اي از گونه‌هاي مفيد ميكروبي در روده بزرگ مثل بيفيدو باكترها و لاكتوباسيلوس‌ها آثار بالقوه مفيد خود را بروز مي‌دهند. به عبارت ساده‌تر، پره بيوتيك‌ها خوراك لازم براي باكتري‌هاي مفيد محيط روده را تأمين كرده و به اين واسطه زمينه غلبه آنها بر باكتري‌هاي مضر را فراهم ساخته و نتايج پرثمر باكتري‌ها را تقويت خواهند كرد. پره بيوتيك‌ها نيز تحت شرايط خاصي مي‌توانند مفيد باشند از جمله اينكه اين تركيبات نبايد در معده تاثير پذيرفته و يا جذب شوند بلكه بايد در محيط روده و توسط ميكروفلور گوارشي تخمير شوند و در نهايت به منظور اعمال آثار مفيد، رشد و فعاليت باكتري‌هاي مفيد روده را تحت تاثير قرار دهند. پره بيوتيك‌ها به طور طبيعي در غلات، پياز،سير، كنگر كوهي يا آرتيشو، عسل، ميوه جات مثل موز و به صورت افزودني يا سنتتيك در غذاها و نوشيدني‌هاي غني شده، لبنيات و ... يافت مي‌شوند و مي‌توان به اينولين، پلي دكستروز و فروكتواليگوساكاريدها از اين دسته اشاره كرد.
پروبيوتيك‌ها چه فوايدي دارند؟
تاثير بر انواع مشكلات گوارشي: مطالعات نشان مي‌دهند كه چند سويه پروبيوتيكي قادرند بروز و طول مدت اسهال‌هاي مربوط به مصرف آنتي‌بيوتيك‌ها و عوارض جانبي آنتي‌بيوتيك درماني زخم‌ها و مشكلات معدي (مثل باكتري هليكوباكتر پيلوري) را تخفيف داده و ابتلا به اسهال‌هاي مسافرت را كاهش دهند. هم چنين برخي سويه‌هاي ديگر شدت و حدت عفونت‌هاي گوارشي را كاسته و احتمالا در كاهش خطر بروز سرطان‌هاي كولوركتال موثرند. پروبيوتيك‌ها در مهار و كاهش علايم گاستروآنتريت‌هاي حاد، مسموميت‌ها، سندرم روده تحريك‌پذير و آلرژي‌هاي غذايي نيز حايز اهميت هستند. پروبيوتيك‌ها با ممانعت از جايگزيني باكتري‌هاي مهاجم در ديواره روده، توليد مواد آنتي‌ميكروب و تغيير اسيديته محيط روده به واسطه توليد اسيدچرب‌هاي فرار كوتاه زنجير احتمال وقوع عفونت‌ها را به حداقل مي‌رسانند. برخي پره بيوتيك‌ها نيز با تنظيم حركات روده و ساير مكانيسم‌ها موجب رفع يبوست يا تخفيف آن مي‌شوند.
پيشگيري از كمبود آهن: بنابر اطلاعات سازمان جهاني بهداشت حدود 10 درصد زنان در كشورهاي توسعه يافته با اين كمبود دست به گريبانند، اين در حالي است كه 24 درصد زنان آبستن اروپايي و50 درصد زنان آبستن آمريكايي دچار كم‌خوني هستند و بخش عمده اين كم‌خوني از نوع فقر آهن است. حل اين مشكل به واسطه رژيم غني از آهن به سختي اتفاق خواهد افتاد زيرا پديده جذب آهن در بدن قدري پيچيده و حساس است. اخيرا در مورد توانايي پروبيوتيك‌ها در حل اين مشكلات پيشرفت‌هايي صورت گرفته است. فيتات اصلي‌ترين عامل بازدارنده جذب مناسب آهن در دستگاه گوارش انسان است كه با اتصال به آهن آن را از دسترس خارج مي‌سازد. پروبيوتيك‌ها با تداخل در اين مرحله، روند انحرافي جاري را به سمت جذب آهن پيش مي‌برند.
كاربرد در سلامت نوزادان و كودكان: اطلاعات نشان مي‌دهند تركيبات پروبيوتيكي مي‌توانند در درمان اسهال‌هاي حاد نوزادان موثر باشند حتي تاثير اين مواد بر اسهال‌هاي روتاويروسي كودكان نيز به ثبت رسيده است. افزايش ايمني نوزادان به دنبال استفاده از سويه‌هاي پروبيوتيكي محرز است، به طوري كه برخي دانشمندان سلامت بيشتر نوزادان با تغذيه شير را مربوط به ورود برخي سويه‌هاي پروبيوتيك مي‌دانند. نتايج تحقيقات مختلف بر تاثير مكمل‌هاي غذايي پره و پروبيوتيكي در پيشگيري از اگزما و ساير بيماري‌هاي آلرژيك از جمله حساسيت‌هاي غذايي تاكيد دارند. تاثير پروبيوتيك‌ها بر كاهش احتمال بروز نوعي بيماري گوارشي به نام انتروكوليت نكروزان در نوزادان با وزن پايين هنگام تولد نيز قطعي به نظر مي‌رسد.
جذب حداكثري املاح : پره بيوتيك‌ها جذب املاح را افزايش مي‌دهد كه كلسيم و منيزيم عمده عناصر مهمي هستند كه از اين خاصيت اثر مي‌پذيرند. همچنين فرآورده‌هاي پروبيوتيكي نظير ماست‌هاي پروبيوتيك و نوشيدني‌هاي پروبيوتيک نظير کفير به واسطه ايجاد فراهمي زيستي كافي براي كلسيم، جذب آن را تسهيل مي‌كنند.
تخفيف علايم عدم تحمل لاكتوز: تاثير افزودن پروبيوتيك‌ها در لبنيات بر مشكلات افراد دچار عدم تحمل لاكتوز به اثبات رسيده است و مدارك نشان مي‌دهد وجود مقادير خاصي از طيف پروبيوتيك‌ها در ماست علايم حاصل از عدم تحمل لاكتوز را تخفيف داده است.
ساير موارد: مطالعات مختلفي در مورد اثر اين تركيبات بر بيماري كرون، زخم‌ها و آفت‌هاي دهاني، آكنه، پانكراتيت، عفونت‌هاي دستگاه ادراري شيرخواران، سيروز، كبد چرب، بيماري‌هاي قلبي و كاهش كلسترول خون انجام گرفته است كه اكثرا نويدبخش بوده‌اند.
چرا لبنيات؟ چرا ماست؟
حرف آخر
هر محصولي كه حاوي مقاديري از سويه‌هاي باكتريايي پروبيوتيكي باشد، لزوما فرآورده پروبيوتيك نيست، براي اين فرض بايد محصول مورد نظر حاوي دوز مشخصي از اين تركيبات باشد به طوري كه اثربخشي آن بارها به اثبات رسيده و بعد از مصرف قابل انتظار باشد.
اشكال تركيبي پروبيوتيك+پره بيوتيك معمولا سودمندتر هستند زيرا مواد پره بيوتيك حمايت كافي از سويه‌هاي پروبيوتيك را خواهند داشت و آثار بارزتر خواهند بود که چنين تركيباتي سين بيوتيك خوانده مي‌شوند.
با وجود اينكه تاكنون عوارض سويي از استعمال اين فرآورده‌ها گزارش نشده است ولي در صورت تمايل به مصرف مكمل‌هاي غذايي پروبيوتيك به خصوص در مورد نوزادان و كودكان به طور قطع با پزشك متخصص يا متخصصان تغذيه مشورت كنيد.
منبع:www.salamat.com
/م
