پشت پرده ميگرن

گفتگو با دکتر محمدرضا قيني، متخصص بيماري‌هاي اعصاب
ميگرن يکي از انواع سردرد است که اگر گريبانگيرتان شود، آن‌قدر آزارتان مي‌دهد که گاهي از شدت درد، شما را به تهوع و استفراغ دچار مي‌کند. سردردهاي ميگرني معمولا در نور و روشنايي تشديد و در تاريکي تخفيف پيدا مي‌کنند. براي آشنايي بيشتر با اين سردرد شايع، گفتگويي داشته‌ايم با دکتر محمدرضا قيني، متخصص مغز و اعصاب و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، که پيش روي شماست.

آقاي دکتر! چرا نور و روشنايي، سردرد‌هاي ميگرني را تشديد مي‌کند؟
 

دليل اين پديده، حساسيت‌پذيري قشر پس‌سري (اکسي‌پيتال) نسبت به نور است. شايد براي‌تان جالب باشد که بدانيد اگر فردي نابينا باشد، اين حساسيت ديگر وجود نخواهد داشت.

بنابراين ميگرن بايد روزها بيشتر به سراغ ما بيايد تا شب‌ها؟
 

همين‌طور است! ميگرن معمولا در اوايل صبح يا در طول روز با درد شديد و بي‌امان در يک طرف سر آغاز مي‌شود و ممکن است به تدريج تمام سر را درگير کند. اين سردرد معمولا در عرض چند دقيقه يا يکي دو ساعت به اوج خود مي‌رسد و تا ساعت‌ها يا حتي دو روز در صورت عدم درمان، به طول مي‌انجامد.

چه عللي باعث بروز و تشديد ميگرن مي‌شوند؟
 

بي‌خوابي و گرسنگي از مهم‌ترين علل بروز ميگرن هستند و خواب باعث بهبود علايم و نشانه‌هاي آن مي‌شود. تکرر حملات ممکن است از هر روزي تا اتفاقي متغير باشد. همچنين همان‌طور که مي‌دانيد حملات ميگرن مي‌تواند با تهوع و گاهي استفراغ توام باشد.

چه اتفاقي در مغز مي‌افتد که ميگرن بروز مي‌کند؟
 

اين سردردها با نوعي عدم تعادل ميان سروتونين و ساير مواد شيميايي مغز در ارتباط هستند. سروتونين، وظيفه تنظيم پيام‌هاي درد را که از طريق مسير عصب سه قلو (يکي از مسيرهاي عمده درد) عبور مي‌کنند، بر عهده دارد.

گاهي اوقات که دچار ميگرن مي‌شويم هاله‌اي از نور مي‌بينيم يا جلوي چشم‌مان برق مي‌زند؛ دليل آن چيست؟
 

فلاش زدن نور جلوي چشمان فردي که دچار ميگرن است به دليل تغييرات حاصل از فعاليت نور آدرنالين است که بسياري از بيماران درست قبل از آغاز سردرد دچار آن مي‌شوند. در طول سردرد، سطح سروتونين مغز کاهش مي‌يابد و اين موضوع باعث آزاد شدن موادي موسوم به پپتيدهاي عصبي از عصب سه قلو مي‌شود که به سمت پوشش بيرون مغز شما حرکت مي‌کنند. در اينجا اين مواد باعث اتساع و پرخوني عروق مي‌شوند که سردرد را در پي خواهد داشت.

آيا ميگرن‌ها هم انواع و اقسام دارد؟
 

بله؛ در ميگرن کلاسيک يا سنتي، برخي افراد 5 تا 20 دقيقه پيش از شروع سردرد نوعي هشدار عصبي دريافت مي‌کنند. اين هشدار که به آن جرقه‌هاي نوراني مي‌گويند، ممکن است شامل فلاش زدن، خطوط زيک زاک مانندي با نور خيره‌کننده، نقاط کوري که آرام‌آرام وسيع‌تر مي‌شوند و سرگيجه باشند. ممکن است دچار نوعي احساس کرختي در يک طرف بدن هم بشويد. بعضا نشانه‌هايي مثل ضعف عضلاني يا کرختي به تدريج فزاينده صورت يا يک دست يا پا، مورمور شدن و بي‌حسي لب‌ها يا مشکل تکلم يا ورزش هم مشاهده مي‌شوند. البته به ندرت اين نشانه‌ها بر جاي مي‌مانند که علت آن احتمالا يک سکته مغزي است. گروه دوم ميگرن‌ها تدريجا و بدون نشانه هشدار‌دهنده مشخصي روي مي‌دهد. افراد مبتلا چند ساعت قبل از بروز سردرد، ممکن است شاد و شنگول و پرانرژي باشند، حريص به خوردن شيريني، خواب‌آلود، تحريک‌پذير يا افسرده باشند. از اين موارد گاهي به عنوان نشانه‌هاي شوم ياد مي‌شود. سردرد معمولا طي چند دقيقه يا کمي بيشتر، به اوج شدت خود مي‌رسد.

آيا نوع تغذيه ما هم در بروز سردردهاي ميگرني موثر است؟
 

ببينيد؛ افرادي که ميگرن دارند معمولا بنا به تجربه خودشان، برخي غذاها را نمي‌خورند تا دچار ميگرن نشوند اما بايد گفت که هنوز تحقيق تاييدشده‌اي براي اثبات مصرف غذاهاي خاص مشاهده نشده است.

ولي خيلي از ميگرني‌ها مي‌گويند که با مصرف شکلات، شير، جگر مرغ و پنير کهنه دچار حملات سردرد مي‌شوند.
 

خب، اگر خود بيمار تجربه مصرف اين مواد را دارد و واقعا دچار سردرد مي‌شود، مي‌تواند آن ماده غذايي را مصرف نکند.

ميگرن از کي شروع مي‌شود؟
 

معمولا از دوران کودکي شروع مي‌شود و با افزايش سن کمتر مي‌شود. در بيش از نيمي از همه موارد، سابقه خانوادگي ميگرن وجود دارد. همچنين احتمال بروز اين نوع سردرد در زنان چند برابر مردان است.

خانم‌هاي باردار هم همين‌طور؟
 

نه، در دوران بارداري کمتر مشاهده مي‌شود.

راست است که مي‌گويند ميگرن آخر هفته‌ها بيشتر به سراغ آدم مي‌آيد؟!
 

خب، علل زيست‌شناختي ميگرن هنوز مشخص نشده اما بسياري از محرک‌ها شناسايي شده است. يک دوره کار سخت و به دنبال آن استراحت، مي‌تواند به ميگرن آخر هفته منجر شود. دربرخي از افراد هم فشار عصبي، نوسانات هورموني در خلال قاعدگي، گرسنگي و استفاده از قرص‌هاي جلوگيري از بارداري مي‌تواند باعث سردرد ميگرني شود.

چه‌طور مي‌توانيم بفهميم که سردردمان ميگرني است؟
 

اگر دچار ميگرني با نشانه‌هاي هشدار دهنده يا سابقه خانوادگي از اين نوع سردرد باشيد، تشخيص آن سخت نيست اما اگر سردردهاي شما فاقد چنين خصيصه‌هايي باشد و به تازگي گريبان شما را گرفته است براي جستجوي علل ديگري مانند تومور، آنوريسم (نازکي جدار رگ) يا ديگر اختلالات ساختاري نياز به يک سري آزمايش داريد.

و چه‌طور درمان مي‌شود؟
 

داروهايي که مي‌توانند به درمان ميگرن کمک کنند، به دو دسته کلي تقسيم مي‌شوند. آنهايي که درد را هنگام شروع سرکوب کرده يا کاهش مي‌دهند و آنهايي که حملات را کاهش داده يا از وقوع آنها جلوگيري مي‌کنند. داروهايي موسوم به بتابلاکرها، داروهاي ضدتشنج و داروهاي مسکن مثل ايندومتاسين در درمان ميگرن موثر هستند. گاهي اوقات نيز براي پيشگيري از ميگرن بايد دارو مصرف کرد. البته اگر از مسکن‌هاي ياد شده بدون تجويز پزشک استفاده کنيد، ممکن است مقدمات عارضه‌اي موسوم به سردردهاي برگشتي را در خودتان فراهم کنيد، هر چند اين داروها موقتا سردرد شما را تسکين مي‌دهند اما بدن شما به تدريج به آنها عادت مي‌کند و نتيجه آن تشديد سردردها يا بيشتر شدن دفعات آن مي‌شود.

4 توصيه به ميگرني‌ها
 

1 اگر مي‌دانيد که برخي از غذاها، باعث حمله ميگرن در شما مي‌شوند از آنها اجتناب کنيد. در برخي از افراد حفظ يک برنامه خواب منظم، از جمله در روزهاي آخر هفته به کاهش يا پيشگيري از سردردهاي ميگرني کمک مي‌کند.
2 ورزش آيروبيک (حرکات موزون) در حدود 30 دقيقه در اغلب روزهاي هفته، تنش‌هاي عصبي، عضلاني را کاهش داده و قادر است از بروز حملات ميگرن در برخي از افراد جلوگيري کند. حواس‌تان باشد که بدن‌تان را به تدريج گرم کنيد زيرا ورزش‌هاي ناگهاني و شديد ممکن است باعث سردرد شوند.
3 اگر گمان مي‌کنيد ميگرن شما با مصرف داروهايي مثل قرص‌هاي جلوگيري از بارداري يا ترکيبات هورموني در ارتباط است قطع مصرف آنها را مدنظر قراردهيد. اين داروها حاوي هورمون استروژن هستند که مي‌تواند به سردرد منجر شود يا به نوعي در ايجاد آن دخالت کند.
4 اگر سردردهاي شما مکرر است، براي شناسايي محرک‌هاي آن بهتر است خاطرات روزانه خود را در دفتري يادداشت کنيد. در اين دفترچه زمان شروع سردردها، چيزهايي که تا 24 ساعت قبل از آن مصرف‌کرده‌ايد، نوع احساس خود از سردرد و کاري که هنگام شروع سردرد انجام مي‌داديد، هرگونه استرس غيرمعمول، مدتي که سردرد طول کشيده و چيزي که باعث رفع آن شده است را ذکر کنيد. شما مي‌توانيد به اتفاق پزشک خود از اين دفترچه براي کمک به مرور علايم و نشانه‌هاي سردرد نيز استفاده کنيد.
منبع:www.salamat.com
/ج